ขบวนการประชาธิปไตย 26 กุมภาพันธ์ 2492 : ประวัติศาสตร์การเมืองไทยที่ไม่มีในหนังสือเรียน

 

พวกปรปักษ์ประชาธิปไตยเรียก “ขบวนการประชาธิปไตย 26 กุมภาพันธ์” ว่า “ขบถวังหลวง” บางคนก็พลอยเรียกเช่นนั้น โดยไม่พิจารณาตามหลักวิชาการแท้จริงว่า ขบวนการดังกล่าวนั้นเป็นขบถต่อระบบปกครองประชาธิปไตยที่ได้สถาปนาขึ้นโดยถูกต้องสมบูรณ์ตามวิถีทางรัฐธรรมนูญ หรือเป็นขบวนการที่ต่อต้านพวกปฏิกิริยาที่ทำลายระบบประชาธิปไตยซึ่งได้สถาปนาถูกต้องสมบูรณ์ตามวิถีทางรัฐธรรมนูญ ฉะนั้น ปรีดีฯ จึงขอเสนอท่านที่ปรารถนาสัจจะโปรดใช้สติปัญญาระลึกและศึกษาความเป็นมาดังต่อไปนี้

 

(1)

(ก) เมื่อวันที่ 27 มิถุนายน 2475 ขณะที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าฯ ยังทรงดำรงฐานะเป็นพระมหากษัตริย์สมบูรณาญาสิทธิราชย์ ซึ่งทรงมีพระราชอำนาจทำการแทนปวงชนชาวสยามได้โดยไม่ต้องมีผู้รับอำนาจจากราษฎรรับสนองพระบรมราชโองการนั้น พระองค์ได้ทรงลงพระปรมาภิไธยพระราชทานธรรมนูญการปกครองแผ่นดินชั่วคราวฉบับ 27 มิถุนายน 2475 ระบบปกครองนั้นจึงถูกต้องสมบูรณ์ทั้งทางนิตินัยและพฤตินัย

ธรรมนูญฉบับนั้นได้กำหนดวิธีตราพระราชบัญญัติไว้ซึ่งการแก้ไขธรรมนูญการปกครองแผ่นดินก็จะต้องดำเนินตามวิธีการที่ธรรมนูญนั้นได้กำหนดไว้ มิใช่จะทำโดยพละการของบุคคลใดคณะใดที่ฝ่าฝืนวิธีการตามธรรมนูญฉบับนั้น

(ข) ต่อมารัชกาลที่ 7 ได้พระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับ 10 ธันวาคม 2475 ซึ่งอนุกรรมการของสภาผู้แทนราษฎรที่ตั้งขึ้นตามรัฐธรรมนูญฉบับนั้นได้ร่างขึ้นโดยร่วมมือกับพระองค์นั้น สภาได้ลงมติให้ประกาศใช้เป็นกฎหมายได้

(ค) ต่อมาเมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม 2489 รัชกาลที่ 8 ได้ทรงตรารัฐธรรมนูญฉบับ 9 พฤษภาคมโดยใช้ตั้งแต่วันที่ 10 พฤษภาคมนั้น รัฐธรรมนูญฉบับนี้ได้ตราขึ้นโดยถูกต้องตามวิธีการที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญฉบับ 10 ธันวาคม ทุกประการ ดังนั้นระบบการเมืองประชาธิปไตยที่ได้สถาปนาขึ้นโดยรัฐธรรมนูญฉบับ 9 พฤษภาคม 2489 จึงเป็นระบบประชาธิปไตยที่ถูกต้องตามวิถีทางรัฐธรรมนูญที่บัญญัติขึ้นโดยสืบต่อมาจากธรรมนูญการปกครองฉบับ 27 มิถุนายน 2475 และรัฐธรรมนูญฉบับ 10 ธันวาคม 2475

 

(2)

ต่อมาเมื่อวันที่ 8 พฤศจิกายน 2490 ได้มีบุคคลคณะหนึ่งเรียกว่า “คณะรัฐประหาร” ได้ยึดอำนาจรัฐล้มระบบประชาธิปไตยที่สถาปนาขึ้นอย่างถูกต้องตามวิถีทางรัฐธรรมนูญดังกล่าวใน (1) ข้างบนนั้น ต่อมาในวันที่ 9 เดือนนั้นคณะบุคคลดังกล่าวก็ได้สถาปนาระบบรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราวที่มีสมญาว่า “รัฐธรรมนูญฉบับใต้ตุ่ม” ซึ่งนอกจากมิใช่ระบบการเมืองประชาธิปไตยตามวิถีทางรัฐธรรมนูญโดยชอบตามที่ได้กล่าวใน (1) นั้นแล้ว หากระบบรัฐธรรมนูญที่คณะรัฐประหารทำขึ้นเองนั้นก็มิใช่เป็นระบบปกครองที่สมบูรณ์ในตัวของรัฐธรรมนูญนั้นเองด้วย ดังจะเห็นได้ดังต่อไปนี้

(ก) ขอให้นักวิชาการแท้จริงดูต้นฉบับรัฐธรรมนูญฉบับใต้ตุ่มนั้นที่ได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษาฉบับพิเศษลงวันที่ 9 พฤศจิกายน 2490 ซึ่งสำนักพิมพ์ “นิติเวชช์” รวบรวมโดย ร.ต.ท.เสถียร วิชัยลักษณ์ เนติบัณฑิตไทยและรัฐศาสตรมหาบัณฑิต กับ พ.ต.ท.สืบวงศ์ วิชัยลักษณ์ นิติศาสตรบัณฑิตแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ได้นำมาลงพิมพ์ไว้ในหนังสือชื่อ “รวมรัฐธรรมนูญ” อย่างตรงไปตรงมามิได้มีการตัดตอนบิดเบือนให้ผิดไปจากต้นฉบับราชกิจจานุเบกษา ปรากฏชัดแจ้งในตอนต้นของรัฐธรรมนูญฉบับใต้ตุ่มที่ปรีดีฯ ถ่ายภาพมาพิมพ์ไว้ดังต่อไปนี้

 

 

ผู้นิยมประชาธิปไตยสมัยนั้น แม้มิใช่อาจารย์หรือนักศึกษากฎหมายก็ตาม แต่เมื่อได้เห็นหัวรัฐธรรมนูญมีความปรากฏดังนั้น ก็ใช้สามัญสำนึกได้ทันทีว่า หัวเรื่องรัฐธรรมนูญฉบับดังกล่าว เขียนตำแหน่งผู้ลงนามในพระปรมาภิไธยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวว่า “คณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์” ซึ่งในภาษาไทยคำว่า “คณะ” หมายถึงบุคคลตั้งแต่ 2 คนขึ้นไป แต่เหตุใดจึงมีผู้ลงนามเพียงคนเดียว คือ “รังสิต กรมขุนชัยนาทนเรนทร” ส่วนหลายคนที่มีจิตใจสังเกตก็แสดงความเห็นว่าเมื่อก่อนหน้าวันที่ 8 พฤศจิกายนนั้น เคยได้ฟังวิทยุกรมโฆษณาอ่านประกาศกฎหมายหลายฉบับ คือ เมื่ออ่านคำว่า “คณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์” แล้วก็อ่านต่อไปถึงชื่อคณะนั้นที่ลงนาม ซึ่งผู้ลงนาม 2 ท่านคือ “รังสิต กรมขุนชัยนาทนเรนทร” และ “มานวราชเสวี” (พระยามานวราชเสวี) แสดงว่าคณะนั้นประกอบด้วยบุคคล 2 คน ฉะนั้นผู้ใช้ความสังเกตจึงเห็นได้ทันทีว่ารัฐธรรมนูญ (ฉบับใต้ตุ่ม) ดังกล่าวเริ่มแสดงถึงการเป็นโมฆะตั้งแต่หัวเรื่องของรัฐธรรมนูญฉบับนั้น

