ประวัติศาสตร์การเมืองไทย

แม้ ปรีดี พนมยงค์ จะอยู่ในสถานะลี้ภัยทางการเมืองหลังรัฐประหาร พ.ศ. 2490 แต่นามและบทบาทของเขายังคงถูกนำมาใช้เป็นปัจจัยสำคัญในกระบวนการตัดสินใจเชิงนโยบายของรัฐ การบูรณะอยุธยาครั้งใหญ่จึงมิใช่เพียงโครงการด้านโบราณคดีหรือการท่องเที่ยว

บทบาทของ สหัส กาญจนพังคะ ทั้งในฐานะนักการศึกษา นักแปลผลงานนักเศรษฐศาสตร์ชาวฝรั่งเศสอย่าง ชาร์ลส จี๊ด ที่เชื่อมโยงระหว่างโลกวิชาการ ความคิดเศรษฐศาสตร์การเมือง จนความสัมพันธ์ทางปัญญาที่พาดผ่านมาถึง นายปรีดี พนมยงค์ ผู้บุกเบิกแนวคิดสมัยใหม่ในสังคมไทย

ท่ามกลางความผันผวนทางการเมืองหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 บทบาทของ นายปรีดี พนมยงค์ ในฐานะนายกรัฐมนตรี ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ และรัฐบุรุษอาวุโส ได้สะท้อนถึงความพยายามประคับประคองประชาธิปไตยภายใต้บริบทที่เปราะบางยิ่ง

เส้นทางชีวิตทางการเมืองของครูเตียง ศิริขันธ์ ตั้งแต่การถูกกล่าวหาในคดีกบฏ การเอาชีวิตรอดจากระบอบรัฐประหาร การกลับคืนสู่สนามเลือกตั้ง จนถึงมูลเหตุทางการเมืองที่นำไปสู่การวิสามัญฆาตกรรมอย่างโหดร้ายในปี พ.ศ. 2495 อันสะท้อนความรุนแรงของรัฐต่อฝ่ายตรงข้ามทางการเมืองในทศวรรษ 2490

หลวงธำรงนาวาสวัสดิ์ เป็นบุคคลสำคัญในห้วงเปลี่ยนผ่านทางการเมืองหลัง พ.ศ. 2475 ทั้งในฐานะข้าราชการผู้ร่วมกระบวนการอัญเชิญยุวกษัตริย์รัชกาลที่ 8 เสด็จขึ้นครองราชย์ และในฐานะนายกรัฐมนตรีผู้ทำงานท่ามกลางแรงกดดัน จากความขัดแย้งหลังสงครามโลกครั้งที่สอง บทความนี้นำเสนอพัฒนาการชีวิตราชการ บทบาททางการเมือง และภาพลักษณ์ “นายกฯ ลิ้นทอง” ที่ปรากฏในหน้าประวัติศาสตร์การเมืองไทย

พัฒนาการชีวิตและบทบาททางการเมืองของ สัมผัส พึ่งประดิษฐ์ จากจุดเริ่มต้นในครอบครัวชาวนาที่พิษณุโลกสู่การทำงานด้านกฎหมายและการขับเคลื่อนแนวคิดประชาธิปไตยในสังคมไทยสมัยใหม่ โดยเรียบเรียงตามลำดับเหตุการณ์และบริบททางประวัติศาสตร์ เพื่อให้เห็นถึงบทบาทของเขาในฐานะปัญญาชนผู้มีส่วนร่วมต่อการเปลี่ยนผ่านของระบอบการเมืองไทยในช่วงครึ่งแรกของศตวรรษที่ 20

บันทึกความทรงจำของครอบครัว “ครอง จันดาวงศ์” ผู้นำการเมืองท้องถิ่นสายอีสานผู้ยืนหยัดต่อสู้เพื่อความเป็นธรรมให้ประชาชน ผ่านเรื่องราวตั้งแต่วัยเด็กในอำเภอสว่างแดนดิน ชีวิตเรียบง่ายในชนบท ความผันผวนจากการเมืองแห่งยุคเผด็จการ ไปจนถึงผลกระทบอันยาวนานต่อครอบครัว การถูกจับกุม ประหารชีวิต และความยากลำบากที่มารดาและลูก ๆ ต้องเผชิญ บทความสะท้อนให้เห็นถึงต้นทุนชีวิตของผู้ต่อสู้ทางการเมืองในภาคอีสาน และความเข้มแข็งของครอบครัวที่ยืนหยัดแบกรับผลของอุดมการณ์อย่างไม่ย่อท้อ

ความคิด ความอ่าน และความเคลื่อนไหวของคนในระบอบเก่าก่อนระบอบประชาธิปไตยจะบรรลุผลสำเร็จ ความทุกข์ร้อนใจของประชาชนที่มีต่อปัญหาในทุกๆ มิติ ทั้งด้านการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม ตัวบทดังกล่าวชี้ให้เห็นพลวัตของการเปลี่ยนแปลงทางโครงสร้าง รวมไปถึงความคาดหวังของประชาชนในฐานะคนตัวเล็กๆ ในสังคมสยาม ณ ขณะนั้น

“กบฏบวรเดช” เป็นเรื่องที่สืบเนื่องมาจากความขัดแย้งระหว่างระบอบเก่าและระบอบใหม่ จากข้อโต้แย้งในเรื่องเค้าโครงการเศรษฐกิจแห่งชาติ จากข้อกล่าวหาคอมมิวนิสต์ จากการทำรัฐประหาร 20 มิถุนายน 2476 และที่สำคัญที่สุดคือข้อโต้แย้งในเรื่องพระเกียรติยศและพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์ในระบอบใหม่ 

แม้รัชกาลที่ 7 จะมีการรับสั่งให้ร่างรัฐธรรมนูญ ที่ยังคงมีเนื้อหาที่มุ่งไปสู่การเอื้ออำนวยให้เกิดความชอบธรรมแก่ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ที่แก้ไขใหม่เท่านั้น ในแง่นี้การมีรัฐธรรมนูญจึงไม่เท่ากับการมีประชาธิปไตยด้วย นี่จึงเป็นหนึ่งในบรรดาเหตุผลที่คณะราษฎรเลือกที่จะทำการอภิวัฒน์เพื่อเปลี่ยนแปลงการปกครองในวันที่ 24 มิถุนายน 2475