สงวน ตุลารักษ์

สงวน ตุลารักษ์ เป็นสมาชิกคณะราษฎรที่ร่วมเปลี่ยนแปลงการปกครองปี 2475 และร่วมขบวนการเสรีไทยต่อต้านญี่ปุ่นในสงครามโลกครั้งที่ 2 โดยหลังสงครามได้รับแต่งตั้งเป็นเอกอัครราชทูตไทยคนแรกประจำจีน แต่ลาออกหลังรัฐประหารปี 2490 เพราะยึดมั่นในอุดมการณ์ประชาธิปไตย

บันทึกความทรงจำกับเบื้องหลังของผู้เขียนในฐานะสมาชิกขบวนการเสรีไทยที่ได้เข้าเจรจากับสหรัฐอเมริกา ณ กรุงวอชิงตัน และเบื้องหลังการประชุมของสมาชิกขบวนการเสรีไทยกับผู้เกี่ยวข้องต่อสถานะของประเทศไทยหลังสงคราม

เอกสารทางการทูตในระหว่างสงครามโลก ครั้งที่ 2 แสดงให้เห็นถึงการเจรจาลับทางการทูตต่ออังกฤษและสหรัฐอเมริกา ทั้ง 2 ประเทศนี้มีความเห็นต่างกันโดยสหรัฐอเมริกามีแนวโน้มสนับสนุนไทยให้เป็นอิสระจากอิทธิพลของอังกฤษ

เอกสารทางการทูตชุดนี้เป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์สะท้อนถึงความสัมพันธ์ทางการทูตสมัยสงครามโลก ครั้งที่ 2 ของขบวนการเสรีไทยกับสหรัฐอเมริกา และอังกฤษเพื่อต่อต้านกองทัพญี่ปุ่นและปกป้องเอกราชอธิปไตยของไทย

นายปรีดี พนมยงค์ ชี้แจงข้อเท็จจริงเกี่ยวกับเรื่องที่นายประยูรฯ เขียนไว้กรณีที่บิดเบือนเรื่องราวในช่วงก่อตั้งคณะราษฎรภายใต้แนวคิดนิยมเผด็จการนาซีและลัทธิเจ้าขุนมูลนายและได้มีการนำไปเสนอต่อพระยามโนปกรณ์นิติธาดา

ประวัติศาสตร์ทัณฑนิคมสมัยใหม่ในประเทศไทยตั้งแต่ปลายทศวรรษ 2470 ถึง 2500 โดยกล่าวถึงแนวคิดการจัดตั้งและพัฒนาการของงานทัณฑนิคมหลังการอภิวัฒน์สยาม 2475

สุนทรพจน์ของรู้ธ หรือนายปรีดี พนมยงค์ และ 79 ปี พิธีสวนสนามของขบวนการเสรีไทย ในวันที่ 25 กันยายน พ.ศ. 2488 เป็นการยืนยันชัยชนะของประชาชนและขบวนการเสรีไทยหลังสงครามโลก ครั้งที่ 2

ชีวิต 5 แผ่นดินของข้าพเจ้าโดยประยูร ภมรมนตรี เป็นหนังสือที่ได้รับรางวัลดีเด่นจากรัฐบาลไทยแต่นายปรีดี พนมยงค์ อ่านแล้วพบว่ามีความคลาดเคลื่อนหลายประการจึงฟ้องร้องคดีความเพื่อยืนยันสัจจะทางประวัติศาสตร์และบันทึกประกอบคำฟ้องฉบับนี้ชี้ให้เห็นว่ารายละเอียดทางประวัติศาสตร์ไม่ว่าจะจุดใหญ่และจุดเล็กล้วนมีความสำคัญ

กล่าวขานถึงขบวนการเสรีไทยสายแพร่ ผู้มีบทบาทสำคัญในหน้าประวัติศาสตร์เอกราชของไทย แต่มิได้ถูกจดจำและบันทึกไว้อย่างแพร่หลายนัก

เกร็ดทางประวัติศาสตร์เหตุใดจึงเรียกขานชื่อวิลาศ โอสถานนท์ว่า “เหล็กฝรั่งแห่งการเมืองไทย” “ลูกชายเจ้าเมือง” หรือชื่อที่ว่า “ลูกเขยนักหนังสือพิมพ์ชาวจีน” และปาฐกถาว่าด้วยภัยทางอากาศ ซึ่งร้อยเรียงผ่านเรื่องราวชีวิตของท่าน