ส่วนนักวิชาการแท้จริงสมัยนั้นก็ได้ค้นคว้าเอกสารหลักฐานแท้จริง แทนที่จะถือเอาคำบอกเล่าเป็นหลักวิชาการนั้น ก็พบประกาศในราชกิจจานุเบกษาและวิทยุกระจายเสียงของรัฐบาลที่ได้ลงและแจ้งประกาศตั้งคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ขณะยังทรงพระเยาว์ ตามประกาศลงวันที่ 16 มิถุนายน 2489 มีความดังต่อไปนี้

 

 

ดังนั้นรัฐธรรมนูญฉบับใต้ตุ่มซึ่งกรมขุนชัยนาทฯ องค์เดียวเป็นผู้ลงนามจึงเป็นโมฆะ เพราะฝ่าฝืนต่อข้อกำหนดในประกาศแต่งตั้ง “คณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์” ฉบับวันที่ 16 มิถุนายน 2489

ส่วนระบบการเมืองและรัฐธรรมนูญฉบับ 2492 และฉบับต่อๆ มาอาทิ ฉบับ 2517 ที่ถือเอาฉบับ 2492 เป็นแม่บทนั้นจึงเป็นโมฆะ และองค์การใดที่กำลังเรียกร้องให้มีรัฐธรรมนูญโดยถือเอาฉบับ 2517 เป็นแม่บทนั้นจึงชักจูงให้บุคคลทำสิ่งที่เป็นโมฆะ

ข้อสังเกต

มีหนังสือบางเล่มที่พิมพ์รัฐธรรมนูญฉบับต่างๆ จำหน่ายได้จัดทำหัวเรื่องรัฐธรรมนูญฉบับใต้ตุ่มโดยพลการ ซึ่งขัดต่อราชกิจจาฯ เล่มที่ปรีดีฯ อ้างไว้อาทิบางเล่มได้ตัดคำว่า “คณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์” ออกไป คงมีแต่ชื่อ “รังสิต กรมขุนชัยนาทนเรนทร” เป็นผู้ลงนาม แต่ก็ไม่ปรากฏว่ากรมขุนชัยนาทฯ ลงนามในฐานะใด ซึ่งต่างกับที่เคยปฏิบัติมาว่าผู้ลงนามในหัวเรื่องบทกฎหมายใดๆ นั้นให้แจ้งว่า “ในพระปรมาภิไธยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว…” และถ้าผู้สำเร็จราชการหลายคนก็แจ้งว่า “คณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์” ถ้าในกรณีที่แต่งตั้งผู้สำเร็จราชการฯ ไว้คนเดียว ผู้ลงนามก็บอกตำแหน่งของตนว่า “ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์”

ฉะนั้นขอให้นิสิตนักศึกษาที่ศึกษากฎหมายรัฐธรรมนูญนั้นใช้ความรู้รอบคอบตรวจดูให้ถี่ถ้วน ในกรณีที่มีผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ผู้สำเร็จฯ ได้ลงนามครบถ้วนตามข้อกำหนดในประกาศแต่งตั้งหรือไม่ ไม่ควรศึกษาแต่เพียง “ย่อรัฐธรรมนูญ” เพื่อสะดวกในการสอบไล่เท่านั้น

(ข) ในตอนท้ายแห่งรัฐธรรมนูญชั่วคราวฉบับ 9 พฤศจิกายน 2490 (ฉบับใต้ตุ่ม) นั้น ปรากฏความดังต่อไปนี้

 

“จอมพล ป. พิบูลสงคราม
ผู้บัญชาการทหารแห่งประเทศไทย
5 พฤศจิกายน 2490”

 

นิสิตนักศึกษาและสามัญชนที่แม้มิใช่นักวิชาการก็เห็นได้โดยไม่ยากว่า “ผู้บัญชาการทหารแห่งประเทศไทย” เป็นตำแหน่งที่คณะรัฐประหารตั้งให้จอมพล ป. พิบูลสงคราม ซึ่งผิดต่อกฎหมาย และผู้นั้นไม่มีอำนาจตามกฎหมายที่จะลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ ดังนั้นนอกจากรัฐธรรมนูญฉบับใต้ตุ่มเป็นโมฆะตามที่ได้กล่าวใน (ก) ข้างบนนั้นแล้ว ก็ยังเป็นโมฆะอีกสถานหนึ่งเพราะผู้ลงนามรับสนองพระบรมราชโองการไม่มีอำนาจหรือสิทธิใดๆ ตามกฎหมายที่จะทำเช่นนั้นได้

(ค) ขอให้นิสิตนักศึกษาที่มีปัญญาประกอบด้วยสติโปรดพิจารณาว่า การที่บุคคลหลายคนได้ร่วมมือกันทำรัฐประหาร ทำลายระบบปกครองประชาธิปไตยที่สถาปนาโดยระบบรัฐธรรมนูญฉบับ นั้นได้ทำการที่เข้าลักษณะเป็น "กบฏ" หรือไม่ และกฎหมายนิรโทษกรรมที่ได้ตราขึ้นโดยรัฐสภาที่ตั้งขึ้นตามรัฐธรรมนูญฉบับใต้ตุ่มนั้น ถือว่าถูกต้องในทางนิตินัยตามวิถีทางรัฐธรรมนูญหรือไม่

 

(3) 

ปรีดีฯ ได้รวบรวมนักประชาธิปไตยจำนวนหนึ่งที่เห็นว่าถึงเวลาสมควรแล้วที่จะลงมือใช้กำลังอาวุธต่อสู้คณะรัฐประหารกับพวกที่ทำลายระบบปกครองประชาธิปไตยที่สถาปนาขึ้นถูกต้องตามรัฐธรรมนูญฉบับ 2489

ปรีดีฯ จึงเดินทางกลับประเทศไทยเป็นการลับ และนำการต่อสู้ฝ่ายปรปักษ์ประชาธิปไตยดังกล่าวเมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2492 ซึ่งขณะนั้นระบบปกครองของประเทศเป็นไปตามรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว 9 พฤศจิกายน 2490 (ฉบับใต้ตุ่มที่เป็นโมฆะ)

วัตถุประสงค์ของขบวนการประชาธิปไตย 26 กุมภาพันธ์ 2492 ได้แถลงเมื่อขบวนการได้ยึดสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทยได้ ว่าขบวนการนั้นมีวัตถุประสงค์เพื่อฟื้นระบบประชาธิปไตยโดยสมบูรณ์ตามรัฐธรรมนูญฉบับ 2489

