โมฆสงคราม : 80 ปีวันสันติภาพไทย ยุทธศาสตร์เอกราช สันติภาพเชิงรุก และบทเรียนเพื่ออนาคต
เนื่องในวาระครบรอบ 80 ปี วันสันติภาพไทย
- ISBN : 978-616-92435-9-5
- จำนวนหน้า : 567 หน้า
- พิมพ์ครั้งที่ 1 : เนื่องในวาระครบรอบ 70 ปี วันสันติภาพไทย 16 สิงหาคม 2558
- พิมพ์ครั้งที่ 2 : เนื่องในวาระครบรอบ 80 ปี วันสันติภาพไทย 16 สิงหาคม 2568
- จำนวนพิมพ์ : 500 เล่ม
- ผู้จัดพิมพ์ : มูลนิธิปรีดี พนมยงค์
- บรรณาธิการบริหาร : ปรีดิวิชญ์ พนมยงค์
- ที่ปรึกษา : เลิศศรี พนมยงค์, สันติสุข โสภณสิริ
- กองบรรณาธิการ : ณภัทร ปัญกาญจน์, คเณศณัฏฐ์ สิมลาโคตร, สวิตรา ดวงประทีป, พิมพ์สิริ พิรุณจินดา, ยศวดี ใจดี
- ออกแบบปก : นักรบ มูลมานัส
- ออกแบบรูปเล่ม : ณภัทร ปัญกาญจน์, ยศวดี ใจดี
- พิสูจน์อักษร : ยศวดี ใจดี
- ตรวจทาน : สุดา พนมยงค์, ดุษฎี พนมยงค์, เลิศศรี พนมยงค์, สันติสุข โสภณสิริ
- ประสานงาน : พลอยไพลิน อรรคสิริสถาวร
- ราคา : 680 บาท
สารบัญ
- คำนำผู้จัดพิมพ์ โดย ปรีดิวิชญ์ พนมยงค์
- คำนำ รศ.ดร.อนุสรณ์ ธรรมใจ
- บทบรรณาธิการ เสรีไทยกับโมฆสงคราม (ฉบับพิมพ์ครั้งแรก ปี 2558)
- สุนทรพจน์ของรู้ธ 25 กันยายน 2488
- ประกาศสันติภาพ
- ประกาศสันติภาพ
- คำนำในการจัดพิมพ์ “พระเจ้าช้างเผือก” วาระ 45 ปี วันสันติภาพไทยโดย ท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์
- พระเจ้าช้างเผือก ภาพยนตร์ที่อุทิศเพื่อ “สันติภาพ”
- สร้างสรรค์ศิลป์เพื่อสันติภาพ สันติวิธีของนายปรีดี พนมยงค์ ในภาพยนตร์พระเจ้าช้างเผือก ศาสตราจารย์ ดร.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์
โมฆสงคราม
คำปรารภ
- บทที่ 1 นโยบายสันติภาพของรัฐบาล ซึ่งนายพันเอกพระยาพหลพลพยุหเสนาเป็นนายกรัฐมนตรี
- บทที่ 2 นโยบายสันติภาพระหว่าง 3 เดือนแรกของรัฐบาล ซึ่งนายพันเอกหลวงพิบูลสงครามเป็นนายกรัฐมนตรี
- บทที่ 3 การหนุนให้หลวงพิบูลฯ เอาอย่างฮิตเลอร์ และให้เปลี่ยนชื่อประเทศจากสยามเป็นประเทศไทย
- บทที่ 4 สงครามอินโดจีนโดยไม่มีประกาศสงคราม
