พระเจ้าช้างเผือก ตอนที่ 10 : ปล้นเมืองกานบุรี

สถาบันปรีดี พนมยงค์ 23 November 2025

การโจมตีกานบุรีแบบสายฟ้าแลบไร้ผล

ถึงกระนั้น เจ้าเมืองกานบุรีก็มิได้ตั้งอยู่ในความประมาท รู้ดีอยู่ว่า ความพ่ายแพ้มีแต่จะทำให้พระเจ้าหงสาทรงมีทิฐิและความดุร้ายมากขึ้นเท่านั้น

ท่านเรียกทหารม้าสองนาย

“มานี่แน่ะ เจ้าสองคน”

และสั่งว่า

“จงรีบเข้ากรุง ขอกำลังหนุนมาให้ได้! ไป! รีบไป! อย่าร่ำไร! ความปลอดภัยของพวกเราขึ้นอยู่กับเจ้า”

“จงรีบเข้ากรุง ขอกำลังหนุนมาให้ได้! ไป! รีบไป! อย่าร่ำไร! ความปลอดภัยของพวกเราขึ้นอยู่กับเจ้า”
ที่มา : ภาพยนตร์เรื่อง “พระเจ้าช้างเผือก”

ม้าเร็วทั้งสองเพิ่งออกจากประตูเมือง ใจมั่นอยู่ที่จุดหมายคือกรุงอโยธยาที่ประทับของพระเจ้าจักรา และที่ตั้งกองทหารของประเทศ

ม้าเร็วทั้งสองห้อตะบึงออกจากกานบุรี แต่เหล่าข้าศึกก็คอยระวังเฝ้าดูทางไปกรุง

อโยธยาอยู่แล้ว…เสียงปืนนัดหนึ่ง…และอีกนัดหนึ่ง

พลปืนฝ่ายหงสาได้ยิงม้าเร็วทั้งสองทีละคนตกม้าลงสู่ผืนดินอันแห้งผาก ฝ่ายม้าสองตัวเมื่อขาดเจ้าของก็ยืนหันรีหันขวางอยู่พักใหญ่ แล้วออกวิ่งไปโดยไร้การควบคุม ก่อนจะหยุดเล็มหญ้าอยู่ในทุ่ง

ข้างฝ่ายเมืองกานบุรี ท่านเจ้าเมืองกะเวลาที่ม้าเร็วควรจะไปถึงกรุงอโยธยา และเวลาที่กำลังหนุนควรจะมาถึง

ส่วนอีกฟากหนึ่งของภูเขาซึ่งเป็นเขตกั้นระหว่างแดนของคู่ศึก พระเจ้าหงสาประทับอยู่บนหลังช้างศึก ทรงคำนวณเวลาที่ทัพหน้าของพระองค์ ต้องใช้ตีกานบุรีโดยไม่ให้รู้ตัว กับกำราบปราบปรามผู้แข็งขืนป้องกัน และจับชาวเมืองเป็นเชลย นี่ก็น่าจะรบเสร็จนานแล้ว ไฉนเวลาจึงผ่านไปช้านัก? ทำไม?

ทหารม้าเข้ามาคนหนึ่ง เป็นทหารคนสนิทของอัครมหาเสนาบดี พระเจ้าหงสาทอดพระเนตรเห็นพลางคิดว่าทุกอย่างคงลุล่วงไปแล้ว ทหารคนสนิทคงจะเข้ามารายงานทุกสิ่งทุกอย่าง จากนั้นก็จะได้ยกทัพออกจากเมืองกานบุรีที่ยึดได้ เพื่อไปตีกรุงอโยธยาต่อไป

แต่ใยนายทหารผู้นี้จึงดูท่าทางหวั่นเกรง? เหตุใดจึงไม่เข้ามาด้วยหน้าตาหยิ่งผยองของผู้ชนะ?

เขาถวายบังคมแล้วกราบทูลผลการรบด้วยใจครั่นคร้าม

“ขอเดชะฯ ท่านอัครมหาเสนาบดีสั่งให้ข้าพระพุทธเจ้ามากราบทูลว่า การยึดกานบุรียังไม่สำเร็จ พวกชาวเมืองป้องกันแข็งแรงนัก ฝ่ายเราจึงต้องถอยกลับมา พ่ะย่ะค่ะ”

ถวายรายงานจบแล้ว แต่นายทหารไม่กล้าเงยหน้าขึ้นสบพระพักตร์ของพระราชาผู้กำลังทรงลงจากหลังช้างพระที่นั่งอันน่าเกรงขามตัวนั้นแล้ว