ขบวนการประชาธิปไตย 26 กุมภาพันธ์ จึงมิใช่กบฏต่อชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์และรัฐธรรมนูญประชาธิปไตย จึงไม่ควรที่ผู้รณรงค์เพื่อความเป็นประชาธิปไตยจะสนับสนุนรัฐธรรมนูญฉบับใต้ตุ่มและระบบต่างๆ ที่สืบเนื่องจากระบบใต้ตุ่มโดยใส่ความว่า ขบวนการประชาธิปไตย 26 กุมภาพันธ์ 2492 เป็นขบถวังหลวง

ข้อสังเกต

ในการต่อสู้ระหว่างขบวนการประชาธิปไตย 26 กุมภาพันธ์ 2492 กับขบวนปรปักษ์ประชาธิปไตยเมื่อ 26 กุมภาพันธ์ 2492 นั้น ในหลวงมิได้ประทับอยู่ในประเทศไทย ฉะนั้นการยึดวังหลวงชั่วคราวจึงไม่มีภยันตรายต่อพระมหากษัตริย์

 

ลี้ภัยในสาธารณรัฐประชาชนจีนภายหลังนำขบวนการประชาธิปไตย 26 กุมภาพันธ์ พ่ายแพ้

เมื่อปรีดีฯ ได้นำขบวนการประชาธิปไตย 26 กุมภาพันธ์ พ่ายแพ้ต่อฝ่ายปรปักษ์ประชาธิปไตยแล้ว ปรีดีฯ ได้หลบอยู่ในประเทศไทยเป็นเวลาประมาณ 6 เดือน ครั้นแล้วจึงเล็ดลอดเดินทางเรือไปยังเกาะแห่งหนึ่งซึ่งขณะนั้นอยู่ภายใต้การปกครองของวิลันดา และจากเกาะดังกล่าวได้เล็ดลอดมายังสิงคโปร์ และจากสิงคโปร์ไปฮ่องกง แล้วเดินทางจากฮ่องกงไปขอลี้ภัยอยู่ในสาธารณรัฐประชาชนจีนเป็นเวลาประมาณ 21 ปี ครั้นถึง ค.ศ. 1970 (พ.ศ. 2513) จึงเดินทางจากประเทศจีนมาอาศัยอยู่ในประเทศฝรั่งเศสจนถึงปัจจุบันนี้ [ข้อเขียนในส่วนนี้ นายปรีดี พนมยงค์ได้เรียบเรียงขึ้นเมื่อครั้งยังมีชีวิตอยู่ ในหนังสือ ชีวประวติย่อของนายปรีดี พนมยงค์ (จนถึง 24 กรกฎาคม 2525)]

 

 

ถูกใส่ความว่าสมคบการปลงพระชนม์ในหลวงรัชกาลที่ 8

ระหว่างที่ลี้ภัยอยู่ในต่างประเทศนั้น ปรีดีถูกโฆษณาใส่ความว่าสมคบการปลงพระชนม์ในหลวงรัชกาลที่ 8 ผู้บริสุทธิ์หลายคนต้องถูกประหารชีวิต ส่วนปรีดีฯ ได้ฟ้องผู้ใส่ร้ายต่อศาลยุติธรรมไทย จำเลยยอมประกาศขอขมาปรีดีฯ ดังต่อไปนี้

 

 

 

 

 

รัฐประหารปฏิกิริยา

และการลี้ภัยครั้งแรกไปยังสิงคโปร์และจีน

-1-

เมื่อเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2490 เกิดการรัฐประหารของฝ่ายทหาร โดยการสนับสนุนของพวกอนุรักษนิยมขวาจัด และพวกคลั่งชาติ โค่นล้มรัฐบาลที่ถูกต้องตามกฎหมายของพลเรือตรีถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ ซึ่งถูกกล่าวหาว่าเป็นพรรคพวกของข้าพเจ้า พวกเขาได้บุกเข้าไปในบ้าน เพื่อจะทำลายชีวิตข้าพเจ้ารวมทั้งภรรยาและบุตรเล็กๆ หาว่าข้าพเจ้าเป็นผู้สมรู้ร่วมคิดในกรณีสวรรคตฯ จอมพลพิบูลฯ ซึ่งถูกปล่อยก่อนหน้านั้นไม่กี่เดือน เพราะกฎหมายอาชญากรสงครามไม่มีผลย้อนหลังมาใช้บังคับ ก็ได้รับแต่งตั้งจากคณะรัฐประหาร ให้เป็นผู้บัญชาการทหารแห่งประเทศไทย ทำให้มีอำนาจควบคุมเจ้าหน้าที่ของรัฐ 

คณะรัฐประหารได้ประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับใหม่ ซึ่งสมาชิกวุฒิสภามิได้มาจากการเลือกตั้งโดยทางอ้อมอีกต่อไป แต่จะมาจากการแต่งตั้งโดยตรงจากประมุขแห่งรัฐ โดยมีหัวหน้าคณะรัฐประหารเป็นผู้ลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ ก่อนรัฐประหาร อายุต่ำสุดของผู้สมัครรับเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรกำหนดไว้ 23 ปี แต่ตามรัฐธรรมนูญของคณะรัฐประหารกำหนดไว้เป็น 35 ปี ซึ่งเท่ากับอายุต่ำสุดของผู้สมัครเป็นสมาชิกวุฒิสภาของสหรัฐอเมริกา

อย่างไรก็ตาม มาตรการนี้ก็ใช้เพียงชั่วคราวเท่านั้น เพราะต่อมาประเทศไทยก็ถูกปกครองโดยรัฐธรรมนูญฟาสซิสต์กึ่งฟาสซิสต์ และฟาสซิสต์ใหม่ๆ ฯลฯ อีกหลายฉบับ ยิ่งกว่านั้นรัฐธรรมนูญฉบับนี้ยังลิดรอนเสรีภาพทางการเมืองหลายประการ

รัฐบาลใหม่ประกอบด้วยพวกอนุรักษนิยมขวาจัดเป็นส่วนใหญ่แต่ต่อมาไม่กี่เดือน ทหารก็จี้ให้ รัฐบาลชุดนี้ลาออก และจอมพลพิบูลฯ ก็เข้ามาดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีอีกครั้ง

คืนวันเดียวกับที่เกิดรัฐประหาร ข้าพเจ้าได้หลบหนีทหารที่ล้อมรอบบ้านพักออกไปได้อย่างหวุดหวิด และข้าพเจ้าได้ไปพักอยู่กับเพื่อนทหารเรือที่ฐานทัพเรือสัตหีบอยู่ระยะเวลาหนึ่ง เพื่อหลีกเลี่ยงการสู้รบระหว่างคนไทยด้วยกันเอง ข้าพเจ้าจึงตัดสินใจเดินทางออกจากเมืองไทย เพื่อลี้ภัยไปอยู่ในสิงคโปร์ก่อน โดยรอคอยเวลาที่เหมาะสมในการเดินทางกลับสู่บ้านเกิดเมืองนอนอย่างสันติ