- บทที่ 5 ภายหลังสงบศึกอินโดจีน
- บทที่ 6 ญี่ปุ่นขอยืมเงินไทย
- บทที่ 7 กองทัพญี่ปุ่นบุกเข้าประเทศไทย
- บทที่ 8 การจัดตั้งขบวนการต่อต้านแสนยานิยมญี่ปุ่น
- บทที่ 9 ญี่ปุ่นละเมิดข้อตกลง ข้าพเจ้าถูกผลักให้เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์
- บทที่ 10 สงครามจิตวิทยาก่อนประกาศสงครามกับบริเตนใหญ่และสหรัฐอเมริกา
- บทที่ 11 รัฐบาลไทยประกาศสงครามกับบริเตนใหญ่และสหรัฐอเมริกา
- 1 - ประกาศสงคราม
- 2 - วิจารณ์สงคราม
- บทที่ 12 ประเทศไทยถูกผูกมัดเข้ากับญี่ปุ่นและอักษะมากขึ้น
- บทที่ 13 ปฏิบัติการทางทหารในเชียงตุงกับเมืองพานและชายแดนจีน
- บทที่ 14 รัฐบาลไทยครอบครอง 4 รัฐมลายา
- บทที่ 15 ท่าทีของสัมพันธมิตรต่อประเทศไทย
- 1 - บริเตนใหญ่ (หรืออังกฤษ)
- 2 - สหรัฐอเมริกา
- 3 - จีน
- 4 - ฝรั่งเศส
- 5 - สหภาพโซเวียต
- บทที่ 16 สังเขปการต่อสู้ของขบวนการเสรีไทย
- บทที่ 17 การต่อสู้รัฐบาลจอมพล ป. โดยวิธีรัฐสภา
จดหมายของนายปรีดี พนมยงค์ ถึงพระพิศาลสุขุมวิท
- เรื่องหนังสือจดหมายเหตุของเสรีไทยเกี่ยวกับปฏิบัติการในแคนดี นิวเดลฮี และสหรัฐอเมริกา
ภาคผนวก : เรื่องเสรีไทยอีกบางประการ
- ภาคผนวก 1 สำเนาภาพถ่ายจดหมายอุปทูตอังกฤษถึงนายปรีดี (หลวงประดิษฐ์)ฯ
- ภาคผนวก 2 สำเนาภาพถ่ายจดหมายสโมสรกองกำลังพิเศษแห่งอังกฤษ ฉบับ 17 ธันวาคม ค.ศ. 1970 ถึงนายปรีดี พนมยงค์
- ภาคผนวก 3 คำเปิดเผยของลอร์ด หลุยส์ เมาน์ทแบทเตน เกี่ยวกับนายปรีดี พนมยงค์
- ภาคผนวก 4 รายงานคณะกรรมาธิการวิสามัญฯ สอบสวนทรัพย์สินของชาติซึ่งเสรีไทยใช้จ่าย
- ภาคผนวก 5 คำชี้แจงเพิ่มเติม ของ นายปรีดี พนมยงค์ เรื่อง ค่าใช้จ่ายของเสรีไทย
- ภาคผนวก 6 สำเนาจดหมาย ของ ศาสตราจารย์วิจิตร ลุลิตานนท์ ถึง นิตยสาร “จตุรัส”
บทความ บทวิเคราะห์ เอกสารสำคัญ 80 ปี วันสันสันติภาพไทย
- ไทยรอดมาด้วยความบังเอิญจริงหรือ? (ตอนที่ 1)
- ยุทธศาสตร์เสรีไทย หรือ ‘ปาฏิหาริย์’? (ตอนที่ 2) ไทยรอดสงครามโลกครั้งที่ 2 มาได้อย่างไร?