เขามิได้รอนาน

นั่นเสียงฟ้าร้องในท้องฟ้าโปร่งหรือ? สีหนาทของพระราชาฟังราวกับฟ้าลั่น พระเนตรลุกวาวด้วยโทสะ

“ถอยรึ?...” ทรงตะโกน ราวกับคำนี้ทำให้ทรงพิศวง “คำนี้ข้าไม่รู้จัก เจ้าจงกลับไปที่ๆ เจ้าเพิ่งออกมา บอกอัครมหาเสนาบดีให้เอาทหารขึ้นกำแพงเมืองให้จงได้ หาไม่จะโดนตัดหัว เจ้าก็เหมือนกัน!...กลับไป!” องค์กษัตริย์ตรัสแล้ว นายทหารผู้นั้นถวายบังคมลาตัวสั่น แล้วย้อนทางที่มา กลับไปยังริมธารน้ำใกล้ๆ ซึ่งอัครมหาเสนาบดีกำลังรออยู่ คนทั้งสองไม่มีทางเลือกอีกแล้ว นอกจากตีกานบุรีให้แตกหรือไม่ก็ถูกตัดหัว

ในเมืองกานบุรีก็รู้อยู่เช่นกันว่าถ้าไม่ชนะก็ต้องตาย เชิงเทินมีทหารเฝ้าอยู่โดยตลอด แต่ความอิดโรยกำลังครอบคลุม นายกองเดินไปมา คอยปลุกพวกทหารที่จะหลับกับตรวจดูสภาพอาวุธ

การรอคอยครั้งนี้ออกจะนาน……

แต่มีกองทัพกำลังเคลื่อนไหวเห็นอยู่ลิบๆ เคราะห์ร้ายตรงที่มันไม่ได้มาจากทิศที่ตั้งกรุงอโยธยาอันเป็นทิศที่กองหนุนควรจะมา กลับเป็นทหารหงสาที่มารวมพลใหม่กระตุ้นด้วยพลังความโกรธแค้น แล้วเคลื่อนทัพมายังเชิงเทิน

บางคนแกว่งดาบ บางคนถือหลาว มีบางคนแบกบันไดสำหรับปีนกำแพงเมือง มีตะขอเตรียมไว้พร้อมที่จะเกี่ยวบันไดให้ติดกับกำแพงเมือง

ทหารรักษาเมืองยิงปืนใส่กองทัพหงสาที่กำลังเคลื่อนเข้ามา แต่ผู้โจมตีทราบเสียแล้วว่าจะต้องล้มตัวลงนอนราบกับพื้นดินเพื่อหลบกระสุนที่ยิงออกมาอย่างไม่ค่อยแม่นยำ

“บุกเข้าไป! บุกเข้าไป!” นายกองหงสาร้องสั่ง

และราวกับคำขานรับเสียงรบที่อึงคะนึง ก็มีเสียงออกมาจากป่าที่กำบังเป็นเสียงฝีเท้าม้าดังเป็นจังหวะ กับเสียงฝีเท้าหนักของช้างศึกซึ่งกำลังปรากฏออกมาจากทุกทิศทุกทาง

พวกทหารป้องกันเมืองกานบุรีพากันตะลึงในภาพที่เห็น

“ท่านเจ้าเมือง” นายทหารคนหนึ่งตะโกนลงมาจากบนเชิงเทิน “พวกข้าศึกมากันมากเหลือเกิน มันบุกเราหนักทุกด้าน กระสุนดินดำเราเหลือน้อยแล้วจะทำอย่างไรดีขอรับ?”

“เราส่งคนเข้ากรุงไปขอกำลังหนุนแล้ว” ท่านเจ้าเมืองตอบด้วยท่าทางอับจนปัญญา “ข้าก็ไม่รู้ทำไมพวกนั้นถึงมาช้า บางที…คนของเราอาจจะฝ่าวงล้อมออกไปไม่ได้…”

แต่ทหารหงสาได้มาถึงตีนกำแพงเมืองแล้ว พร้อมกับบันไดและตะขอสำหรับปีน

“คุมเอาไว้!...สู้มัน!...ชะตาบ้านเมืองขึ้นอยู่กับศึกครั้งนี้…” เจ้าเมืองเคี่ยวเข็ญ

และสั่งทหารบนเชิงเทิน

“ไม่ว่าอย่างไร จงสู้อยู่ตรงที่ของพวกเจ้า ตายตรงที่เจ้ายืนนั่นแหละ!”

เจ้าเมืองกวัดแกว่งหอกในมืออย่างสิ้นหนทาง

“สู้มัน!...สู้มัน!...”