ข้าพเจ้าพร้อมด้วยเพื่อนเดินทางได้ไปพบนาวาเอก สแตรทฟอร์ด เดนนิส (Captain S. Denis R.N.) ซึ่งเคยร่วมต่อสู้ระหว่างสงครามภายใต้การนำของลอร์ดเมาน์ทแบทเตน และขณะนั้นดำรงตำแหน่งผู้ช่วยทูตฝ่ายทหารเรือของสถานเอกอัครราชทูตอังกฤษ เพื่อขอให้ติดต่อกับทูตอังกฤษ เพื่อแจ้งให้ทราบถึงความประสงค์ของข้าพเจ้าในการเดินทางไปสิงคโปร์ในฐานะผู้ลี้ภัยทางการเมือง เดนนิสและนาวาเอก การ์เดส (Catain Gardes U.S.N) ผู้ช่วยทูตฝ่ายทหารเรืออเมริกันได้ร่วมมือกันนำข้าพเจ้าออกจากท่าเรือกรุงเทพฯ จนกระทั่งออกไปยังทะเลลึกโดยเรือยนต์ของการ์เดส ซึ่งนำทางโดยการ์เดสเอง พร้อมด้วยภรรยาและน้องภรรยา ต่อมาเราก็ลงเรือบรรทุกน้ำมันของอังกฤษมุ่งหน้าไปยังสิงคโปร์ กัปตันเรือบรรทุกน้ำมันและเจ้าหน้าที่ประจำเรือได้ต้อนรับเราอย่างอบอุ่น และอำนวยความสะดวกอย่างดียิ่ง

-2-

ขณะนั้นสิงคโปร์เป็นอาณานิคมของอังกฤษ แม้ว่ารัฐบาลอังกฤษจะให้สิทธิแก่ข้าพเจ้าในการลี้ภัยทางการเมือง ข้าพเจ้าก็ทราบดีว่า สิทธิอันนั้นจะมีอยู่ตราบเท่าจนกว่าอังกฤษรับรองระบอบปกครองใหม่ของสยามเท่านั้น ด้วยเหตุนี้ข้าพเจ้าจึงขอให้สถานเอกอัครราชทูตสยามประจำกรุงลอนดอน และนานกิง (ซึ่งไม่เห็นด้วยกับรัฐบาลใหม่) ออกหนังสือเดินทางการทูตพร้อมด้วยวีซ่าแก่ข้าพเจ้า เพื่ออนุญาตให้ข้าพเจ้าเดินทางไปยังประเทศอื่นได้ เอกอัครราชทูตทั้งสองยินดีทำตามที่ข้าพเจ้าขอไป ข้าพเจ้าจึงได้รับวีซ่าทางการทูตจากสถานทูตจีน สหรัฐอเมริกา ฝรั่งเศส ฯลฯ

ข้าพเจ้าพักอยู่ที่สิงคโปร์เป็นเวลา 7 เดือน เพื่อรอคอยเวลาที่เหมาะสมในการกลับสู่สยาม ข้าพเจ้าได้ทราบข่าวว่ามิตรของข้าพเจ้าจำนวนหนึ่งกำลังเตรียมก่อการต่อต้านรัฐบาลของคณะรัฐประหารอย่างลับๆ ซึ่งต้องใช้เวลาเตรียมการพอสมควร ดังนั้นข้าพเจ้าจึงเดินทางออกจากสิงคโปร์ไปยังประเทศอื่นๆ ในระหว่างนั้น

-3-

ปลายเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2491 ข้าพเจ้าเดินทางออกจากสิงคโปร์ไปยังฮ่องกง ซึ่งบรรดามิตรชาวไทยของข้าพเจ้า และกงสุลใหญ่ของสยามเวลานั้นได้ให้การต้อนรับอย่างดี

จากฮ่องกง เราเดินทางต่อไปยังเซี่ยงไฮ้ ซึ่งเพื่อนชาวจีนที่เกิดในสยาม และเจ้าหน้าที่สถานเอกอัครราชทูตสยามประจำนานกิงบางคนได้ต้อนรับเรา

นายสงวน ตุลารักษ์ อดีตเอกอัครราชทูตสยามประจำนานกิงและตัวข้าพเจ้าได้ไปพบเอกอัครรัฐทูตเม็กซิโกเพื่อขอวีซ่า ซึ่งเขาประทับตราให้โดยไม่มีปัญหาเลย

เราคิดกันว่าจะเดินทางไปเม็กซิโกโดยแวะผ่านซานฟรานซิสโก ขณะที่เรากำลังยื่นหนังสือเดินทางแก่เจ้าหน้าที่ตรวจคนเข้าเมืองของจีนอยู่นั้น ได้มีชาวอเมริกันหนุ่มคนหนึ่งชื่อนอร์แมน ฮันนาห์ (Norman Hannah) ซึ่งเป็นรองกงสุลสหรัฐอเมริกาประจำเซี่ยงไฮ้ ได้ตรงเข้ามากระชากหนังสือเดินทางของข้าพเจ้าจากมือเจ้าหน้าที่จีนผู้นั้น และได้ขีดฆ่าวีซ่าอเมริกัน ซึ่งสถานเอกอัครรัฐทูตสหรัฐประจำลอนดอนเป็นผู้ออกให้ข้าพเจ้า 

ข้าพเจ้าจึงประจักษ์แก่ตัวเองว่า รองกงสุลหนุ่มอเมริกันผู้นี้ ช่างมีอำนาจเหนือเจ้าหน้าที่ของจีนและแม้กระทั่งเอกอัครรัฐทูตอเมริกันเอง (ต่อมาข้าพเจ้าได้ทราบว่า รองกงสุลผู้นี้เป็นสายลับของ ซี. ไอ. เอ.) นอกจากนั้น ข้าพเจ้าก็ยังได้เข้าใจอีกว่า เหรียญอิสริยาภรณ์และคำประกาศเกียรติคุณที่รัฐบาลอเมริกันมอบให้แก่ข้าพเจ้านั้น ไม่มีค่าอันใดเลย เพราะข้าพเจ้ากลับถูกมองว่าเป็นอาชญากรเสียด้วยซ้ำ อันเป็นข้อกล่าวหาที่สร้างขึ้นโดยผู้ที่เป็นศัตรูระหว่างสงครามของสหรัฐเอง (ซึ่งก็คือ จอมพลพิบูลฯ) ทั้งนี้โดยการปฏิเสธไม่ให้ข้าพเจ้าแวะผ่านบนผืนแผ่นดินอเมริกัน แม้จะเป็นเวลาไม่กี่ชั่วโมง

ชาวอเมริกันที่เซี่ยงไฮ้พยายามติดต่อกับข้าพเจ้า เพื่อชี้แจงเหตุการณ์ครั้งนี้ แต่ข้าพเจ้าไม่ยอมให้พบ 

