พูนศุข พนมยงค์

พวกเรากับปาล พนมยงค์ รู้จักกันครั้งแรกในรั้วโดมธรรมศาสตร์ เมื่อ พ.ศ. 2489 ในฐานะนักเรียนเตรียมปริญญามหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองรุ่นเดียวกัน

‘คุณปาล พนมยงค์’ เป็นบุตร ฯพณฯ รัฐบุรุษอาวุโส ปรีดี พนมยงค์ กับ ท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ ปี พ.ศ. 2500 คุณปาล พนมยงค์ ได้มาอุปสมบท ณ พัทธสีมาวัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ โดยท่านผู้หญิงพูนศุขผู้เป็นมารดาได้นำไปมอบฝากถูกต้องตามระเบียบและพระธรรมวินัยทุกประการ ข้าพเจ้าเป็นพระอุปัชฌายะ ครั้นอุปสมบทแล้วพระภิกษุปาลก็ได้พักศึกษาปฏิบัติพระพุทธศาสนาอยู่ ณ วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ จนกระทั่งลาสิกขา

‘ดร.วรวิทย์ กนิษฐะเสน’ อดีตเอกอัครราชทูต ผู้ที่ทำงานใกล้ชิดกับนายปรีดี พนมยงค์

เป็นเรื่องเหมาะสมที่เดือนสิงหาคม สังคมไทยจะได้เฉลิมฉลองมรดกดีงามบางประการ ที่การตัดสินใจในอดีตส่งผลต่อคนรุ่นปัจจุบัน รวมถึงกลับไปพิจารณาการตัดสินใจครั้งหนึ่งในทางประวัติศาสตร์

อาจก่อความแปลกใจให้แก่คุณผู้อ่านไม่น้อยทีเดียวว่า “พระยาพหลพลพยุหเสนา” (พจน์ พหลโยธิน) ผู้นำคณะราษฎรสายทหารที่ร่วมก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475

“คณะราษฎร 2475” คือ ปรากฏการณ์ทางประวัติศาสตร์การเมืองไทยที่สำคัญมากและเป็นหัวเลี้ยวหัวต่อของความเปลี่ยนแปลงในแง่ของสังคม ในแง่ของการเมือง ในแง่ของอะไรอีกหลายอย่าง รวมทั้งเศรษฐกิจ และเรื่องวัฒนธรรม”

ความแตกต่างระหว่างนายปรีดีกับหลวงพิบูลสงครามในด้านรูปแบบและรสนิยมการรับประทานอาหารเช้า ซึ่งพอจะสื่อนัยยะของแนวความคิดทางสังคมการเมืองได้

  ผมมีโอกาสได้เห็นบ้านเมืองที่ประเทศฝรั่งเศสเป็นครั้งแรกเมื่อตอนอายุ 16 เพราะตามคุณยายพูนศุข (ท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์) กลับมาที่บ้านอองโตนี จึงทำให้มีโอกาสได้ใช้ชีวิตกับคุณตาปรีดี (ปรีดี พนมยงค์) ร่วม 3 เดือน ทำให้ผมรู้สึกประทับใจกับสภาพบ้านเมืองและชีวิต ความเป็นอยู่ที่นี่มาก จนเมื่อภายหลังราวอายุ 20 ปี เมื่อตอนเป็นนักศึกษาแพทย์ เป็นโอกาสอีกครั้งที่ได้กลับไปที่บ้านอองโตนี เพราะมีทริปเดินทางไปทัวร์ยุโรปกับเพื่อนและน้องสาว ซึ่งครั้งนั้นประจวบเหมาะพอดีกับเหตุการณ์สูญเสียอันยิ่งใหญ่ในชีวิต คือ ‘การมรณกรรมของคุณตาปรีดี’

นี่เป็นบันทึกประโยคสุดท้ายด้วยลายมืออันสวยงามของคุณแม่ ท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ ในวัยย่าง 96 ปี ที่เขียนไว้ในบันทึกประจำวันของท่าน

จดหมายจากท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ ถึงหลานชาย