สิทธิของรัฐในทรัพย์มฤดกตามกฎหมายโซเวียต

 

 

 

 

 

 

ใน บทบัณฑิตย์ เล่ม 6 ตอนที่ 10 (กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2474)

ในปี ค.ศ. ๑๙๒๒ สหเรปุบลิกโซเชิลลิสต์โซเวียตได้ประกาศให้ใช้ประมวลกฎหมายแพ่งซึ่งมีบทบัญญัติรวม ๔๓๕ มาตรา

ประมวลกฎหมายแพ่งนี้สภากฎหมายเทียบเคียงณมหาวิทยาลัยลียอง (ประเทศฝรั่งเศส) โดยมีศาสตราจารย์[1]ฝรั่งเศสหลายท่านเป็นหัวหน้าได้จัดแปลขึ้นเป็นภาษาฝรั่งเศสเพื่อผู้ศึกษากฎหมายเทียบเคียง ได้พิมพ์แต่ปี ค.ศ. ๑๙๒๕ แล้วทั้งนี้มิใช่เป็นการส่งเสริมลัทธิใด แต่เป็นการค้นหาหลักฐานที่แท้จริงเพื่อกฎหมายเทียบเคียงอันเป็นวิชชาเทฆนิคอีกส่วนหนึ่งต่างหาก ต่อมาได้มีศาสตราจารย์รุสเซียผู้เป็นข้าพระเจ้าซาร์ประมาณ ๑๔ ท่าน (ฝ่ายขาว) ซึ่งเป็นผู้ที่อาศัยอยู่ในประเทศฝรั่งเศสโดยหนีมาจากประเทศรุสเซีย ได้เขียนคำอธิบายประมวลกฎหมายแพ่งนั้นไว้ โดยมีศาสตราจารย์กาปิตองด์แห่งมหาวิทยาลัยกรุงปารีสเขียนคำนำ คำอธิบายนี้เกี่ยวแก่ทางเทฆนิคในวิชชากฎหมายโดยตรง เหตุฉะนั้นจึ่งได้เลือกสรรกฎหมายแห่งโซเวียตตอนที่แปลกมาเล่าสู่ท่านผู้อ่านเพื่อประโยชน์แก่การศึกษากฎหมายเทียบเคียง

บรรดากฎหมายแพ่งโซเวียต มีบทบัญญัติซึ่งแปลกอยู่อย่างหนึ่งที่จะกล่าวต่อไปก็คือ สิทธิของรัฐในทรัพย์มฤดกของเอกชนซึ่งให้รัฐมีสิทธิมากในชั้นต้น แต่ภายหลังได้แก้ไขให้ลดน้อยลงมา

ตามประมวลกฎหมายแพ่งฉะบับ ค.ศ. ๑๙๒๒ นั้นมีบัญญัติที่สำคัญดั่งนี้ คือ

มาตรา ๔๑๖ “มฤดกตามกฎหมายและมฤดกตามพินัยกรรม์ ตามบทมาตราต่อไปนี้จะยอมให้รับกันได้ก็แต่โดยจำกัดจำนวนไม่เกิน ๑๐,๐๐๐ รูบลทองแห่งค่าของทรัพย์สินทั้งหมดในกองมฤดกนั้น เมื่อได้หักหนี้ของผู้ตายออกแล้ว”

มาตรา ๔๑๗ “ถ้าค่าแห่งทรัพย์สินของกองมฤดกใดมีจำนวนเกินกว่า ๑๐,๐๐๐ รูบลทองแล้ว จะต้องมีการแบ่งปันหรือการชำระบัญชีในระวางรัฐซึ่งมีทะบวงการคลังเป็นผู้แทนฝ่ายหนึ่งกับบุคคลที่จะได้รับทรัพย์มฤดกตามกฎหมายหรือตามพินัยกรรม์อีกฝ่ายหนึ่ง เพื่อประโยชน์แก่ทะบวงการของรัฐในส่วนมฤดกซึ่งมีค่าเกินกว่าจำนวนจำกัดนั้น

ถ้าตามสภาพแห่งทรัพย์สินของกองมฤดกนั้น การแบ่งแยกจะทำให้เป็นการเสื่อมในทางเศรษฐกิจหรือไม่สะดวก ก็ให้กองมฤดกนั้นเป็นกรรมสิทธิ์รวมในระวางทะบวงการของรัฐและเอกชน หรือให้ซื้อส่วนของอีกฝ่ายหนึ่งเพื่อประโยชน์ของรัฐถ้าหากประโยชน์ของรัฐอนุญาต ก็ให้มีการซื้อเพื่อประโยชน์ของเอกชนได้”

ตามบทมาตรานี้รัฐย่อมเข้ารับมฤดกในกองมฤดกซึ่งมีค่าเกินกว่า ๑๐,๐๐๐ รูบล การแบ่งมฤดกถ้าไม่เหมาะก็ให้มีกรรมสิทธิ์รวมหรือฝ่ายใดจะเอากองมฤดกไว้เสียฝ่ายเดียวก็ได้ แต่ต้องซื้อสิทธิของอีกฝ่ายหนึ่ง แต่รัฐมีสิทธิดีกว่าในข้อที่ว่า รัฐมีสิทธิซื้อได้เสมอ แต่เอกชนจะซื้อได้ต่อเมื่อไม่ขัดต่อประโยชน์ของรัฐ

