คดีปกครองในประเทศฝรั่งเศส

 

 

 

 

 

 

ท่านผู้อ่านคงทราบจากหนังสือบทบัณฑิตย์เล่ม ๕ ตอนที่ ๑๒ แล้ว[1] ว่า ในประเทศฝรั่งเศสได้มีศาลปกครอง ซึ่งนับว่าเป็นของแปลกสำหรับประเทศเรา จึ่งขอเรียบเรียง

หัวข้อโดยย่อของคดีที่จะต้องว่ากล่าวกันในศาลปกครองของประเทศฝรั่งเศส เพื่อเล่าสู่กันฟังต่อไปนี้

ในประเทศฝรั่งเศสบุคคลที่ได้รับความเสียหาย อันเกิดจากการกระทำผิดของทะบวงการเมืองก็อาจที่จะฟ้องทะบวงการเมืองนั้นเป็นจำเลยได้ เพราะในบางเรื่องผู้ที่ได้รับความเสียหายจะฟ้องเจ้าพนักงานเป็นส่วนตัวไม่ได้ โดยเหตุที่เจ้าพนักงานกระทำการไปตามหน้าที่

อนึ่งการฟ้องทะบวงการเมืองนั้นอาจฟ้องได้ต่อศาลยุตติธรรมหรือต่อศาลปกครอง ทั้งนี้สุดแต่ว่าการกระทำของทะบวงการเมืองนั้นเป็นนีติกรรมธรรมดา หรือเป็นนีติกรรมปกครอง ทะบวงการเมืองอาจทำนีติกรรมธรรมดาเหมือนดั่งเอกชนได้ เช่นกระทรวงพาณิชย์เช่าที่ดินสำหรับตั้งสำนักงานไปรษณีย์ดั่งนี้ การเช่าของทะบวงการเมืองนั้นย่อมเป็นนีติกรรมธรรมดา ถ้ามีคดีเรื่องผิดสัญญา ก็ต้องฟ้องทะบวงการเมืองนั้นต่อศาลยุตติธรรม แต่ถ้านีติกรรมของทะบวงการเมืองใดเป็นนีติกรรมปกครอง เช่นไม่ให้เบี้ยบำนาญแก่ผู้ที่ควรได้รับ เช่นนี้แล้ว ก็จะต้องฟ้องร้องทะบวงการเมืองนั้นต่อศาลปกครอง

คดีที่พิพาทกันในศาลปกครองมี ๔ ประเภท

๑. คดีปกครองโดยแท้ (Contentieux proprement dit หรือ Contentieux de pleine juridiction)

๒. คดีที่ราษฎรร้องขอให้เพิกถอนกฎ คําสั่ง ฯลฯ ของฝ่ายปกครองที่ได้ทำนอกเหนือขอบอํานาจ (Recours pour incompétence ou pour excès de pouvoir หรือ Contentieux de l'annulation)

๓. คดีที่เกี่ยวด้วยการแปลความมุ่งหมายของนีติกรรมปกครอง (Contentienx de I'interprétation)

๔. คดีที่เกี่ยวแก่โทษปกครอง (Contentieux de la répression)

๑. คดีปกครองโดยแท้

คดีชะนิดนี้ศาลปกครองย่อมมีอำนาจเต็มที่ที่จะวินิจฉัยทั้งในปัญหากฎหมายและในปัญหาข้อเท็จจริง ในการนี้ศาลปกครองมีอำนาจที่จะพิพากษาให้เพิกถอนคำสั่งของทะบวงการเมือง โดยออกคำสั่งใหม่ขึ้นแทน และมีอำนาจที่จะพิพากษาในเรื่องค่าสินไหมทดแทนเหมือนดั่งศาลยุตติธรรมตามธรรมดา คดีประเภทนี้มีอาทิเนื่องมาจากนีติกรรมปกครองโดยแท้ เช่นคำสั่งในการตั้ง ถอดถอน โยกย้ายพนักงานการอนุญาตให้ประกอบกิจการบางประเภท สัมประทานอาชญาบัตร ฯลฯ การฟ้องร้องเรียกค่าเสียหายที่ได้รับจากรัฐบาล มณฑลหรือตําบล เนื่องจากการปฏิบัติกิจการในทางปกครอง สัญญาซึ่งทะบวงการปกครองได้กระทำกับบุคคลใด ๆ เพื่อประโยชน์แก่การปกครอง ส่วนคดีอื่น ๆ ที่จะว่ากล่าวกันในศาลปกครองไม่ได้ คือต้องไปว่ากล่าวกันในศาลยุตติธรรมนั้น มีอาทิ กิจการซึ่งทะบวงการเมืองได้กระทำลงไปอันเกี่ยวกับอสาธารณสมบัติ[2] ( Domaine Drivé ) กิจการ ซึ่งทะบวง การเมืองได้กระทำลงไปเหมือนดั่งเอกชนธรรมดาคนหนึ่ง เช่น กระทรวงพาณิชย์เช่าอสังหาริมทรัพย์เพื่อสำนักงานไปรษณีย์ หรือการจ้างเอกชนให้ทำกิจการอันไม่ใช่นีติกรรมปกครอง ฯลฯ

