ขบวนการประชาธิปไตย

ก่อนที่ครูเตียง ศิริขันธ์ จะก้าวเข้าสู่เส้นทางการเมืองในฐานะผู้แทนราษฎรและรัฐมนตรี ชีวิตของท่านได้ผ่านประสบการณ์ในโลกของการศึกษา งานเขียน และความตื่นตัวทางความคิดทางการเมืองภายใต้บริบทหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 มาอย่างเข้มข้น บทความนี้ย้อนสำรวจเส้นทางชีวิตของครูหนุ่มจากสกลนคร ผู้ใช้การศึกษาและงานหนังสือเป็นพื้นที่เพาะบ่มอุดมการณ์ ก่อนจะก้าวสู่บทบาท “นักการเมืองประชาธิปไตย” อย่างเต็มตัว

พัฒนาการชีวิตและบทบาททางการเมืองของ สัมผัส พึ่งประดิษฐ์ จากจุดเริ่มต้นในครอบครัวชาวนาที่พิษณุโลกสู่การทำงานด้านกฎหมายและการขับเคลื่อนแนวคิดประชาธิปไตยในสังคมไทยสมัยใหม่ โดยเรียบเรียงตามลำดับเหตุการณ์และบริบททางประวัติศาสตร์ เพื่อให้เห็นถึงบทบาทของเขาในฐานะปัญญาชนผู้มีส่วนร่วมต่อการเปลี่ยนผ่านของระบอบการเมืองไทยในช่วงครึ่งแรกของศตวรรษที่ 20

ภายหลังการพ่ายแพ้ของขบวนการประชาธิปไตย 26 กุมภาพันธ์ 2492 ซึ่งนำโดยนายปรีดี พนมยงค์ ที่มีจุดมุ่งหมายเพื่อกอบกู้ประชาธิปไตยจากรัฐบาลเผด็จการทหาร ส่วนความคิดเห็นจากข้าราชการพบว่าส่วนใหญ่เห็นด้วยกับการปราบปรามครั้งนี้

จำลอง ดาวเรือง รัฐมนตรีผู้รักประชาธิปไตย บุคคลผู้มีบทบาทสำคัญทางการเมืองกับบทบาทในขบวนการเสรีไทยในภาคอีสาน และบุคคลผู้ถูกสังหารจากเหตุการณ์สังหาร 4 อดีตรัฐมนตรี พ.ศ. 2492

อ่านบันทึกประวัติศาสตร์ของขบวนการประชาธิปไตย 26 กุมภาพันธ์ ผ่านผ่านบันทึกความทรงจำของ 'นายปรีดี พนมยงค์' ซึ่งแสดงให้เห็นลำดับเหตุการณ์ก่อน-หลัง เหตุแห่งการเกิด และหลักฐานเชิงประจักษ์ อันนำไปสู่การตอบโต้รัฐประหาร 2490 และทวงคืนระบอบประชาธิปไตยสมบูรณ์ให้แก่สังคมไทย

ความทรงจำดังกล่าวเป็นผลมาจากการจำกัดการรับรู้ข้อมูลข่าวสารในระบอบเผด็จการทหารซึ่งผูกขาดช่องทางการสื่อสารและปกครองประเทศด้วยการปิดกั้นเสรีภาพมาอย่างยาวนาน

“...หลังจากชัยชนะของขบวนการประเทศลาว ในลาวแล้ว เฉพาะปืน M16 อันเป็นอาวุธเบา ได้ทะลักมาอยู่ชายแดนไทยประมาณ 709,000 กระบอกปืน 709,000 กระบอกนี่แหละค่ะ ที่เขาลักลอบขนเข้ามาดำเนินการร้ายในประเทศไทย คือ สาเหตุที่เกลียด นปข. นัก (หมายถึง หน่วยเรือรักษาความสงบเรียบร้อยตามลำแม่น้ำโขง) เพราะเขาจะขนอาวุธเหล่านี้เข้ามา อาวุธเหล่านี้ ในเวลานี้ได้สะสมไว้ที่เวียงป่าเป้าในเชียงใหม่ อีกส่วนหนึ่งนั้นได้สะสมไว้ที่สุราษฎร์ธานี

ภายหลังเหตุการณ์ “ขบวนการประชาธิปไตย 26 กุมภาพันธ์ 2492” สิ้นสุดลง ปฏิบัติการกวาดล้างและจับกุมผู้เห็นต่างทางการเมืองได้เริ่มต้นขึ้น

ความตายของ ‘สี่อดีตรัฐมนตรี’ คือ นายทองอินทร์ ภูริพัฒน์ นายจำลอง ดาวเรือง นายถวิล อุดล และ ดร.ทองเปลว ชลภูมิ เมื่อวันที่ 4 มีนาคม 2492 บริเวณกิโลเมตรที่ 14-15 ถนนพหลโยธิน

บุคคลสำคัญหนึ่งๆ มักถูกอ้างอิงในที่สาธารณะอยู่เสมอ ความหมายต่อบุคคลก็เช่นเดียวกัน สิ่งที่มากกว่านั้นคือการให้ความหมายก็ย่อมเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย ไม่ยกเว้นแม้กระทั่ง ‘ปรีดี พนมยงค์’ ผู้อภิวัฒน์การเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 ซึ่งได้รับการยอมรับ และเชิดชูอย่างสูง ในหมู่นักต่อสู้เพื่อประชาธิปไตย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุคการเมืองไทยร่วมสมัย