วิธีที่กล่าวมาแล้วนี้มีผู้หลีกเลี่ยงกฎหมายมากโดยเก็บซ่อนเงินไว้ไม่ฝากธนาคารเพื่อให้ปรากฎว่าคนมีเงินอันจะเป็นมฤดกเกินกว่า ๑๐,๐๐๐ รูบล ฉะนั้นใน ค.ศ. ๑๙๒๖ คณะ กรรมการกลางแห่งสหเรปุบลิกโซเชิลลิสต์โซเวียตจึงได้ออกกฤษฎีกาชักชวนให้เรปุบลิกต่าง ๆ ที่รวมกันอยู่ในสหนั้นยกเลิกการจำกัดจำนวนค่าแห่งทรัพย์สินที่ทายาทจะได้รับมฤดก

ตามกฎหมายที่ได้แก้ใหม่รัฐย่อมมีสิทธิในการรับมฤดกอย่างหนึ่ง และในภาษีมฤดกอีกอย่างหนึ่ง

 ๑. รัฐมีสิทธิในการรับมฤดกซึ่งอาจเป็นได้ดั่งนี้

ก. เมื่อผู้ตายไม่มีทายาทตามกฎหมายหรือตามพินัยกรรม์ รัฐได้ทรัพย์มฤดกของผู้ตายทั้งหมด (มาตรา ๔๓๓)

ข. รัฐมีสิทธิได้รับมฤดกแต่เพียงบางส่วนในกรณีย์ที่ทายาทบางคนได้สละสิทธิในส่วนของตนในกองมฤดก ส่วนที่สละนี้ไม่ตกไปได้แก่ทายาทอื่น แต่ตกไปได้แก่รัฐ หรือ เมื่อผู้ตายได้ตัดทายาทบางคนมิให้รับมฤดกโดยมิได้กำหนดให้ส่วนของทายาทที่ตัดนั้นได้แก่ทายาทอื่น ส่วนของทายาทที่ผู้ตายได้ตัดนี้ก็ตกเป็นของรัฐ

๒. รัฐมีสิทธิในภาษีมฤดก

ภาษีมฤดกที่ตั้งขึ้นใน ค.ศ. ๑๙๒๖ นับว่ามีอัตราสูงกว่าในประเทศอื่นมาก ดั่งจะเห็นได้จากบัญชีต่อไปนี้

ค่าแห่งทรัพย์มฤดูก                                                                                 อัตราภาษี

๐-๑,๐๐๐ รูบล                                                                                   ไม่เก็บ

๑,๐๐๐-๒,๐๐๐               ”                                                                          ๑%

๒,๐๐๐-๖,๐๐๐               ” เก็บ ๒,๐๐๐     แรก= ๒๐ ร.นอกจากนั้น    =   ๕%

๖,๐๐๐-๑๐,๐๐๐            ” ”     ๖,๐๐๐      ” =  ๒๐๐ ร.             ”  ” =   ๗%

๑๐,๐๐๐-๔๐,๐๐๐          ” ”     ๑๐,๐๐๐    ”=  ๕๔๐ ร.              ”  ” =   ๑๐%

๔๐,๐๐๐-๑๐๐,๐๐๐       ” ”     ๔๐,๐๐๐    ”=  ๓,๕๔๐ ร.          ”  ” =    ๒๕%

๑๐๐,๐๐๐-๒๐๐,๐๐๐     ” ”     ๑๐๐,๐๐๐ ”=  ๑๘,๕๔๐ ร.        ”  ” =    ๔๐%

๒๐๐,๐๐๐-๕๐๐,๐๐๐     ” ”     ๒๐๐,๐๐๐ ”=  ๕๘,๕๔๐ ร.        ”  ” =    ๖๐%

๕๐๐,๐๐๐ ขึ้นไป             ” ”     ๕๐๐,๐๐๐ ”=  ๒๓๘,๕๔๐ ร.     ”  ” =     ๙๐%

ตามบัญชีนี้สมมติว่า ถ้าทรัพย์มฤดูกมีค่า ๑,๐๐๐,๐๐๐ รูบล จะต้องเสียภาษีสำหรับ ๕๐๐,๐๐๐ แรกเป็นจำนวน ๒๓๘,๕๔๐ และอีก ๕๐๐,๐๐๐ ต่อไป ๙๐ เปอร์เซ็นต์ เป็นเงิน ๔๕๐,๐๐๐ รวมภาษีของรัฐ ๖๘๘,๕๔๐ คงตกเป็นมฤดกที่จะแบ่งปันกันได้เพียง ๓๑๑,๔๖๐ รูบล (มฤดกที่เหลือนี้รัฐอาจได้รับอีกตามที่กล่าวใน ๑. ข้างต้นแต่จะเอาไปแบ่งให้แก่ราษฎรเป็นส่วนเท่า ๆ กันนั้นค้นหาตัวบทไม่พบ ไม่ทราบว่าผู้โจทถึงเรื่องนี้ไปได้หลักฐานมาจากไหน)

หลวงประดิษฐ์มนูธรรม

 

หมายเหตุ :

• คงอักขร การสะกดคำศัพท์ การเว้นวรรค และเลขไทยตามเอกสารต้นฉบับ
• ภาพประกอบจากบทความเรื่องสิทธิของรัฐในทรัพย์มฤดกตามกฎหมายโซเวียต

หลักฐานชั้นต้น :

• ปรีดี พนมยงค์, สิทธิของรัฐในทรัพย์มฤดกตามกฎหมายโซเวียต, บทบัณฑิตย์, เล่ม 6 ตอน 10,  (2474)

 

---

[1] ศาสตราจารย์ลองแบรด์, อองโตเนลลี, บีการ์ด, การ์ใรด์, ปาตุยเยต์, คือฟูรด์