สันติวิธี

เมื่อ “ความรุนแรงไม่ได้อยู่ไม่ได้อยู่แค่ในสงคราม” จึงขอชวนทำความเข้าใจมิติความรุนแรงที่ซับซ้อน ผ่านบทสนทนาระหว่าง สุรัยยา (เบ็ญโส๊ะ) สุไลมาน และ ชัยวัฒน์ สถาอานันท์ ถึงมิติความรุนแรงเชิงโครงสร้าง เพื่อการแสวงหาสันติภาพอย่างแท้จริง

บทความเตือนว่าการปลุกกระแสคลั่งชาติอาจทำให้ไทยใช้กำลังยึดดินแดนเพื่อนบ้านอาจเป็นความสำเร็จที่ไม่ยั่งยืน เช่นกรณีสงครามอินโดจีนซึ่งไทยต้องคืนดินแดนภายหลัง โดยนายปรีดี เตือนว่าเป็นเพียงผลประโยชน์ชั่วคราวและเป็นภาพลักษณ์ที่ไม่ดีของประเทศ

ด้วยสถานการณ์ความรุนแรงในจังหวัดชายแดนภาคใต้ที่กลับมารุนแรงขึ้น ทางสถาบันปรีดี พนมยงค์ยังคงเป็นพื้นที่เพื่อถกเถียงในประเด็นสันติภาพตามแนวคิดของปรีดี พนมยงค์ที่เน้นว่า รัฐต้องมีธรรมะและต้องฟังเสียงประชาชน อีกทั้งการเสนอทางออกของความขัดแย้งที่ยั่งยืน คือ การเจรจา

ประวัติการทำงานสันติวิธีของศาสตราจารย์ ดร. ชัยวัฒน์ สถาอานันท์ ทั้งในด้านองค์กรสันติวิธี และในทางวิชาการ โดยมีผลงานสำคัญคือ คำสั่งนายกรัฐมนตรีที่ 187/2546 ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของการเกิดคณะกรรมการยุทธศาสตร์สันติวิธี

บทความนี้ศึกษาพัฒนาการองค์ความรู้เกี่ยวกับสันติวิธีและความไม่รุนแรงทางการเมืองไทยของศาสตราจารย์ ดร.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์ในทศวรรษ 2510-2550 โดยผลของความรุนแรงทางการเมืองไทยภายหลังเหตุการณ์ 6 ตุลาคม พ.ศ. 2519 คือต้นธารที่ก่อให้เกิดองค์กรด้านสิทธิมนุษยชนและสันติวิธี

ศาสตราจารย์ ดร.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์ เขียนถึงงานศึกษาเรื่องสันติวิธีของปรีดี พนมยงค์เรื่องพระเจ้าช้างเผือก โดยสุรัยยา (เบ็ญโส๊ะ) สุไลมาน ว่าไปไกลกว่าเรื่อง “ความเป็นจริงในประวัติศาสตร์” อย่างสงครามยุทธหัตถีคือมีทฤษฎีสันติภาพและสันติวิธีเข้ากับวิธีการศึกษาในสาขาวรรณคดีเปรียบเทียบ

'พัทธ์ธีรา นาคอุไรรัตน์' เปิดประเด็นการเสวนาด้วยการกล่าวถึงท่านผู้หญิงพูนศุข ที่เป็นต้นแบบสำคัญที่นักสันติภาพที่สำคัญคนหนึ่งในสังคมไทย อีกทั้งบทบาทและอุปสรรคของผู้หญิง ที่ลุกขึ้นมาเป็นแกนนำในการผลักดันประเด็นต่างๆ รวมไปถึงความเจ็บปวดของคนกลุ่มน้อยที่ในสังคมรับฟังแต่คนเสียงดังๆ

ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.ปรีชา สุวรรณทัต อภิปรายและแสดงทัศนะต่อนายปรีดี พนมยงค์ ในฐานะผู้พลิกความคิดของสังคมไทย ไว้ ณ เรือนไทยหอประชุมภายในเขตอนุสรณ์สถานปรีดี พนมยงค์ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เมื่อครั้งอัญเชิญอัฐิธาตุของ 'นายปรีดี พนมยงค์' กลับสู่มาตุภูมิ เมื่อวันที่ 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2529

ในบทความนี้ ชวนผู้อ่านร่วมค้นหาคำตอบของคำถามที่ว่า "ทำไมแนวทางสันติวิธีจึงเป็นสิ่งสำคัญในสนามการเมือง" โดยพิจารณาจากบทเรียนทางการเมืองและแนวทาง "สันติวิธี" (Nonviolent Action) ในฐานะเครื่องมือเพื่อโค่นล้มนักเผด็จการทั้งหลายที่กดขี่ข่มเหงประชาชน

ข้อจำกัดของความพยายามในการต่อสู้แบบสันติวิธี คือ ความรุนแรงในรูปแบบต่างๆ ล้วนมีบ่อเกิดเกี่ยวเนื่องมาจาก "ระบอบอำนาจนิยม" พร้อมทั้งข้อแตกต่างระหว่างการใช้ความรุนแรงกับแนวสันติวิธีสำหรับการขับเคลื่อนข้อเรียกร้องของประชาชน ทั้งในแง่ของเป้าหมาย ทัศนคติ หลักการ ตลอดจนวิธีการ