- ยุทธศาสตร์เอกราชไทยหลังสงครามโลก : จากอวสานสงครามสู่รัฐประหาร 2490
- บทวิเคราะห์ รวมเอกสารทางการทูตตั้งแต่ปี 2486-2488 (1943-1945) ตอนที่ 1
- บทวิเคราะห์ รวมเอกสารทางการทูตตั้งแต่ปี 2486-2488 (1943-1945) ตอนที่ 2
- บทวิเคราะห์ รวมเอกสารทางการทูตตั้งแต่ปี 2486-2488 (1943-1945) ตอนที่ 3
บรรณานุกรม
คำนำผู้จัดพิมพ์
ยุทธศาสตร์เอกราช สันติภาพเชิงรุก และบทเรียนเพื่ออนาคต
แปดทศวรรษผันผ่านจากเช้าวันที่ 16 สิงหาคม พ.ศ. 2488 วันที่ประเทศไทยประกาศ "สันติภาพ" ยุติสถานะสงครามกับฝ่ายสัมพันธมิตรอย่างเป็นทางการ คำประกาศฉบับนั้นไม่ใช่เพียงบทสรุปของมหาสงคราม หากคือหลักหมุดทางประวัติศาสตร์ที่ยืนยันว่า ชาติเล็กในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้สามารถยืนหยัดรักษาเอกราชและศักดิ์ศรีของตนไว้ได้ ด้วยพลังแห่งปัญญา ยุทธศาสตร์ และความเสียสละของผู้กล้า
วาระรอบ 80 ปี วันสันติภาพไทย จึงเป็นโอกาสเหมาะยิงในการย้อนทบทวนภูมิปัญญาในอดีต เชื่อมโยงกับปัจจุบัน และวางรากฐานสู่อนาคต
“โมฆสงคราม” คือผลงานเชิงประจักษ์ของรัฐบุรุษอาวุโส ปรีดี พนมยงค์ ซึ่งได้รับการจัดพิมพ์ครั้งแรกเมื่อปี 2558 ในวาระครบรอบ 70 ปี “วันสันติภาพไทย”
ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 2 ซึ่งท่านถืออยู่นี้ จัดทำขึ้นเพื่อเป็นบรรณาการแด่สันติภาพ ในวาระ 80 ปี "วันสันติภาพไทย" โดยกองบรรณาธิการได้แก้ไขคำผิด ขยายเชิงอรรถ และเพิ่มเติมเอกสารสำคัญ เพื่อให้ผู้อ่านร่วมสมัยเข้าถึงบริบททางประวัติศาสตร์ และ “ยุทธศาสตร์เอกราช” ของไทยได้อย่างรอบด้านยุทธศาสตร์ดังกล่าวหยั่งรากใน “หลักเอกราช” อันเป็นหลักข้อแรกในหลัก 6 ประการของคณะราษฎร ซึ่งกำหนดให้ต้องพิทักษ์อิสรภาพของชาติทั้งทางการเมือง การศาล และเศรษฐกิจ ไว้ให้มั่นคง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรในยุคนั้นต่างปฏิญาณจะธำรงหลักนี้อย่างเคร่งครัด และนำพารัฐนาวาไทยในช่วงทศวรรษ 2470-2480 ยกเลิกสนธิสัญญาไม่เป็นธรรม และล้มเลิก "สิทธิสภาพนอกอาณาเขต" ที่ชาติตะวันตกเคยถือเหนือไทยจนหมดสิ้น
ต่อมา หลักเดียวกันนี้ ได้กลายเป็นเสาหลักทางอุดมการณ์ของ “ขบวนการเสรีไทย” และเป็นหัวใจในนโยบายของนายปรีดี พนมยงค์ ที่มุ่งฟื้นฟูเอกราชและอธิปไตยของชาติให้กลับคืนมาอย่างสมบูรณ์ภายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 บทบาทภาคสนามและเวทีการทูตของเสรีไทย คือกุญแจสำคัญที่ทำให้ไทยรอดพ้นสถานะประเทศผู้แพ้สงคราม จนสามารถฟื้นความสัมพันธ์กับนานาชาติได้อย่างสง่างาม