วันหนึ่งเพื่อนชาวอเมริกันคนหนึ่ง ซึ่งเคยทำงานร่วมกับข้าพเจ้าเมื่อคราวต่อต้านญี่ปุ่น ได้เชิญชวนข้าพเจ้าไปรับประทานอาหารกลางวันกับเขาในฐานะเพื่อน ข้าพเจ้าประหลาดใจที่ได้พบกงสุลใหญ่อเมริกัน ซึ่งได้เข้ามาแสดงความเสียใจต่อเหตุการณ์เกี่ยวกับวีซ่าครั้งนั้น และแจ้งให้ข้าพเจ้าทราบว่า นายพล ยอร์ช มาร์แชล รัฐมนตรีต่างประเทศอเมริกันได้สั่งให้ประทับวีซ่ากลับคืนในหนังสือเดินทางของข้าพเจ้า 

ต่อมาไม่นาน นอร์แมน ฮันนาห์ อดีตรองกงสุลอเมริกันก็ได้ย้ายไปประจำกรุงเทพฯ องค์การ ซี. ไอ. เอ. นี้เอง ที่เป็นผู้สนับสนุนให้ตำรวจสันติบาลไทยจับกุมภรรยาและบุตรชายคนโตของข้าพเจ้า ภรรยาของข้าพเจ้าถูก “ควบคุมตัว” ที่สันติบาลเป็นเวลา 84 วัน ส่วนปาลบุตรชายคนโต ซึ่งขณะนั้นอายุ 20 ปี ถูกตัดสินจำคุก 20 ปี โดยอ้างข้อหาว่าเป็นกบฏภายในราชอาณาจักร ปาลได้รับการปล่อยตัวตามกฎหมายนิรโทษกรรมเมื่อคราวครบรอบกึ่งพุทธกาล พ.ศ. 2500

ฮันนาห์ได้ย้ายไปประจำที่อัฟกานิสถานชั่วระยะเวลาสั้นๆ ต่อมาก็กลับมาประจำกรุงเทพฯ ในฐานะที่ปรึกษาสถานทูตอเมริกัน วันหนึ่งเอกอัครราชทูตไทยประจำกรุงปารีสได้มอบสำเนารายงานซึ่งเขียนโดยฮันนาห์ เกี่ยวกับ เหตุการณ์เรื่องวีซ่าครั้งนั้นแก่ข้าพเจ้า รายงานฉบับนั้นเต็มไปด้วยคำโกหกมดเท็จมากมาย ฮันนาห์ เขียนเล่าในตอนหนึ่งว่า หลังจากขีดวีซ่าอเมริกันบนหนังสือเดินทางของข้าพเจ้าแล้ว เขาก็เดินทางมาพบข้าพเจ้าที่โรงแรม ซึ่งข้าพเจ้าก็ได้ต้อนรับเขาอย่างฉันมิตร และเราก็รับประทานอาหารร่วมกัน

ข้าพเจ้าสาบานได้ว่าไม่เคยพบหน้าฮันนาห์อีกเลยตั้งแต่วันเกิดเหตุครั้งนั้น

 

 

 

ต่อมา เมื่อ พ.ศ. 2513 ข้าพเจ้าได้ข่าวว่า ฮันนาห์ได้พ้นจากตำแหน่งในกรุงเทพฯ เพื่อเดินทางกลับไปสหรัฐอเมริกาแล้ว

ข้าพเจ้าไม่ได้มีความโกรธเคืองนายฮันนาห์ เป็นการส่วนตัว เพียงแต่อยากให้ผู้เสียภาษีชาวอเมริกันตระหนักว่าเงินค่าใช้จ่ายต่างๆ ของพวกสายลับ ซี. ไอ. เอ. นั้น บางทีก็สูญเสียไปกับรายงานที่บิดเบือน ซึ่งมีผลต่อการตัดสินใจที่เป็นผลเสียแก่ชาวอเมริกันเอง

-4- 

เมื่อเจียงไคเช็คได้รับแจ้งเกี่ยวกับเหตุการณ์ที่สนามบินเซี่ยงไฮ้แล้ว ก็ได้แสดงความปรารถนาจะให้ข้าพเจ้าพำนักอยู่ในจีนโดยยืนยันกับข้าพเจ้าว่าไม่เคยลืมคุณูปการของข้าพเจ้าที่มีต่อสัมพันธมิตรระหว่างสงคราม และเขาจะไม่ส่งข้าพเจ้าข้ามแดนกลับไป เนื่องจากเขาจำได้ดีว่ารัฐบาลจอมพลพิบูลฯ ได้ปฏิบัติต่อประเทศจีนด้วยความไม่ซื่อสัตย์และปราศจากความละอายใจ ในการนี้เขาได้มอบหมายให้เจ้าหน้าที่อำนวยความสะดวกแก่ข้าพเจ้าระหว่างพำนักอยู่ในจีน

-5-

วันที่ 1 ตุลาคม ในปีเดียวกัน ข้าพเจ้าก็ได้ข่าวว่า รัฐบาลจอมพลพิบูลฯ ได้จับกุมนายทหารและนักการเมืองหลายคน ซึ่งวางแผนจะก่อการยึดอำนาจจากรัฐบาลในวันรุ่งขึ้น แต่สมาชิกของกลุ่มคนหนึ่งเกิดทรยศหักหลังพรรคพวกขึ้นมาขบวนการต่อสู้ครั้งนั้นโดย พลตรี เนตร เขมะโยธิน (ยศในขณะนั้น) นักเรียนเก่าโรงเรียนเสนาธิการชั้นสูงแห่งฝรั่งเศส ซึ่งเคยเป็นสมาชิก “ขบวนการเสรีไทย” ระหว่างสงคราม และเพื่อนสนิทของข้าพเจ้าจำนวนหนึ่งได้เข้าร่วมขบวนการต่อสู้ครั้งนี้ การพยายามก่อกบฏครั้งนี้เรียกชื่อว่า “กบฏ 1 ตุลาคม 2491”

ส่วนคนที่สามารถหลบหนีการจับกุม ได้ส่งตัวแทนของเขามาพบข้าพเจ้า เพื่อวางแผนก่อการอภิวัฒน์โค่นรัฐบาลปฏิกิริยาอีกครั้งหนึ่ง เราได้ตกลงกันว่า จะให้ข้าพเจ้าเป็นผู้นำการก่อการอีกครั้งหนึ่ง โดยร่วมมือกับเพื่อนๆ ทหารเรือ นักศึกษามหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง ผู้รักชาติ ประชาธิปไตยและทหาร ตำรวจผู้รักชาติ รวมทั้งบรรดาแม่ทัพเรือ และนายพลคนหนึ่งซึ่งเป็นอดีตหัวหน้าเสนาธิการกองทัพบก และถูกคณะรัฐประหารปลดออกจากตำแหน่ง

เมื่อมิตรของข้าพเจ้าที่เมืองไทยแจ้งให้ข้าพเจ้าทราบว่า โอกาสอำนวยแล้ว เราจึงเช่าเรือขนาด 20 ตัน เพื่อเดินทางอย่างลับๆ ออกจากฝั่งทะเลจีนไปยังตะวันออกของอ่าวสยาม

 

