รัฐบุรุษอาวุโส

สองเหตุการณ์สำคัญที่พลิกโฉมประวัติศาสตร์การเมืองไทย การสวรรคตของรัชกาลที่ 8 อันยังคงเป็นปริศนาที่ถกเถียงไม่สิ้นสุด และการรัฐประหารของจอมพล ป. พิบูลสงคราม ในปี พ.ศ. 2490 ซึ่งเปลี่ยนทิศทางบ้านเมืองอย่างสิ้นเชิง

ภายหลังสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่ 2 ประเทศไทยประสบกับความผันผวนทางเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองอย่างรุนแรง อีกทั้งยังต้องเผชิญกับข้อกล่าวหาเกี่ยวกับบทบาทของขบวนการเสรีไทย ตลอดจนการถูกตั้งข้อครหาว่าเป็นอาชญากรสงครามของนักการเมืองบางกลุ่ม

กระแสข่าวในอดีตเกี่ยวกับการที่นายปรีดี พนมยงค์ กำลังจะเดินทางกลับประเทศไทย โดยเฉพาะข่าวที่สมาชิกพรรคประชาธิปัตย์จะเชิญนายปรีดีกลับประเทศนั้นก็ค่อนข้างหนาหูและมีแนวโน้มจะเป็นจริง

หลังจากประเทศไทยได้เข้าเป็นสมาชิกสหประชาชาติ คณะผู้แทนจากประเทศไทยนำโดยท่านรัฐบุรุษอาวุโสปรีดี พนมยงค์ ได้เดินทางเยือนประเทศต่าง ๆ เพื่อเจริญสันถวไมตรี

วันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2488 รัชกาลที่ 8 เสด็จนิวัตพระนครตามที่รัฐบาลภายใต้การนำของ ม.ร.ว.เสนีย์ ปราโมช ได้กราบบังคมทูลอัญเชิญ ท่ามกลางความปรีดาปราโมทย์อย่างสุดซึ้งของพสกนิกรชาวไทย ซึ่งใฝ่ฝันเฝ้ารอรุ่งอรุณแห่งวันใหม่ด้วยจิตใจอันแจ่มใสเบิกบาน

กรุณา กุศลาสัย นักเขียนผู้เชี่ยวชาญด้านภารตศึกษาของเมืองไทย และเคยถูกคุมขังใน “มหาลัยลาดยาว” ในข้อหาคอมมิวนิสต์ โดยเขียนยกย่อง นายปรีดีเป็น “บุรุษรัตน์” ว่าแม้จะล่วงลับไปแล้ว แต่ผู้คนยังจดจำจารึกไว้ไม่เลือนหาย

ไสว สุทธิพิทักษ์ เขียนถึงภารกิจของนายปรีดี พนมยงค์ หลังสงครามโลก ครั้งที่ 2 ในบทบาทรัฐบุรุษอาวุโส และนายกรัฐมนตรีสมัยแรก รวมถึงการมีส่วนผลักดันให้เกิดรัฐธรรมนูญประชาธิปไตยสมบูรณ์ ฉบับปี 2489

เปลื้อง วรรณศรี วิจารณ์การทำงานของรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม เมื่อ พ.ศ. 2493 ว่ามีลักษณะทอดทิ้งประชาชน ในนิตยสารรัฐบุรุษ ฉบับวันเกิดปรีดี พนมยงค์ 11 พฤษภาคม 2493

นายดิเรก ชัยนาม ผู้ดำรงตำแหน่งรองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการต่างประเทศคนสำคัญในสมัยรัฐบาลของนายปรีดี พนมยงค์ เมื่อท่านได้ตัดสินใจลาออกจากตำแหน่งดังกล่าวนี้ได้ทำให้เป็นที่พูดถึงอย่างมากต่อเหตุผลการตัดสินใจของท่าน

ในตอนนี้กุหลาบ สายประดิษฐ์ได้ระลึกถึงพระคุณทางการเมืองและการสนทนาของเชรษฐบุรุษแห่งระบอบประชาธิปไตยหรือพระยาพหลพลพยุหเสนาในช่วงวาระสุดท้ายของชีวิตท่านหลังจากได้วางมือจากภาระหน้าที่ทางการเมือง