บทความ

จากการที่ประเทศไทยให้ความร่วมมือกับญี่ปุ่นในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 จึงเกิดความแตกแยกภายในของกลุ่มชาวไทยในต่างประเทศ อันได้แก่ กลุ่มในสหรัฐฯ จีน และอินเดีย และการเสียเปรียบจำยอมทางเศรษฐกิจต่อญี่ปุ่น นำมาซึ่งการขบวนต่อต้านของเสรีไทยในเวลาต่อมา

แม้นายปรีดี พนมยงค์ จะลี้ภัยไปต่างประเทศอันเนื่องมาจากเหตุการณ์ทางการเมือง หลวงบรรณกรโกวิท (เปา จักกะพาก) ผู้ใกล้ชิดนายปรีดีมายาวนานก็ยังเป็นมิตรแท้ที่สำคัญต่อครอบครัวปรีดีพูนศุขตราบจนวาระสุดท้ายของชีวิต

ด้วยสถานการณ์ความรุนแรงในจังหวัดชายแดนภาคใต้ที่กลับมารุนแรงขึ้น ทางสถาบันปรีดี พนมยงค์ยังคงเป็นพื้นที่เพื่อถกเถียงในประเด็นสันติภาพตามแนวคิดของปรีดี พนมยงค์ที่เน้นว่า รัฐต้องมีธรรมะและต้องฟังเสียงประชาชน อีกทั้งการเสนอทางออกของความขัดแย้งที่ยั่งยืน คือ การเจรจา

การเข้าร่วมสงครามโลกครั้งที่ 2 ของไทยข้างญี่ปุ่น จึงเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญที่กระทบต่ออธิปไตยและหลักประชาธิปไตยของชาติ ที่ไม่สามารถทำให้ความสัมพันธ์ต่อประเทศสัมพันธมิตรดีขึ้นได้

นายปรีดี พนมยงค์ ได้ช่วยให้พระประศาสน์พิทยายุทธ พ้นจากความขัดแย้งทางการเมืองด้วยการผลักดันให้ดำรงตำแหน่งอัครราชทูตไทยประจำกรุงเบอร์ลินและช่วยเหลือบุตรชาย ในยามลำบาก

ปัญหาการจำกัดสิทธิเสรีภาพสื่อที่เกิดในทุกยุคสมัย โดยเฉพาะในช่วงที่ประเทศไม่เป็นประชาธิปไตยที่นำไปสู่การถูกจำกัดเสรีภาพจากกฎหมายและคำสั่งรัฐ และปัญหาการซับซ้อนของกฎหมาย และอำนาจของพนักงานการพิมพ์ที่ต้องตีความเอง

กุหลาบ สายประดิษฐ์ วิจารณ์การระบาดของโรคหวาดกลัวคอมมิวนิสต์ในอเมริกาหลังสงครามโลกครั้งที่สอง ซึ่งนำไปสู่การตรวจสอบประชาชนจำนวนมากอย่างไม่มีเหตุผลชัดเจน และนักการเมืองบางกลุ่มใช้กระแสนี้เพื่อผลประโยชน์ส่วนตัว

เนื่องในโอกาสครบรอบ 42 ปีวันอสัญกรรมของศาสตราจารย์ ดร. ปรีดี พนมยงค์ กองบรรณาธิการจึงเสนอบทกวีอาลัยคัดสรร 3 ชิ้น โดย วิสา คัญทัพ, จริย์วัฒน์ สันตะบุตร และเฉินซัน ที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์และวรรณศิลป์ อีกทั้งข้อเขียนอาลัยอื่น ๆ ใน “มิตรกำสรวล”

รัฐบาลไทยประกาศนโยบายรักษาความเป็นกลางและไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใด พร้อมยืนยันเอกราชของชาติเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ และพยายามรักษาความสัมพันธ์แบบเป็นมิตรทั้งกับญี่ปุ่นและอังกฤษ ในสถานการณ์สงครามที่ตึงเครียดยิ่งขึ้น

2 พฤษภาคม วาระอสัญกรรม ศาสตราจารย์ ดร.ปรีดี พนมยงค์ ผู้อภิวัฒน์สยามและรัฐบุรุษอาวุโส