“ไม่ว่าอย่างไร จงสู้อยู่ตรงที่ของพวกเจ้า ตายตรงที่เจ้ายืนนั่นแหละ!” เจ้าเมืองกวัดแกว่งหอกในมืออย่างสิ้นหนทาง “สู้มัน!...สู้มัน!...”
ที่มา : ภาพยนตร์เรื่อง “พระเจ้าช้างเผือก”

ทหารในเมืองไม่รอช้า รีบส่งอาวุธใหม่ขึ้นไปให้คนที่สู้อยู่บนกำแพงเมือง ร้องตะโกนบอกกันถึงการเคลื่อนไหวของกองทัพข้าศึก

การรุกเป็นไปโดยไม่ขาดตอน

พวกผู้บุกรุกยกบันไดขึ้นพาดกับกำแพงสูงของเมือง คนข้างบนสามารถผลักบางอันซึ่งมีทหารข้าศึกเกาะอยู่เต็มให้ตกลงไปในท่ามกลางเสียงตะโกนและร้องครวญครางด้วยความเจ็บปวด

แต่มีบันไดมากมายเข้ามาอีก บันไดดูจะเคลื่อนไหวได้ ด้วยฝูงทหารที่ปีนกันขึ้นมา คนแรกถูกหอกแทงตกลงไป …คนที่สองขึ้นมาจับหอกไว้ทัน …คนที่สามถือโอกาสที่คนอื่นกำลังต่อสู้กันกระโดดขึ้นมาบนกำแพง

ด้วยจำนวนคนที่ด้อยกว่า กองกำลังของกานบุรีจึงถูกรุมล้อม จนต้องถอยร่น

บัดนี้บนเชิงเทินเต็มไปด้วยทหารหงสา พวกนั้นผลักไสทหารที่ป้องกันเมืองลงไปที่ตีนกำแพงข้างในเมือง

ทหารหงสาก็ตามลงไปฟาดฟันทหารรักษาเมืองที่กำลังเหนื่อยอ่อนอย่างไม่ยั้ง การต่อสู้ตอนนี้อยู่ที่บริเวณหน้าหมู่บ้านแรกๆ ในเมือง…

ท่านเจ้าเมืองอยู่ในพวกที่ตายก่อนใคร ท่านถูกหอกแทงตอนที่ได้ฆ่าศัตรูได้สองคนกับมือของท่านเอง

ชะตาของกานบุรีถึงฆาตแล้ว

ที่บนเชิงเทิน ทหารหงสาโห่ร้องประกาศชัยชนะ และส่งสัญญาณให้พวกข้างนอกที่มีช้างศึกพร้อมอยู่ พวกช้างกำลังตื่นเสียงอื้ออึงจากการรบ เลยขยับเท้าอยู่ไปมา ส่งเสียงแปร๋นให้ลั่นไป

“ที่บนเชิงเทิน ทหารหงสาโห่ร้องประกาศชัยชนะ และส่งสัญญาณให้พวกข้างนอกที่มีช้างศึกพร้อมอยู่…”
ที่มา : ภาพยนตร์เรื่อง “พระเจ้าช้างเผือก”

ถึงตอนนี้พวกช้างก็จะมีบทบาทในการรบขึ้นมาบ้าง

ไม่ต้องไสกันมาก พวกมันก็ออกเดิน…นี่คือสิ่งที่แข็งแรงที่สุด ยักษ์ที่เทอะทะแต่ว่องไว เคลื่อนตรงเข้าหาประตูเมือง ซึ่งทึบแน่นและหนักเพราะทำด้วยไม้สักคาดด้วยเหล็ก แต่ประตูเมืองที่ปิดอยู่กลับเป็นเครื่องป้องกันที่ไม่มีความหมายต่อเหล่าข้าศึกเสียแล้ว ไม่มีใครคอยป้องกัน และการรบจริงๆ ตอนนี้ก็อยู่อีกด้านหนึ่งที่ในเมือง

ช้างที่มีกำลังถูกขับไปถึงประตูใหญ่ มันรู้อยู่ว่ามันต้องทำอย่างไร…

มันยืนมั่นคงบนขาที่ตั้งอยู่บนพื้นดินราวกับเสาที่ไม่มีวันโยกคลอน เจ้าสัตว์ทรงพลังใช้หัวของมันกระทุ้งประตูเมือง ด้วยการกระทุ้งหลายๆ ครั้งอย่างกับเสาซุงที่ใช้พังประตูเมือง แผ่นไม้สักเสริมเหล็กนั้นก็ลั่นดัง แล้วแตกออก ช้างตัวนั้นใช้หัวกระทุ้งประตูไม่หยุดยั้งโดยขาตั้งมั่นอยู่กับพื้น และการกระทำเช่นนี้ทำให้ประตูเมืองไม่สามารถต้านทานได้อีกต่อไป ประตูแตกทลายและล้มลงในทันใด ตัวเมืองเปิดให้แก่ข้าศึกที่รออยู่ข้างนอก