ความพ่ายแพ้ของขบวนการประชาธิปไตย
26 กุมภาพันธ์ 2492

-1-

วันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2492 (ตรงกับวันเสาร์) เวลา 21 น. ข้าพเจ้าพร้อมด้วยบรรดามิตรได้ออกจากบ้านที่ข้าพเจ้าหลบซ่อนอยู่ในกรุงเทพฯ (ที่ถนนสีลม) เพื่อมุ่งหน้าไปยังมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง ซึ่งผู้ร่วมขบวนการฯ อันประกอบด้วยลูกศิษย์ลูกหาของข้าพเจ้าจำนวนหนึ่ง และผู้รักชาติคนอื่นๆ กำลังรอคอยข้าพเจ้าอยู่ ข้าพเจ้าได้สั่งการให้กองหน้าเข้าไปปลดอาวุธกองทหารซึ่งรักษาพระบรมมหาราชวัง (กองรักษาการณ์ด้านประตูวิเศษไชยศรี) เพื่อที่เราจะเข้าไปตั้งกองบัญชาการขึ้นที่นั่น พระบรมมหาราชวังนี้มิได้ใช้เป็นที่ประทับของพระมหากษัตริย์มาตั้งแต่สิ้นรัชกาลที่ 5 แล้ว (ยกเว้นในช่วงปลายรัชกาลที่ 6)

ผู้บังคับหน่วยทหารกองรักษาการณ์ฯ ที่พระบรมมหาราชวังมิได้ต่อต้านการจู่โจมอย่างฉับพลันของกองหน้าของขบวนการฯ ดังนั้นภายในเวลา 15 นาที เราก็ควบคุมบริเวณพระบรมมหาราชวังได้หมด พร้อมกันนั้นก็ได้มีการยิงต่อสู้กันโดยฝ่ายขบวนการฯ ได้ใช้ปืนครกยิงสู้กับทหารฝ่ายรัฐบาล กองพันทหารราบที่ 1 ของฝ่ายตรงข้ามพยายามที่จะออกจากที่ตั้ง แต่ถูกกระสุนปืนและระเบิดของฝ่ายเราสกัดไว้ได้ เรายึดสถานีวิทยุกระจายเสียง กรมประชาสัมพันธ์ไว้ได้ และมอบให้อยู่ในความควบคุมของนายทหารยศนายพันผู้หนึ่ง (อดีตเสรีไทย) ในคืนวันที่ 26 และ 27 กุมภาพันธ์ มีการต่อสู้ประปรายระหว่างฝ่ายขบวนการประชาธิปไตยกับฝ่ายรัฐบาล

-2-

น่าเสียดายที่กำลังสนับสนุนจากฝ่ายทหารเรือถูกสกัดกั้นโดยกองกำลังซึ่งจงรักภักดีต่อฝ่ายรัฐบาล

เวลา 6 โมงเช้าของวันที่ 27 กุมภาพันธ์ ทหารฝ่ายรัฐบาลภายใต้บังคับบัญชาของ พล.ต.สฤษดิ์ ธนะรัชต์ ได้รับคำสั่งให้ยิงถล่มพระบรมมหาราชวังซึ่งเป็นที่มั่นของฝ่ายขบวนการฯ

เมื่อเห็นว่ากำลังสนับสนุนของเราเดินทางมาไม่ทันเวลา และเพื่อหลีกเลี่ยงการทำลายสถานที่ที่ทรงคุณค่าทางประวัติศาสตร์และวัตถุที่ล้ำค่าของชาติในพระบรมมหาราชวัง ข้าพเจ้าจึงสั่งการให้กองกำลังของฝ่ายขบวนการฯ ถอยร่นมาอยู่ในกองบัญชาการกองทัพเรือที่พระราชวังเดิม ข้าพเจ้าได้จัดการให้บรรดาเพื่อนร่วมขบวนการฯ ข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาโดยเรือซึ่งนายพลเรือผู้หนึ่งเป็นผู้จัดหาให้

ส่วนข้าพเจ้าจะอยู่ที่พระราชวังเดิม เพื่อรอคอยกำลังสนับสนุน ระหว่างนั้นทหารฝ่ายรัฐบาลได้ควบคุมพระนครไว้ได้ทั้งหมดแล้ว การก่อการเมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2492 ของข้าพเจ้าจึงประสบความพ่ายแพ้ ซึ่งต่อมาเรียกกันว่า “กบฏวังหลวง”

นายทหารฝ่ายรัฐบาลที่ได้เข้าร่วมปราบปรามขบวนการฯ ของเรา ต่างได้รับการเลื่อนตำแหน่งสูงขึ้น เป็นต้นว่า พลตรีสฤษดิ์ฯ ได้เลื่อนยศเป็นจอมพลเมื่อ พ.ศ. 2499 ต่อมาใน พ.ศ. 2500 จอมพลสฤษดิ์ฯ ทำรัฐประหารโค่นจอมพลพิบูลฯ ซึ่งเป็นผู้บังคับบัญชาของตน ฝ่ายหลังต้องลี้ภัยไปอยู่อเมริกา และต่อมาก็ย้ายไปอยู่ญี่ปุ่น แรกทีเดียวจอมพลสฤษดิ์ฯ เองไม่ได้ครองอำนาจอย่างเปิดเผยโดยมอบตำแหน่งนายกรัฐมนตรีให้แก่ พลเอก ถนอม กิตติขจร (ยศในขณะนั้น) 1 ปีต่อมา จอมพลสฤษดิ์ฯ ก็ได้ทำรัฐประหารครั้งใหม่และโค่นล้มรัฐบาลถนอมฯ แล้วจอมพลสฤษดิ์ฯ เองก็ได้เป็นนายกรัฐมนตรีทำการปกครองประเทศจนกระทั่งตายเมื่อ พ.ศ. 2505

ตั้งแต่นั้นมา พลเอก ถนอม กิตติขจร ก็ได้ขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรีอีกครั้งหนึ่ง พลเอกถนอมฯ ได้เลื่อนยศเป็นจอมพลและดำเนินการปกครองประเทศต่อมาตามรัฐธรรมนูญเผด็จการที่จอมพลสฤษดิ์ฯ ร่างขึ้น หลังจากนั้นจึงประกาศใช้รัฐธรรมนูญอีกฉบับหนึ่งซึ่งกำหนดให้สมาชิกของวุฒิสภามาจากการแต่งตั้งจากพระมหากษัตริย์ โดยนายกรัฐมนตรีนำรายชื่อขึ้นกราบบังคมทูลฯ และในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2515 รัฐธรรมนูญที่จอมพลถนอมฯ เป็นผู้ประกาศใช้ก็ถูกทำลายโดยตัวจอมพลถนอมฯ เอง เพื่อนำเอาระบอบเผด็จการเข้ามาแทนที่

-3-

เที่ยงคืนวันที่ 27 กุมภาพันธ์ นาวาโท มนัส จารุภา ได้นำข้าพเจ้าไปยังที่หลบซ่อนแห่งหนึ่ง ที่นั่น ภรรยาและบุตรชายของข้าพเจ้า ได้ช่วยพาข้าพเจ้าไปยังบ้านของผู้รักความเป็นธรรมคนหนึ่ง ซึ่งเขาได้กรุณาให้ที่พัก แก่ข้าพเจ้าตลอดระยะเวลา 5 เดือน (28 กุมภาพันธ์ - 6 สิงหาคม 2492) แม้ว่ารัฐบาลจะตั้งสินบนนำจับด้วยรางวัลมูลค่าสูงแก่ผู้ที่บอกที่ซ่อนของข้าพเจ้า แต่ผู้รักความเป็นธรรมผู้นี้ ก็ไม่ได้มีความอยากได้ผลประโยชน์อันนี้เลย

