พระเจ้าช้างเผือก

ในตอนแรกของนวนิยาย “พระเจ้าช้างเผือก“ ปรีดี พนมยงค์ ได้พรรณนาถึงความเจริญรุ่งเรืองของ “อาณาจักรอโยธยา” ภายใต้การปกครองของยุวกษัตริย์ “จักรา“ อย่างวิจิตรพิสดารชวนให้ทุกท่านติดตามเรื่องราวต่อไปอยู่ไม่น้อย

ปรีดี พนมยงค์ ได้กล่าวถึงที่มาของนวนิยายเรื่อง "พระเจ้าช้างเผือก" ก่อนจะนำพาทุกท่านเข้าสู่เรื่องราวภายในอาณาจักรแห่งพระเจ้าช้างเผือกให้ทุกท่านได้ติดตามต่อไป โดยจะเห็นได้ว่านวนิยายเรื่องนี้ถูกเขียนขึ้นเพื่ออุทิศให้แก่ “สันติภาพ” เพราะว่า “ชัยชนะแห่งสันติภาพนั้นมิได้มีชื่อเสียงบรรลือนามน้อยไปกว่าชัยชนะแห่งสงครามแต่อย่างใด”

พระเจ้าช้างเผือก เป็นภาพยนตร์ที่มีความน่าสนใจในแง่วัตถุประสงค์การถ่ายทำและวิธีการนำเสนอทรรศนะทางสังคม การเมือง การทูต ผ่านการอุปนิสัยและลักษณะภายนอกของตัวละคร ในโอกาสที่ภาพยตร์เรื่องนี้ได้รับขึ้นทะเบียนให้เป็นมรดกความทรงจำแห่งโลก ทำให้มีการจัดเสวนาในประเด็นที่เกี่ยวข้องกับภาพยนตร์พระเจ้าช้างเผือกอย่างหลากหลาย

ความเป็นไปในชีวิตของ หลวงวิลาศปริวัตร หรือ ครูเหลี่ยม ซึ่งเป็นที่รู้จักในฐานะนักประพันธ์รุ่นบุกเบิกผู้สร้างสรรค์นวนิยายอันทรงคุณค่าหลายชิ้น อีกทั้งยังได้ร่วมแสดงในภาพยนตร์เรื่อง “พระเจ้าช้างเผือก“ กำกับโดยนายปรีดี พนมยงค์ อีกด้วย

แนวความคิดและจิตสำนึกของปรีดี พนมยงค์ เป็นผลมาจากการศึกษาเล่าเรียนและประสบการณ์ชีวิตที่สั่งสมมาตั้งแต่วัยเด็ก แม้เป็นทัศนะที่ได้แสดงไว้ในอดีตอันยาวนาน ทว่ายังสามารถนำกลับมาใช้อย่างเป็นปัจจุบันได้

บทความวิเคราะห์การคล้องช้างในภาพยนตร์ พระเจ้าช้างเผือก ว่าเป็นบันทึกประวัติศาสตร์ครั้งสุดท้ายของการคล้องช้างจริงในสยาม ร้อยเรียงประวัติศาสตร์จากสมัยอยุธยา รัตนโกสินทร์ จนถึงยุครัฐบาลคณะราษฎร พร้อมชี้ให้เห็นความเปลี่ยนแปลงของความทรงจำและการเมืองเรื่องอดีต

ความรุนแรงมีทั้งทางตรง เชิงโครงสร้าง และเชิงวัฒนธรรม ซึ่งต้องถูกขจัดทั้งหมดจึงจะสร้างสันติภาพอย่างยั่งยืนได้ และท่ามกลางโลกที่ระเบียบที่กำลังล่มสลาย อ.ดร.ฟูอาดี้ชวนคิดถึงสันติภาพผ่าน “สงครามที่ชอบธรรม” ผ่านภาพยนตร์ “พระเจ้าช้างเผือก”

สรุปประเด็นจากงานเสวนา PRIDI Talks #30 “ประชาธิปไตยที่ไร้สันติภาพ : เมื่อความรุนแรงไม่ได้อยู่แค่ในสงคราม” พร้อมทั้งภาพกิจกรรม โดยแสดงให้เห็นถึงการถกเถียงกันเรื่องความรุนแรงและพัฒนาการประชาธิปไตยไทย ในช่วงเวลาความขัดแย้ง

เมื่อ “ความรุนแรงไม่ได้อยู่ไม่ได้อยู่แค่ในสงคราม” จึงขอชวนทำความเข้าใจมิติความรุนแรงที่ซับซ้อน ผ่านบทสนทนาระหว่าง สุรัยยา (เบ็ญโส๊ะ) สุไลมาน และ ชัยวัฒน์ สถาอานันท์ ถึงมิติความรุนแรงเชิงโครงสร้าง เพื่อการแสวงหาสันติภาพอย่างแท้จริง

ในวาระที่องค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ขึ้นทะเบียน “ภาพยนตร์พระเจ้าช้างเผือก” เป็นมรดกความทรงจำแห่งโลก ภาพยนตร์อันทรงคุณค่าทางประวัติศาสตร์ และสะท้อนแนวคิดเรื่องสันติภาพในบริบทก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 ที่นายปรีดีผลักดันผ่านการนำเสนอภาพ “อยุธยาใหม่”