สหรัฐอเมริกา

หลังสงครามโลกครั้งที่สอง ไทยต้องเผชิญข้อเรียกร้องจากหลายประเทศ ทั้งแอฟริกาใต้ที่อ้างการประกาศสงคราม และมลายูที่เรียกค่าชดเชยล่าช้าเกินกำหนด ขณะเดียวกันยังมีปัญหาสินทรัพย์ญี่ปุ่นในไทยที่เป็นเงื่อนไขสำคัญในการเจรจาระหว่างประเทศ เหตุการณ์เหล่านี้สะท้อนว่า แม้สงครามสิ้นสุดลงแล้ว แต่สมรภูมิการทูตของไทยเพิ่งเริ่มต้นขึ้น

กนต์ธีร์ ศุภมงคล ได้เล่าเรื่องราวการทูตไทยในช่วงหลังสงครามภายใต้ข้อเรียกร้องจากฝ่ายสัมพันธ์มิตร ไม่ว่าจะเป็นเรื่องข้าวและเงินค่าเสียหาย ทำให้คณะทูตฝ่ายไทยจำเป็นต้องใช้กลยุทธทางการทูตที่ชาญฉลาดเพื่อให้เกิดผลเสียต่อประเทศไทยให้น้อยที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้

หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ไทยต้องใช้ความสามารถทางการทูตผ่านกระทรวงการต่างประเทศ เอกอัครราชทูต และบุคคลสำคัญ เพื่อผ่อนปรนข้อผูกพัน โดยเฉพาะเรื่องค่าใช้จ่ายกองทหารสัมพันธมิตรและสินทรัพย์ของไทยที่ถูกกักกัน

หลังจากประเทศไทยได้เข้าเป็นสมาชิกสหประชาชาติ คณะผู้แทนจากประเทศไทยนำโดยท่านรัฐบุรุษอาวุโสปรีดี พนมยงค์ ได้เดินทางเยือนประเทศต่าง ๆ เพื่อเจริญสันถวไมตรี

ประเทศไทยแสดงความจำนงขอเข้าเป็นสมาชิกสหประชาชาติในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่สอง หากแต่ตราบใดที่ยังไม่สามารถทำความตกลงเรื่องดินแดนฝรั่งเศสได้ ก็ย่อมเป็นอุปสรรคต่อการขอเข้าเป็นสมาชิกสหประชาชาติของประเทศไทย

ช่วงหลังสงคราม ฝรั่งเศสถือว่ายังมีสถานะสงครามกับไทย และได้เรียกร้องเอาดินแดนที่เสียให้กับประเทศไทยคืน พร้อมทั้งให้ส่งมอบพระแก้วมรกตคืนให้แก่ลาว ทำให้คณะผู้แทนไทยต่างไม่พอใจการกระทำของฝรั่งเศส แต่ก็ต้องเดินหน้าเจรจาหาทางออกกับฝรั่งเศสไปพร้อมๆ กัน

“เอกราช” และ “อธิปไตย” เป็นคำที่ถูกใช้เป็นเครื่องมือทางการเมืองและการต่อสู้เชิงอุดมการณ์ สะท้อนพลวัตของชนชั้นและอำนาจนับตั้งแต่ 2475 โดยเฉพาะในกระบวนการร่างรัฐธรรมนูญที่ยังไม่อาจสถาปนา “อำนาจของราษฎร” ได้อย่างแท้จริง.

วิเคราะห์ช่วงอวสานของสงครามแปซิฟิก โดยเจาะลึกยุทธศาสตร์ของฝ่ายสัมพันธมิตรและการยอมแพ้ของญี่ปุ่น พร้อมทั้งชี้ให้เห็นบทบาทของไทยในฉากเปลี่ยนผ่านสู่โลกหลังสงครามภายใต้แรงกดดันของอำนาจโลก

กุหลาบ สายประดิษฐ์ วิพากษ์การโฆษณาชวนเชื่อและการใช้ความกลัวเป็นเครื่องมือของรัฐบาลอเมริกันในยุคสงครามเย็น ซึ่งบ่อนทำลายจิตใจประชาชนและกดปราบผู้เรียกร้องสันติภาพ

บทความวิเคราะห์บทเรียนจาก “สถานะสงครามโดยไม่ประกาศ” ระหว่างไทยกับเวียดนามเหนือในยุคสงครามเย็น โดยใช้ข้อเขียนของปรีดี พนมยงค์ เป็นแกนกลางสะท้อนหลักการเอกราช สันติวิธี และไม่ตกเป็นเครื่องมือของมหาอำนาจ ผ่านแนวคิด “สันติภาพเชิงรุก”