สภาผู้แทนราษฎร

นายปรีดี พนมยงค์ขึ้นดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีในปี 2489 และแถลงนโยบายต่อสภา นายปรีดีมุ่งฟื้นฟูประเทศจากวิกฤตเศรษฐกิจและสังคมซึ่งบอบช้ำมาจากสงครามโลกครั้งที่ 2 คำแถลงนี้สะท้อนวิสัยทัศน์ผู้นำและการวางรากฐานประชาธิปไตย

กุหลาบ สายประดิษฐ์ เสนอแนะให้รัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม ควรคำนึงถึงการที่วุฒิสภาคัดค้านพระราชบัญญัติงบประมาณเพิ่มเติม พ.ศ. 2492 ที่เกิดจากความไม่น่าเชื่อถือในการบริหารจัดการงบประมาณแผ่นดินของรัฐบาล

ศาสตราจารย์ ดร.อิสสระ นิติทัณฑ์ประภาศ เสนอข้อเท็จจริงเกี่ยวกับการช่วยเหลือทหารที่ปลดประจำการ ในรัฐบาลนายปรีดี พนมยงค์กับ การนำเสนอร่างพระราชบัญญัติอนุญาตให้รัฐบาลจ่ายเงินไปพลางก่อน พุทธศักราช 2489 ต่อสภาผู้แทนราษฎร

หลังจากการอภิวัฒน์สยาม ในระหว่างทางนี้ความเป็นประชาธิปไตยในแผ่นดินยังไม่คงมากนัก แต่กลับก่อให้เกิดนายกรัฐมนตรีที่มาจากการเลือกของประชาชนและผู้แทนที่มาจากพื้นที่นอกเมืองหลวงได้มีพื้นที่ทางการเมืองในรัฐสภา

คณะกรรมาธิการส่งรายงานการสอบสวนกรณีหลวงประดิษฐ์มนูธรรมเป็นคอมมิวนิสต์หรือไม่ ไปยังผู้ที่เกี่ยวข้อง

นายปรีดี พนมยงค์ ดำรงตำแหน่งเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎรเป็นช่วงระยะเวลาสั้นๆ ระหว่างวันที่ 28 มิถุนายน 2475 ถึงวันที่ 11 เมษายน 2476 และมีส่วนสำคัญในการวางรากฐานงานของสำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎรในปัจจุบัน

วุฒิสภาในรัฐธรรมนูญปัจจุบันถูกออกแบบมาให้มีอำนาจเหนือสภาผู้แทนราษฎร และไม่มีความเชื่อมโยงกับประชาชน หากต้องการให้วุฒิสภาชุดใหม่มีความชอบธรรมมากขึ้น ควรเปิดโอกาสให้ประชาชนรับรู้ข้อมูลและมีส่วนร่วมในกระบวนการสรรหามากขึ้น

พระยามโนปกรณ์นิติธาดา คัดค้านโครงการเศรษฐกิจของคณะราษฎรและ ดร.ปรีดี พนมยงค์ จึงใช้วิธีควบคุมสภาด้วยการสั่งทหารเข้าตรวจค้นสมาชิก ซึ่งถือเป็นการล้ำรัฐธรรมนูญและข่มขู่สถาบันประชาธิปไตย สะท้อนความขัดแย้งรุนแรงในช่วงเปลี่ยนผ่านการปกครอง

ความสัมพันธ์พระยาพหลฯกับพระปกเกล้าฯ เริ่มด้วยความร่วมมือแต่กลายเป็นขัดแย้ง เนื่องจากพระองค์ทรงมีความกังวลต่อระบอบประชาธิปไตย มีข้อสงสัยบ่งชี้ว่าทรงรู้เห็นกบฏบวรเดช ก่อนเสด็จออกประเทศและสละราชสมบัติ สะท้อนความตึงเครียดจากการเปลี่ยนผ่านการปกครอง

สำหรับระบอบการปกครองประเทศที่มีอำนาจสูงสุดเป็นของประชาชนพลเมืองทุกคนนั่นคือ “ประชาธิปไตย” ผ่านหลักการแยกอำนาจการปกครองในการถ่วงดุลอำนาจซึ่งกันและกัน และความเป็นประชาธิปไตยเป็นสิ่งสำคัญที่พลเมืองของประเทศควรปกป้องไว้