สำหรับการพิมพ์ครั้งนี้ ได้เพิ่มเติมเนื้อหาสำคัญ ได้แก่
- คำชี้แจงภาพยนตร์และนวนิยาย "พระเจ้าช้างเผือก"—งานประพันธ์ภาษาอังกฤษชิ้นแรกของปรีดี พนมยงค์ ซึ่งเขียนขึ้นก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 ถ่ายทอดวิสัยทัศน์สันติภาพผ่านพุทธภาษิต “นตถิ สนติปรํ สุขํ" (สุขอื่น ยิ่งกว่าความสันติ ไม่มี) และถ้อยคำเตือนใจว่า “ชัยชนะแห่งสันติภาพ หาได้มีชื่อเสียงบรรลือนามน้อยกว่าชัยชนะแห่งสงครามไม่” ถ้อยคำนี้ไม่เพียงสื่ออุดมคติของผู้ประพันธ์ หากยังฝังรากอยู่ในวิธีคิดทางการเมืองของนายปรีดี และเป็นรากฐานของวิเทโศบายที่นำพาไทยหลีกเลี่ยงการตกอยู่ในฐานะประเทศผู้แพ้สงครามในเวลาต่อมา
- “จดหมายถึงพระพิศาลสุขุมวิท”—เอกสารส่วนบุคคลที่เปิดเผยภาพลีกของการเจรจา การตัดสินใจ และจุดเปลี่ยนในนโยบายต่างประเทศของไทยในช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อ
- บทวิเคราะห์ “ยุทธศาสตร์เอกราช” พร้อมชุดเอกสารทางการทูตที่เผยแพร่ครบถ้วนเป็นครั้งแรก ช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจบริบทของสงครามและสันติภาพในเชิงโครงสร้าง และ สะท้อนแนวคิด “สันติภาพเชิงรุก” ซึ่งยืนหยัดปกป้องอธิปไตย พร้อมปฏิเสธสงครามอันไม่ชอบธรรม
“สันติภาพเชิงรุก” หมายถึง การธำรงเอกราชผ่านการทูตหลายมิติ ยืนยันสิทธิของชาติอย่างมีหลักการ โดยไม่ถอยสู่ความรุนแรงหรือยอมจำนนต่อเงื่อนไขที่ไม่เป็นธรรม แนวคิดนี้ไม่ใช่เพียงอุดมคติ หากคือยุทธศาสตร์ที่เหมาะสมสำหรับรัฐขนาดกลางอย่างไทย ซึ่งต้องเผชิญแรงกดดันจากมหาอำนาจรอบด้าน โดยไม่อาจฝักใฝ่ฝ่ายใด
ในห้วงเวลาที่โลกกำลังเผชิญวิกฤตความขัดแย้ง สงครามตัวแทน และการแสวงอิทธิพลทางภูมิรัฐศาสตร์ แนวคิดของปรีดี พนมยงค์ ยังคงทำหน้าที่เป็นเข็มทิศสำคัญให้รัฐไทย กำหนดจุดยืนของตนเองอย่างมีหลักและศักดิ์ศรี "โมฆสงคราม" ได้ฝากบทเรียนไว้แก่สังคมไทยร่วมสมัยอย่างน้อย 3 ประการสำคัญ ได้แก่
- สันติภาพที่ยั่งยืน ย่อมถือกำเนิดจากความเสมอภาคและการเคารพอธิปไตยซึ่งกันและกัน โดยตั้งอยู่บนหลัก "การอยู่ร่วมกันอย่างสันติ" นายปรีดี ยึดมั่นในหลักการนี้มาโดยตลอด ท่านเชื่อว่า ชนทุกชาติสามารอยู่ร่วมกันได้อย่างสันติสุข แม้จะมีระบอบปกครองแตกต่างกัน และไม่ควรถูกแบ่งแยกด้วยเชื้อชาติหรือผิวพรรณ