สองปีต่อมา คือในปี พ.ศ. 2494 นาวาตรีมนัสฯ และนาวาเอกอานนท์ ปุณฑริกาภา ได้ก่อการอีกครั้งหนึ่ง ซึ่งเป็นที่รู้จักกันในชื่อ “กบฏแมนฮัตตัน” เนื่องจากการปฏิบัติการครั้งนั้น ซึ่งหน่วยทหารเรือนำโดยนาวาตรีมนัส จารุภา ได้เข้าจี้ตัวจอมพลพิบูลฯ ระหว่างพิธีรับมอบเรือ “แมนฮัตตัน” ต่อหน้าเอกอัครราชทูตอเมริกันและเจ้าหน้าที่ชั้นผู้ใหญ่ของทั้งสองประเทศ

นาวาโทมนัสฯ และหน่วยทหารของเขาได้จับกุมจอมพลพิบูลฯ ไปลงเรือหลวง “ศรีอยุธยา” การรบจึงเริ่มขึ้นระหว่างกำลังของกองทัพเรือฝ่ายหนึ่ง กับกำลังของกองทัพบกและกองทัพอากาศอีกฝ่ายหนึ่ง ซึ่งในเบื้องแรกดูเหมือนว่าทางทหารเรือจะควบคุมกรุงเทพฯ ไว้ได้ แต่กองทัพอากาศได้ใช้เครื่องบินทิ้งระเบิดใส่เรือหลวงศรีอยุธยา ซึ่งเป็นหน่วยบัญชาการของฝ่ายก่อการฯ โดยไม่คำนึงถึงชีวิตของจอมพลพิบูลฯ ซึ่งอยู่ในเรือนั้นเลย จอมพลพิบูลฯ ได้เรียกร้องผู้ที่จงรักภักดีต่อตนมิให้ใช้กำลังอาวุธแต่ให้เจรจาโดยสันติกับฝ่ายก่อการฯ แต่เครื่องบินได้ทิ้งระเบิดเรือหลวงฯ ที่ทอดสมออยู่กลางแม่น้ำเจ้าพระยาจนกระทั่งจมลงในไม่ช้า จอมพลพิบูลฯ หลบหนีออกจากเรือลำนั้นอย่างหวุดหวิดด้วยการกระโดดน้ำและว่ายมาถึงฝั่ง ซึ่งบรรดาผู้ที่จงรักภักดีได้ให้การต้อนรับ จึงสามารถกลับเข้ามายังกองบัญชาการของรัฐบาลได้

หน่วยทหารบกอื่นๆ ในจังหวัดใกล้เคียงได้เข้าร่วมกับฝ่ายรัฐบาล และรบชนะฝ่ายทหารเรือ จนในที่สุดกองกำลังฝ่ายรัฐบาลก็สามารถควบคุมกรุงเทพฯ ได้อีกครั้งหนึ่ง เจ้าหน้าที่ตำรวจได้จับกุมนายทหารเรือหลายคน รวมทั้งผู้บัญชาการทหารเรือ และพลเรือนบางคนที่ต้องสงสัยว่าเข้าร่วมกับฝ่ายก่อการฯ

ขณะที่นาวาโทมนัสฯ และนาวาเอกอานนท์ฯ พร้อมด้วยนายทหารกองทัพบกอีกคนหนึ่งที่เข้าร่วมกับฝ่ายก่อการฯ สามารถหลบหนีไปลี้ภัยอยู่ในพม่า ผู้ก่อการฯ อีกจำนวนหนึ่งก็สามารถหลบหนีไปลี้ภัยในลาว กัมพูชา และ สิงคโปร์

หลังจากนั้นไม่กี่เดือน นาวาโทมนัสฯ ก็กลับคืนสู่กรุงเทพฯ นาวาโทมนัส จารุภา ได้ถูกจับกุมพร้อมปาล บุตรชาย และภรรยาของข้าพเจ้าในข้อหา “กบฏสันติภาพ” พ.ศ. 2495 ส่วนนาวาเอกอานนท์ฯ ก็เดินทางกลับจากพม่าไม่นานนักหลังเหตุการณ์ โดยคาดว่าอาจจะได้รับความคุ้มครองจากกฎหมายนิรโทษกรรมซึ่งปล่อยตัวนาวาตรีมนัสฯ กับบุตรชายข้าพเจ้าและผู้ต้องหากบฏอื่นๆ แต่เสียดาย เขากลับถูกจับกุมและศาลอาญาได้ตัดสินจำคุกเป็นเวลา 20 ปี ต่อมาก็ได้รับการลดโทษและในที่สุด ก็ได้รับพระราชทานอภัยโทษในเดือนสิงหาคม พ ศ.2515

-4-

หลังจากความพ่ายแพ้ของกบฏวังหลวง เมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2492 เจ้าหน้าที่ตำรวจก็ได้จับกุมผู้ต้องสงสัยในการเข้าร่วมก่อการฯ ในบรรดาผู้ที่ถูกจับกุมเหล่านี้ ปรากฏว่าบางคนไม่มีส่วนรู้เห็นกับการก่อการฯ ดังกล่าวเลย ศาลอาญาได้ตัดสินจำคุกผู้ก่อการฯ ประมาณ 15 คนเป็นเวลาเกือบ 9 ปี และได้ปล่อยตัวคนอื่นๆ อีกมากมาย เพราะหลักฐานไม่เพียงพอ หลายคนหลบหนีการจับกุมไปได้ และหลบซ่อนในต่างจังหวัดบ้าง ในประเทศเพื่อนบ้านบ้าง หรือที่แน่กว่านั้น ก็อยู่ในกรุงเทพฯ อย่างเปิดเผยด้วยความใจเย็นคิดว่า ไม่มีพยานคนใดสามารถยืนยันว่าได้ เห็นตนเข้าร่วมก่อการฯ ซึ่งเกิดขึ้นในคืนวันที่ 26 จนถึงเช้าวันที่ 27 กุมภาพันธ์

ถึงอย่างไรก็ดี อดีตรัฐมนตรี 4 คน ได้แก่ นายทองอินทร์ ภูริพัฒน์  นายถวิล อุดล นายจำลอง ดาวเรือง และนายทองเปลว ชลภูมิ ซึ่งไม่ได้เข้าร่วมลงมือก่อการฯ ในวันนั้นกับเรา กลับถูกจับกุมทั้ง 4 คน

ก่อนวันก่อการฯ 1 วัน นายทองอินทร์ฯ  นายถวิลฯ และนายจำลองฯ ได้รับคำเตือนให้อยู่ในบ้านของตน และมิให้ปรากฏตัวจนกว่าฝ่ายก่อการฯ จะประสบชัยชนะ ด้วยเหตุนี้ทั้ง 3 คนนี้ จึงอยู่ในบ้านของตนเฉยๆ แต่จอมพลพิบูลฯ และฝ่ายปฏิกิริยาได้จับกุมพวกเขาด้วยเหตุผลว่ามักทำตัวเป็นปฏิปักษ์ต่อรัฐบาล ส่วนนายทองเปลวฯ นั้นอยู่ที่ปีนังเป็นเวลาหลายเดือน ก่อนการก่อการฯ ด้วยซ้ำ และข้าพเจ้าก็ไม่เคยขอให้เขาเข้าร่วมการก่อการฯ ด้วยเลย

