แนวคิด-ปรัชญา

ชวนทำความเข้าใจการชัตดาวน์รัฐในฐานะกลไกเชิงสถาบันของระบอบอเมริกัน พร้อมทั้งเปรียบเทียบกับโครงสร้างงบประมาณของไทย เพื่อสำรวจขีดความสามารถของฝ่ายนิติบัญญัติในการถ่วงดุลอำนาจรัฐในบริบทต่างระบบการเมือง

สำรวจสวัสดิการสังคมของประเทศสวีเดน ที่มั่นคงจากการวางหลักการทางกฎหมายอย่างเป็นระบบ ทั้งแนวคิดแกนกลาง และบทบาทของพระราชบัญญัติบริการสังคม (SoL) ในฐานะเสาหลักทางกฎหมายของรัฐสวัสดิการสวีเดนตลอดกว่า 40 ปีที่ผ่านมา

พัฒนาการของขบวนการแรงงานไทยตั้งแต่ยุคจอมพล ป. พิบูลสงคราม และยุคจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ที่ใช้นโยบายรัฐรวมศูนย์เป็นเครื่องมือควบคุมสหภาพแรงงาน การอ่อนแรงของสหภาพแรงงานจนเคลื่อนตัวไปสนับสนุนขบวนการการเมืองนิยมสถาบันและนิยมระเบียบ เช่น กลุ่มพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย

พัฒนาการของความพยายามของรัฐซาร์ในการควบคุมแรงงานผ่านการจัดตั้ง “สังคมนิยมตำรวจ” โดยซูบาทอฟ ตลอดจนการเปลี่ยนผ่านไปสู่การสนับสนุนขบวนการ Black Hundreds ที่ใช้อุดมการณ์ชาตินิยมหัวอนุรักษนิยมและความเกลียดชังทางเชื้อชาติเป็นเครื่องมือระดมพลคนงานในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 ถึงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20

พัฒนาการของขบวนการแรงงานภายใต้ระบอบฟาสซิสต์ ในประเทศอิตาลีช่วงสมัยมุสโสลินี พร้อมทั้งอธิบายโครงสร้างของระบบคอร์ปอเรติสต์ บทบาทของรัฐในการควบคุมคนงาน และผลกระทบต่อเสรีภาพของขบวนการแรงงาน เพื่อทำความเข้าใจรากฐานทางประวัติศาสตร์ที่เชื่อมโยงกับสถานการณ์ร่วมสมัย

พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ. ปยุตฺโต) ได้กล่าวถึงหลักธรรมนี้ที่ท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ ได้ยึดมั่นถือมั่น จนสามารถผ่านพ้นทุกวิกฤตทางการเมืองไปได้อย่างไม่หวั่นเกรง แม้ว่าจะถูกกลั่นแกล้งรังแกเพียงใดก็ตาม ซึ่งก็คือพุทธภาษิตที่ว่า “ธรรมนั้นแล ย่อมรักษาผู้ประพฤติธรรม“

บทความชิ้นนี้เป็นส่วนหนึ่งจากปาฐกาถาเรื่อง "นโยบายต่างประเทศที่พึงปรารถนา และแนวความคิดของท่านปรีดี พนมยงค์" ที่มีการกล่าวถึงแนวทางแก้ไขปัญหาในกรณีที่ไทยเข้าไปมีส่วนเกี่ยวข้องในสงครามกลางเมืองกัมพูชา

เสน่ห์ จามริก ได้ชี้ว่าเหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 นับว่าเป็น “การปฏิวัติทางวัฒนธรรม” ที่สะท้อนการตื่นรู้ของประชาชนต่อสิทธิ เสรีภาพ และความเสมอภาคในสังคมไทย ดังนั้น การสร้างประชาธิปไตยแท้จริงต้องมีการเปลี่ยนแปลง “โครงสร้างอำนาจ ค่านิยม และจิตสำนึกของคนในสังคม” และทั้งหมดนี้จะสำเร็จได้ก็ต่อเมื่อมี “ปัญญา ขันติธรรม และความร่วมมือ” เพื่อสร้างสังคมที่เป็นธรรมและเท่าเทียมกันอย่างแท้จริง

กำพล จำปาพันธ์ ชวนทุกท่านสำรวจมุมมองของ อัศนี พลจันทร หรือที่รู้จักกันในนามปากกา "นายผี" ปัญญาชนผู้ถือปากกาเป็นอาวุธต่อสู้กับอำนาจเผด็จการ ที่มีต่อปรีดี พนมยงค์ ผู้ประศาสน์การ ม.ธ.ก., กรณีสวรรคต และชะตากรรมของ ม.ธ.ก. ภายหลังรัฐประหาร พ.ศ. 2490

ย้อนกลับไปสำรวจ สังคมศาสตร์ปริทัศน์ เพื่อทำความเข้าใจว่า “ประชาธิปไตยตายเสียแล้ว?” นั้นหมายถึงอะไรในสายตาของยุคนั้น และเราจะอ่านคำถามเดียวกันนี้อย่างไรในวาระรำลึก 14 ตุลาคม พ.ศ. 2568