พูนศุข พนมยงค์

การสืบสวนข้อเท็จจริงเกี่ยวกับ “คุ้มขุนแผน” โดยผู้เขียนตรวจสอบข้อมูลทางประวัติศาสตร์จากแหล่งปฐมภูมิ และเปรียบเทียบกับข้อมูลราชการที่คลาดเคลื่อน โดยกำพลใช้งานเขียนของ ส. พลายน้อย ซึ่งเคยมีประสบการณ์ตรงกับพื้นที่นั้นในยุคเดียวกันการย้ายและสร้างคุ้มขุนแผน

บทความสะท้อนความรักและความผูกพันอันลึกซึ้งระหว่างวาณี พนมยงค์ กับสุรพันธ์ สายประดิษฐ์ ที่แม้จะมิใช่แฝดแท้ แต่ก็ร่วมชีวิต ฝ่าฟันการลี้ภัย การเมือง และเวลาร่วมกันกว่า 36 ปี เรื่องเล่าจากความทรงจำนี้เผยให้เห็นความเหมือนและต่างของทั้งสอง โดยมีฉากหลังคือการเมืองไทยยุคเปลี่ยนผ่าน และความหมายของชีวิตคู่ที่ผูกโยงด้วยอุดมการณ์เสรีภาพและประชาธิปไตย

ปราโมทย์ พึ่งสุนทร ในการเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 โดยเป็นสมาชิกคณะราษฎรที่ปฏิบัติภารกิจสำคัญในการควบคุมบุคคลสำคัญของฝ่ายสมบูรณาญาสิทธิราชย์ พร้อมทั้งร่วมงานกับคณะราษฎรในพระที่นั่งอนันตสมาคม ต่อมาเขายังได้รับแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 และพฤฒิสภา โดยมีบทบาทสำคัญในการคัดค้านรัฐบาลที่ไม่ยึดหลักประโยชน์ของประชาชน

ศ.วิจิตร ลุลิตานนท์ เน้นทำภารกิจบริหารและประสานงานขบวนการเสรีไทยภายในประเทศ เพื่อธำรงเอกราชและอธิปไตยในสงครามโลกครั้งที่ 2 เขาทำหน้าที่เลขาธิการกองบัญชาการเสรีไทย ดูแลค่ายกักกันสัมพันธมิตร ส่งคนฝึกการรบ และประสานงานกับฝ่ายสัมพันธมิตร

นามสกุล “ณ ป้อมเพ็ชร” ซึ่งพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ ได้พระราชทานแก่พระสมุทบุรานุรักษ์ (ขำ) และทรงตั้งชื่อจากถิ่นฐานบรรพบุรุษที่เคยรับใช้ราชวงศ์ ณ บริเวณป้อมเพ็ชร อยุธยา

สงวน ตุลารักษ์ เป็นสมาชิกคณะราษฎรที่ร่วมเปลี่ยนแปลงการปกครองปี 2475 และร่วมขบวนการเสรีไทยต่อต้านญี่ปุ่นในสงครามโลกครั้งที่ 2 โดยหลังสงครามได้รับแต่งตั้งเป็นเอกอัครราชทูตไทยคนแรกประจำจีน แต่ลาออกหลังรัฐประหารปี 2490 เพราะยึดมั่นในอุดมการณ์ประชาธิปไตย

เนื่องในโอกาสครบรอบ 42 ปีวันอสัญกรรมของศาสตราจารย์ ดร. ปรีดี พนมยงค์ กองบรรณาธิการจึงเสนอบทกวีอาลัยคัดสรร 3 ชิ้น โดย วิสา คัญทัพ, จริย์วัฒน์ สันตะบุตร และเฉินซัน ที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์และวรรณศิลป์ อีกทั้งข้อเขียนอาลัยอื่น ๆ ใน “มิตรกำสรวล”

เนื่องในวาระ 112 ปี ชาตกาล พลตรี พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเฉลิมพลทิฆัมพร แห่งราชสกุลยุคล ทรงเป็นข้าราชการทหารผู้ทรงคุณูปการด้านการข่าวและการทูตทหาร ทั้งยังเคยเสด็จเยี่ยมนายปรีดี พนมยงค์ ณ บ้านอองโตนี บ้านพักขณะพำนักที่ฝรั่งเศส

ครูองุ่น มาลิก ผู้เปี่ยมด้วยความยุติธรรม แม้ถูกคุมขังจากรัฐก็ยังคงยึดมั่นในสัจจะต่อความคิดของตนเอง เปรียบดั่งชีวิตที่ทำงานเพื่อสังคมจนวินาทีสุดท้าย

108 ปี ชาตกาล ไสว สุทธิพิทักษ์ ณ วันที่ 10 มีนาคม 2568 เสนอชีวประวัติ ผลงาน และสะท้อนความสัมพันธ์ของ ดร.ไสว กับนายปรีดี และท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ โดย ดร.ไสว อุทิศชีวิตทำงานเพื่อชาติโดยเฉพาะมิติการศึกษาและด้านเศรษฐกิจ