- ความเป็นกลาง ไม่ใช่ความคลุมเครือ หากคือการดำรงดุลยภาพด้วยการทูตหลายมิติ ต้องรู้เท่าทันมหาอำนาจ และไม่ยอมตกเป็นเครื่องมือของฝ่ายใด ในขณะเดียวกันก็พร้อมต่อต้านสงครามรุกราน และยืนหยัดปกป้องศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ด้วยหลักสิทธิมนุษยชน
- เอกภาพในอาเซียน คือรากฐานของภูมิภาคที่มั่นคง เราต้องจับมือกันสร้าง “สันติภาพเชิงรุก” เพื่อพัฒนาความเจริญร่วมกันอย่างสร้างสรรค์ ดังเช่นที่ไทยเคยริเริ่มแนวคิด “สันนิบาตอาเซียน” และมีบทบาทสนับสุนสุนเอกราชของประเทศเพื่อนบ้านมาแล้วในอดีต
ยิ่งสถานการณ์ระหว่างประเทศเต็มไปด้วยความขัดแย้ง แหลมคม และไม่เป็นธรรมไทยยิ่งต้องเสริมสร้าง “ขีดความสามารถทางนโยบาย” ที่ทั้งยืดหยุ่นและหลากหลาย เพื่อรับมือได้ทั้งเชิงรุกและรับอย่างรอบด้าน ซึ่งจะเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อ ‘พลเรือน’ เป็นผู้กำหนดยุทธศาสตร์นำ และพัฒนา “ผู้นำ” ที่เข้มแข็งในระบอบประชาธิปไตย
วันที่ 16 สิงหาคม ย้ำเตือนว่าเอกราชของไทย มิได้เป็นผลแห่งโชคชะตา หากคือผลจากยุทธศาสตร์และการต่อสู้อย่างกล้าหาญของขบวนการเสรีไทย ขณะเดียวกันการรัฐประหารเมื่อ 8 พฤศจิกายน 2490 ก็ชี้ให้เห็นว่า ความสำเร็จบนเวทีระหว่างประเทศไม่อาจค้ำประกันประชาธิปไตยภายใน หากสังคมไทยยังไร้ภูมิคุ้มกันต่ออำนาจนิยม
การพิมพ์ครั้งนี้จึงเป็นมากกว่าการรำลึก “วันสันติภาพ” เพราะต้องการชวนสังคมใช้ประวัติศาสตร์เป็นแสงส่องทาง ปลุกจิตสำนึกประชาธิปไตยและความรักชาติอย่างมีสติมองกระแสชาตินิยมสุดโต่งอย่างเท่าทัน และไม่ปล่อยให้ความหวาดกลัวหรืออคติจากการปลุกปั่นครอบงำเหตุผล
ปรีดี พนมยงค์ ฝาก "โมฆสงคราม" ไว้ทั้งในฐานะบันทึกสัจจะทางประวัติศาสตร์ และกรอบยุทธศาสตร์นำทางประเทศ เพื่อให้อนุชนรุ่นหลังร่วมกันใคร่ครวญว่า ไทยจะยืนหยัดบนหลักความเป็นธรรมและสันติภาพได้เพียงใด ท่ามกลางความผันผวนของยุคสมัย
เพื่อร่วมเฉลิมฉลองวาระ 80 ปี แห่งวันสันติภาพไทย ผู้จัดพิมพ์ขอหยิบยกพุทธภาษิตจากพระเจ้าช้างเผือก มาเตือนใจอีกครั้งว่า
“นตฺถิ สนุติปรํ สุขํ” — “สุขอื่น ยิ่งกว่าความสันติ ไม่มี”
ขอให้ถ้อยคำนี้เป็นเครื่องย้ำเตือนแก่เราทุกคนให้ร่วมกันสร้างสังคมแห่งสันติสุข ก้าวข้ามความขัดแย้งทั้งปวง และมุ่งสู่ภราดรภาพกับสันติธรรมอันถาวร
ปรีดิวิชญ์ พนมยงค์
บรรณาธิการบริหาร
สิงหาคม 2568