๒. คดีที่ราษฎรร้องขอให้เพิกถอนกฎคำสั่ง ฯ ล ฯ ของฝ่ายปกครองที่ได้ทำนอกเหนือขอบอำนาจ

ในการนี้ศาลปกครองมีอำนาจแต่เพียงพิพากษาให้เพิกถอนกฎ คำสั่งของฝ่ายปกครองเท่านั้น หามีอำนาจที่จะออกคำสั่งใหม่ขึ้นแทนไม่ คดีประเภทนี้เป็นกรณีที่กฎหรือคำสั่ง ของฝ่ายปกครองมิได้ละเมิดสิทธิของราษฎรโดยตรงซึ่งราษฎรจะฟ้องทะบวงการเมืองประดุจคดีปกครองโดยแท้ดั่งกล่าวมาแล้วในข้อ ๑ ไม่ได้ เช่นนคราภิบาล[3] ได้ออกคำสั่งจัดตั้งตลาดขึ้นใหม่อันทำให้ร้านขายของที่ใกล้เคียงต้องถูกเสียหายดั่งนี้เจ้าของร้านที่ใกล้เคียงตลาดใหม่จะฟ้องร้องเรียกค่าเสียหายจากเทศบาล[4] นั้น ๆ ไม่ได้ เจ้าของร้านใกล้เคียงคงมีแต่สิทธิในทาง อ้อมที่จะร้องขอให้เพิกถอนคำสั่งของนคราภิบาลนั้น ถ้าปรากฏว่า คำสั่งของนคราภิบาลให้ตั้งตลาดขึ้นใหม่เป็นคำสั่งที่ออกโดยผิดจากแบบหรือนคราภิบาลผู้เดียวไม่มีอำนาจออกคำสั่งเช่นนั้น เช่นนคราภิบาลจำต้องปรึกษาคณะกรมการเทศบาลเสียก่อน แต่นคราภิบาลไม่ปรึกษา ดั่งนี้คำสั่งของนคราภิบาลนั้นก็อาจถูกศาลปกครองพิพากษาให้เพิกถอนเสียได้

๓. คดีที่เกี่ยวด้วยการแปลความมุ่งหมายของนิติกรรมปกครอง

การแปลความมุ่งหมายของนีติกรรมปกครองอาจอยู่ในอำนาจของศาลยุตติธรรม ถ้าหากการแปลนั้นเกี่ยวกับเกณฑ์สำคัญแห่งความผิด ฯลฯ เช่นจำเลยถูกฟ้องต่อศาลลหุโทษว่าขัดคำสั่งของเจ้าพนักงาน จำเลยต่อสู้ว่า คำสั่งของเจ้าพนักงานมิได้มีความมุ่งหมายดังนั้น เช่นนี้ ศาลลหุโทษอันเป็นศาลยุตติธรรมนั้นเองเป็นศาลที่จะแปลความมุ่งหมายแต่มีกรณีบางชะนิดที่ศาลยุตติธรรม จะวินิจฉัยคดีไปยังไม่ได้จนกว่าศาลปกครองจะแปลความมุ่งหมายของนีติกรรมปกครองเสียก่อน เช่นโจทก์ฟ้องจำเลยต่อศาลแพ่งหาว่าบุกรุกที่ดินจำเลยต่อสู้ว่าที่ดินที่โจทก์หาว่าบุกรุกนั้นอยู่ในเขตต์ถนนของ ชาติ แต่กฤษฎีกาว่าด้วยเขตต์ถนนของชาติมีใจความไม่ชัดดั่งนี้ โจทก์จำเลยก็ต้องว่ากล่าวถึงการแปลความมุ่งหมายแห่งกฤษฎีกานั้นเสียก่อน

๔. คดีที่เกี่ยวแก่โทษปกครอง

ตามธรรมดาการลงโทษอาชญาย่อมอยู่ใน อำนาจของศาลยุตติธรรม แต่มีความผิดอาชญาบางชะนิดซึ่งกฎหมายฝรั่งเศสถือว่าเป็นวินัยในการปกครองและต้องว่ากล่าวกันในศาลปกครอง เช่นความผิดที่เกี่ยวด้วยการรุกล้ำเข้าไปในทางหลวงแห่งชาติ เพราะถือว่าทางหลวงย่อมเป็นสาธารณสมบัติแห่งชาติ ไม่ใช่อสาธารณสมบัติ และในกรณีชะนิดนี้ศาลปกครองก็มีอำนาจแต่เพียงปรับผู้ที่ทำละเมิดต่อทางหลวงเท่านั้น ไม่มีสิทธิที่จะพิพากษาให้จำคุก และนอกจากนี้ ยังมีคดีที่เกี่ยวกับวินัยอื่น ๆ เช่นเกี่ยวกับวินัยของมหาวิทยาลัยเป็นต้น

หลวงประดิษฐ์มนูธรรม

 

หมายเหตุ :

• คงอักขร การสะกดคำศัพท์ การเว้นวรรค และเลขไทยตามเอกสารต้นฉบับ
• ภาพประกอบจากคดีปกครองในประเทศฝรั่งเศส

หลักฐานชั้นต้น :

• ปรีดี พนมยงค์, คดีปกครองในประเทศฝรั่งเศส, บทบัณฑิตย์, เล่ม 6 ตอน 3,  (2473).

 

---