เกร็ดประวัติศาสตร์

จากอนุสาวรีย์ ศาลผี โรงงานอุตสาหกรรม จนถึงโบสถ์คณะราษฎร เมืองกาญจนบุรีคือพื้นที่ที่ความทรงจำเกี่ยวกับพระยาพหลพลพยุหเสนา มิได้ดำรงอยู่เพียงในประวัติศาสตร์การเมืองระดับชาติ หากฝังแน่นอยู่ในชีวิตประจำวันของผู้คนในท้องถิ่น หลังการอภิวัฒน์ 2475

รัฐประหารในวันที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 พลโทผิน ชุณหะวัณ ได้รัฐประหารรัฐบาลของ พล.ร.ต.ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ ถูกเรียกให้ไปรายงานตัว ส่วนมากไม่ปฏิบัติตามจึงถูกประกาศจับ โดยให้สินบนเป็นรายบุคคล โดยเฉพาะนายเตียง ศิริขันธ์ มีสินบนนำจับ 5,000 บาท

บทบาทของ สหัส กาญจนพังคะ ทั้งในฐานะนักการศึกษา นักแปลผลงานนักเศรษฐศาสตร์ชาวฝรั่งเศสอย่าง ชาร์ลส จี๊ด ที่เชื่อมโยงระหว่างโลกวิชาการ ความคิดเศรษฐศาสตร์การเมือง จนความสัมพันธ์ทางปัญญาที่พาดผ่านมาถึง นายปรีดี พนมยงค์ ผู้บุกเบิกแนวคิดสมัยใหม่ในสังคมไทย

ท่ามกลางความผันผวนทางการเมืองหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 บทบาทของ นายปรีดี พนมยงค์ ในฐานะนายกรัฐมนตรี ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ และรัฐบุรุษอาวุโส ได้สะท้อนถึงความพยายามประคับประคองประชาธิปไตยภายใต้บริบทที่เปราะบางยิ่ง

เส้นทางชีวิตทางการเมืองของครูเตียง ศิริขันธ์ ตั้งแต่การถูกกล่าวหาในคดีกบฏ การเอาชีวิตรอดจากระบอบรัฐประหาร การกลับคืนสู่สนามเลือกตั้ง จนถึงมูลเหตุทางการเมืองที่นำไปสู่การวิสามัญฆาตกรรมอย่างโหดร้ายในปี พ.ศ. 2495 อันสะท้อนความรุนแรงของรัฐต่อฝ่ายตรงข้ามทางการเมืองในทศวรรษ 2490

ก่อนที่ครูเตียง ศิริขันธ์ จะก้าวเข้าสู่เส้นทางการเมืองในฐานะผู้แทนราษฎรและรัฐมนตรี ชีวิตของท่านได้ผ่านประสบการณ์ในโลกของการศึกษา งานเขียน และความตื่นตัวทางความคิดทางการเมืองภายใต้บริบทหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 มาอย่างเข้มข้น บทความนี้ย้อนสำรวจเส้นทางชีวิตของครูหนุ่มจากสกลนคร ผู้ใช้การศึกษาและงานหนังสือเป็นพื้นที่เพาะบ่มอุดมการณ์ ก่อนจะก้าวสู่บทบาท “นักการเมืองประชาธิปไตย” อย่างเต็มตัว

หลวงธำรงนาวาสวัสดิ์ เป็นบุคคลสำคัญในห้วงเปลี่ยนผ่านทางการเมืองหลัง พ.ศ. 2475 ทั้งในฐานะข้าราชการผู้ร่วมกระบวนการอัญเชิญยุวกษัตริย์รัชกาลที่ 8 เสด็จขึ้นครองราชย์ และในฐานะนายกรัฐมนตรีผู้ทำงานท่ามกลางแรงกดดัน จากความขัดแย้งหลังสงครามโลกครั้งที่สอง บทความนี้นำเสนอพัฒนาการชีวิตราชการ บทบาททางการเมือง และภาพลักษณ์ “นายกฯ ลิ้นทอง” ที่ปรากฏในหน้าประวัติศาสตร์การเมืองไทย

บทความความคุณวันใหม่ นิยม ที่นำเสนอภาพรวมของขบวนการเสรีไทยสายอีสาน ทั้งในด้านการจัดตั้ง เครือข่ายบุคคลสำคัญ และบทบาทของผู้นำท้องถิ่นในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง โดยเนื้อหาได้ร้อยเรียงพัฒนาการของขบวนการ ตั้งแต่การเริ่มต้นรวมตัว ไปจนถึงการขยายตัวของเครือข่ายในหลายจังหวัดภาคอีสาน

บันทึกความทรงจำของครอบครัว “ครอง จันดาวงศ์” ผู้นำการเมืองท้องถิ่นสายอีสานผู้ยืนหยัดต่อสู้เพื่อความเป็นธรรมให้ประชาชน ผ่านเรื่องราวตั้งแต่วัยเด็กในอำเภอสว่างแดนดิน ชีวิตเรียบง่ายในชนบท ความผันผวนจากการเมืองแห่งยุคเผด็จการ ไปจนถึงผลกระทบอันยาวนานต่อครอบครัว การถูกจับกุม ประหารชีวิต และความยากลำบากที่มารดาและลูก ๆ ต้องเผชิญ บทความสะท้อนให้เห็นถึงต้นทุนชีวิตของผู้ต่อสู้ทางการเมืองในภาคอีสาน และความเข้มแข็งของครอบครัวที่ยืนหยัดแบกรับผลของอุดมการณ์อย่างไม่ย่อท้อ

บทความนี้วิเคราะห์บทบาททางการเมืองของนายเตียง ศิริขันธ์ ต่อประชาชนจังหวัดสกลนคร ผ่านการทำงานทั้งในสภาผู้แทนราษฎรและนอกสภา ที่สะท้อนให้เห็นถึงความพยายามปกป้องผลประโยชน์ของราษฎรในยุคต้นรัฐธรรมนูญ แม้จะมีระยะเวลาปฏิบัติหน้าที่ไม่นาน แต่ความเข้มแข็งบนเวทีสภา การยืนหยัดต่อสู้กับอำนาจรัฐ และความรับผิดชอบต่อปัญหาปากท้องของประชาชน ได้ส่งผลให้เตียง ศิริขันธ์ ได้รับการยอมรับทั้งในพื้นที่สกลนครและสื่อระดับชาติ