รัฐธรรมนูญของไทยนั้นมีความเฉพาะหรือพิเศษจากการประกาศยกเลิกและประกาศใช้ฉบับใหม่โดยคณะรัฐประหารที่เข้ามายึดอำนาจการปกครองอยู่บ่อยครั้ง หรืออาจกล่าวได้ว่ารัฐธรรมนูญไทยแต่ละฉบับมีอายุเฉลี่ยได้เพียง 4.5 ปีเท่านั้น เพราะมักจะถูกรัฐประหารทำให้เกิดการแก้ไข เพิ่มเติม และเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ

เล่าถึงชีวประวัติของท่านอาจารย์ ปรีดี พนมยงค์ ในบทบาทเมื่อครั้งเหตุการณ์การเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี 2475 ในการพระราชทานรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฉบับแรก นับแต่วันที่ 24 มิถุนายน 2475 ของคณะผู้เปลี่ยนแปลงการปกครองในนาม “คณะราษฎร”

ปลายได้อ่านหนังสือโรบินสันครูโซ ที่สองพี่น้องโซญ่าชูราชอบอ่าน ตั้งแต่หน้าแรกจนหน้าสุดท้าย ปลายอ่านแบบวางหนังสือเล่มนี้ไม่ลง

นักสังคมผู้คิดเปลี่ยนแปลงจำต้องมีวิทยาศาสตร์และประณีตศิลปะทางสังคมเพื่อเข้าใจถึง “วิชชา” ซึ่งต้องอาศัย “สัมวุธิวิทยา” โดย นายปรีดี ขยายภาพของศาสตร์ที่เรียกว่า “สัมวุธิวิทยา” ซึ่งแปลจากคำว่า “Epistemology” หรือที่ในปัจจุบันเรียกว่า “ญาณวิทยา”

เอกสารสำคัญและเรื่องราวที่มิเคยกล่าวถึงของการเลือกตั้งทั่วไปครั้งแรกของสยามภายหลังการอภิวัฒน์ 2475 โดยชี้ให้เห็นถึงความขับเคี่ยวและขัดแย้งระหว่างนายปรีดี พนมยงค์และพระยามโนปกรณ์นิติธาดา รวมไปถึงบรรยากาศและเรื่องราวของประชาชนจากหนังสือพิมพ์ประชาชาติ

4-5 พฤศจิกายน 2566 ในเทศกาลละครกรุงเทพ ณ หอศิลป์กรุงเทพ สังคมไทยได้ตระหนักรู้ถึงความเป็นวัฒน์ วรรลยางกูร และผลงานอันมีค่าของเขาอีกครั้งหนึ่ง ดังที่ผู้เป็นบุตรได้บอกเล่าถึงความเป็นตัวตนทางความคิดของผู้เป็นพ่อด้วยความรักและภาคภูมิใจในรูป Documentary Theatre

ปลายประสบกับปัญหาความแตกต่างทางภาษาอีกครั้งหนึ่ง ที่เธอต้องปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมใหม่ ซึ่งอาจเป็นเรื่องยากลำบากอยู่บ้าง แม้เธอจะยังพูดไม่เก่งแต่ก็สามารถอยู่ร่วมกับเพื่อนๆ ได้

ปัญหาเชิงโครงสร้างสำคัญหนึ่งของไทยที่ยังคงผลิตซ้ำความรุนแรงต่อผู้หญิง คือ สื่อบันเทิงไทย และเสนอถึงการเปลี่ยนแปลงวัฒนธรรมและรัฐบาลที่พยายามผลักดันวัฒนธรรมเหล่านี้

วิถีแห่งการเปลี่ยนแปลงทั้งสองประการคือ วิถีวิวัฒน์และวิถีอภิวัฒน์ รวมไปถึงความหมายและรากที่มาของศัพท์ทางวิชาการอย่าง “ไดอาเล็คติคส์” ที่แปลได้ว่า ประติการ