ศรีบูรพา

ศักดิชัย บำรุงพงศ์ ในนามปากกา เสนีย์ เสาวพงศ์ แสดงปาฐกถาเรื่องการประพันธ์กับสังคมที่มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง ในวันที่ 31 มีนาคม 2495 โดยกล่าวถึงความหมาย ของศิลปวรรณคดี และความรู้สึกนึกคิด (Ideology) ของวรรณกรรม เป็นหลัก

กุหลาบ สายประดิษฐ์ วิพากษ์การใช้อำนาจที่ไม่ชอบธรรมของรัฐบาลสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม พ.ศ. 2487 โดยเฉพาะการแต่งตั้งคนใให้ดำรงตำแหน่งสูงในระบบราชการด้วยอำาจที่ไม่เป็นธรรม

กุหลาบ สายประดิษฐ์ กล่าวถึงความหมายและขอบเขตของเสรีภาพตามหลักกฎหมายรัฐธรรมนูญและกฎหมายอื่นๆ รวมทั้งวิพากษ์วิจารณ์ข้อบกพร่องของกฎหมายบางฉบับที่ละเมิดเสรีภาพของประชาชน และเสนอแนวทางในการกำหนดขอบเขตเสรีภาพที่เหมาะสม

กุหลาบ สายประดิษฐ์ วิพากษ์วิจารณ์เรื่องการฟื้นฟูระบบบรรดาศักดิ์โดยระบุว่าขัดแย้งกับหลักเสรีภาพและภราดรภาพที่คณะราษฎรเคยให้สัญญาไว้ และเป็นการย้อนกลับความคิดของตนเองเมื่อเปลี่ยนแปลงการปกครอง

หนังสือพิมพ์ไทยต้องเผชิญกับความท้าทายในการรายงานข่าวสงครามโลกครั้งที่ 2 อย่างเป็นกลางภายใต้คำสั่งทางราชการ พวกเขาจำเป็นต้องใช้ดุลยพินิจในการคัดเลือกข่าวที่น่าเชื่อถือเพื่อรักษาเกียรติภูมิในฐานะสื่อมวลชน

ความสำคัญของการฝึกอบรมนิสัยพลเมือง ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญของความเจริญรุ่งเรืองของประเทศ โดยเสนอให้ประเทศไทยจัดทำแผนฝึกอบรมนิสัยที่พึงประสงค์อย่างเป็นระบบและจริงจัง แม้จะต้องใช้เวลา

กุหลาบ สายประดิษฐ์ เน้นย้ำถึงความสำคัญของการยึดมั่นในความจริงและความซื่อสัตย์ ซึ่งเป็นคุณสมบัติพื้นฐานของมนุษยภาพ การหลีกเลี่ยงความจริงและการหลอกลวงจะนำไปสู่ความไม่สงบสุขและปัญหาในสังคม

กุหลาบ สายประดิษฐ์ ได้อธิบายมูลเหตุและแรงจูงใจในการปฏิวัติ พ.ศ. 2475 จากมุมมองของผู้ร่วมเหตุการณ์สำคัญในชุดบทความ "เบื้องหลังการปฏิวัติ" ซึ่งถือเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญ

รวบรวมถึงเรื่องราว เรื่องเล่า และบรรยากาศภายใน “บ้านศรีบูรพา” ผ่านบุคคลที่เคยร่วมงานกัน สะท้อนถึงความเป็นเสมือนลมใต้ปีกที่ทำให้บ้านศรีบูรพามีชีวิตชีวาของคุณวาณีสะใภ้แห่งบ้านศรีบูรพาในฐานะศูนย์กลางของเรื่องราวอันควรรำลึกถึง

เรื่องราวความเป็นนักเขียนและนักหนังสือพิมพ์ของจำกัด พลางกูร นับตั้งแต่อิทธิพลที่ส่งผลต่อความเป็นนักเขียนนักหนังสือพิมพ์ ความสัมพันธ์ระหว่างนักเขียนสำคัญกับจำกัด ความคิดความสนใจต่อประเด็นทางสังคม ผลงานชิ้นสำคัญ