ถึงกระนั้น เจ้าหน้าที่ตำรวจของจอมพลพิบูลฯ ก็ประกาศว่าได้เห็นนายทองเปลวฯ และตำรวจก็ได้ส่งโทรเลขถึงเขาโดยใช้ชื่อภรรยาของอดีตรัฐมนตรีท่านนี้เป็นผู้ส่ง นายทองเปลวฯ จึงได้เดินทางกลับกรุงเทพฯ โดยไม่ทันนึกว่าเป็นกลลวงของตำรวจ ทันทีที่ถึงกรุงเทพฯ ก็ถูกจับกุม

อดีตรัฐมนตรีทั้ง 4 คน ได้รับการทารุณกรรมจากฝ่ายตำรวจปฏิกิริยาจนปางตาย เพราะบาดแผลจากการถูกซ้อมอย่างป่าเถื่อน ดังนั้น เพื่อที่จะอำพรางบาดเหล่านั้น ค่ำวันหนึ่ง ตำรวจก็ได้จับคนทั้ง 4 ซึ่งมีอาการปางตาย ใส่รถบรรทุกคุ้มกันโดยเจ้าหน้าที่ตำรวจติดอาวุธปืนกลเบา และติดตามด้วยรถยนต์ตำรวจ ซึ่งกำกับโดยนายพันตำรวจผู้หนึ่ง เมื่อรถบรรทุกมาถึงสถานที่แห่งหนึ่งห่างจากกรุงเทพฯ ประมาณ 20 กม. รถยนต์ 2 คันก็จอดนิ่ง หลังจากนั้น เจ้าหน้าที่ตำรวจก็ลงจากรถ และสาดกระสุนใส่ผู้บริสุทธิ์ทั้ง 4 คน

วันรุ่งขึ้น ตำรวจก็ประกาศว่า ระหว่างการย้ายผู้ต้องหาจากสถานีตำรวจแห่งหนึ่งไปยังอีกแห่งหนึ่งนั้น ได้มีโจรจีนมลายูยิงปืนใส่ตำรวจ เพื่อชิงตัวผู้ต้องหา ตำรวจจึงจำเป็นต้องโต้ตอบด้วยปืนกลเบา และกระสุนปืนก็ถูกผู้ต้องหาทั้ง 4 คนถึงแก่ความตาย ไม่มีใครในเมืองไทยเชื่อแถลงการณ์ของตำรวจ ด้วยเหตุผลง่ายๆ ว่า โจรจีนมลายู (ในขณะนั้น) อยู่ห่างจากกรุงเทพฯ ราว 1,000 กม.

-5-

ทั้งหมดที่ข้าพเจ้าเล่ามานี้สอดคล้องกับบันทึกคำให้การของตำรวจ และบันทึกคำให้การของพยานในการพิจารณาคดีผู้ถูกกล่าวหาว่าก่อการกบฏที่ศาลอาญา

18 ปีภายหลังจากความล้มเหลวของกบฏแมนฮัตตัน หรือ 20 ปีเต็มหลังจากกบฏวังหลวง คือ ในปี พ.ศ. 2512 ชาวอเมริกันผู้หนึ่งชื่อวิลเลียม วอร์เรน (William Warren) เป็นอาจารย์สอนในมหาวิทยาลัยแห่งหนึ่งในกรุงเทพฯ ได้เขียนหนังสือ เกี่ยวกับประวัติจิม ทอมป์สัน (Jim Thompson) ซึ่งเป็นที่รู้จักกันในนามราชาไหมไทย ในตอนหนึ่งเกี่ยวกับการตายของ 4 อดีตรัฐมนตรีดังกล่าว 

นายวอร์เรนได้กล่าวหาข้าพเจ้าว่า ได้กระโดดลงน้ำเพื่อหนีเอาตัวรอด โดยทอดทิ้งเพื่อน ขณะที่กองกำลังทหารของจอมพลพิบูลฯ กำลังโจมตีกองบัญชาการของข้าพเจ้า

อาจารย์ผู้นี้เอ่ยถึงข้าพเจ้า เพราะคิดว่า จิม ทอมป์สัน ซึ่งรู้จักข้าพเจ้านั้น รู้ประวัติศาสตร์สยามดี อย่างไรก็ตามจิม ทอมป์สันได้เดินทางมาถึงสยามหลายเดือนหลังจากญี่ปุ่นยอมจำนน ไม่ใช่เข้ามาในช่วงสงครามตามที่นายวอร์เรนกล่าวอ้าง อีกประการหนึ่ง เขาสับสนระหว่างตัวข้าพเจ้ากับจอมพลพิบูลฯ ที่กระโดดลงน้ำหนีในระหว่างเหตุการณ์ กบฏแมนฮัตตัน เป็นที่น่าเสียดายสำหรับนักศึกษาไทย ที่อาจารย์ผู้นี้ไม่เหมาะสมในการปฏิบัติหน้าที่อาจารย์ เพราะว่า เขาเป็นผู้ให้คำแนะนำนักศึกษาในการเตรียมทำวิทยานิพนธ์ ซึ่งต้องใช้การค้นคว้าข้อเท็จจริง และข้อมูลที่ถูกต้อง รวมทั้งเอกสารทางกฎหมายที่เปิดเผยต่อสาธารณชน แต่อาจารย์ผู้นี้กลับพอใจแต่เพียงข่าวลือตามที่ได้ยินมาจากฝ่ายที่มีทัศนคติเดียวกัน จึงน่าสงสัยในความรู้ที่เขาศึกษาเล่าเรียนมา

วัตถุประสงค์ของขบวนการประชาธิปไตย 26 กุมภาพันธ์ 2492 ได้แถลงเมื่อขบวนการได้ยึดสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทยได้ว่า ขบวนการนั้นมีวัตถุประสงค์เพื่อฟื้นระบบประชาธิปไตยโดยสมบูรณ์ตามรัฐธรรมนูญฉบับ 2489

 

ลำดับเหตุการณ์ตั้งแต่การก่อการรัฐประหาร 2490
เหตุแห่งการเกิดขบวนการประชาธิปไตย 26 กุมภาพันธ์ 2492 

 

 

ที่มา : 

• ปรีดี พนมยงค์. “ขบวนการประชาธิปไตย 26 กุมภาพันธ์ (2492)”, ใน, “ชีวประวัติย่อของนายปรีดี พนมยงค์”, (กรุงเทพฯ: เคล็ดไทย, 2526), หน้า 64 - 72.
• ปรีดี พนมยงค์. “ชีวิตผันผวนของข้าพเจ้า และ 21 ปีที่ลี้ภัยในสาธารณรัฐราษฎรจีน”, (กรุงเทพฯ: เทียนวรรณ, 2529), หน้า 104-124.

หมายเหตุ : ตั้งชื่อบทความโดยบรรณาธิการ