ทหารหงสากรูผ่านช่องประตูเข้าไปข้างใน แล้วการปล้นเมืองก็เริ่มขึ้น

“ทหารหงสากรูผ่านช่องประตูเข้าไปข้างใน แล้วการปล้นเมืองก็เริ่มขึ้น…”
ที่มา : ภาพยนตร์เรื่อง “พระเจ้าช้างเผือก”

ไม่มีบ้านหรือกระท่อมสักหลังพ้นมือทหารหงสาผู้คล่องในการปล้นทำลายซึ่งกระจายเต็มไปทั่วทุกทาง ในมือเต็มไปด้วยเสบียงอาหารและสิ่งของที่ยึดมาได้ มีภาชนะในครัว ผ้า เชียนหมาก โกศที่แม้แต่อัฐิในนั้นก็ป้องกันไว้ไม่ได้

แล้วผู้ชนะก็กวาดต้อนรวบรวมบรรดาหญิงสาวซึ่งพยายามทุกวิถีทางที่จะขัดขืน แต่ไม่มีใครช่วยได้ พวกนางจึงต้องตกเป็นเหยื่อของผู้ชนะ

พลส่งข่าวมาทูลพระราชาให้ทรงทราบว่ากองทัพของพระองค์ตีเมืองได้แล้ว ทรงพอพระทัย แต่ความพอพระทัยนั้นกลั้วไปด้วยโทสะที่มีต่อชาวเมืองผู้ไม่ยอมแพ้ต่อการถูกโจมตีแบบไม่รู้ตัว ทำให้พระองค์ต้องสั่งให้รบและสูญเสียอย่างมาก พระองค์เสด็จเข้าเมืองด้วยความรู้สึกสองอย่างที่ขัดแย้งกัน

พระองค์ดำเนินไประหว่างแถวทหารสองฟากข้างช่องประตูใหญ่ซึ่งถูกช้างทลายลง ข้างหลังเหล่าทหารทรงเห็นพวกเชลยชาวเมืองถูกมัดรวมกัน พวกผู้หญิงกำลังนั่งคุดคู้อยู่กับพื้นด้วยความหวาดกลัว ทรงหยุดทอดพระเนตรไปตามซากบ้านเรือนซึ่งเคยประกอบขึ้นเป็นกานบุรี…

ทรงตรัสด้วยสุรเสียงอันดังกับทหาร

“บัดนี้ กานบุรีเป็นของเราแล้ว ฆ่าผู้ชายและเด็กทุกคน เอาผู้หญิงไปกับกองทัพ ไปกรุงอโยธยา!”

แต่เสียงคร่ำครวญโหยไห้ของพวกผู้หญิงดูจะส่งให้พระเจ้าหงสาทรงพิโรธเพิ่มขึ้นเป็นทวีคูณ เจ้าชายบุเรงกับอัครมหาเสนาบดี ผู้บังเอิญอยู่ในที่นั้นเฝ้าสังเกตพระโทสจริตอย่างกระวนกระวาย

ในทันใด พระราชาได้ทรงตัดสินพระทัย

“เผาเมืองนี้ให้ราบ!”

อัครมหาเสนาบดีคำนับรับ คำสั่งของกษัตริย์คือประกาศิต

เผา! เผา! พระราชารับสั่งให้เผาเมือง…

ฝ่ายพวกทหารก็เตรียมสนองโองการนี้อยู่แล้ว ด้วยปรากฏมีทหารถือคบไฟออกมาจากหลายทิศทาง พวกนั้นวิ่งไปตามบ้าน หลังคามุงแฝกเป็นเชื้อไฟอย่างดี บ้านแต่ละหลังอยู่ติดกัน ไฟจึงลามออกไปในเวลาอันรวดเร็ว

ไม้ไผ่ที่ใช้สร้างบ้านตกเป็นเหยื่อพระเพลิงอย่างง่ายดาย ไม้แห้งเพราะฝนแล้งมานาน ทำให้เกิดเสียงดังเพียะพะ และไม่ช้าไม่นานบ้านก็กลายเป็นเพลิงกองมหึมา

“เผา! เผา!” ทหารหงสาตะโกน

แล้วในไม่ช้าทั้งเมืองก็กลายเป็นนรกพระเพลิง