บทความ

วาระ 93 ปี การเดินทางของประชาธิปไตยไทยยังคงผันผวนและไม่มั่นคง กระทั่งความทรงจำเรื่องคณะราษฎรถูกปลุกขึ้นอีกครั้งผ่านขบวนการเคลื่อนไหวร่วมสมัยที่สะท้อนเจตนารมณ์ในการจำกัดอำนาจและเรียกร้องการปฏิรูปอย่างแท้จริง.

บางส่วนของเนื้อหาในวันก่อการอภิวัฒน์เกี่ยวกับบทบาทและลักษณะนิสัยของพระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) จากหนังสือเบื้องหลังการปฏิวัติ 2475

คณะราษฎรชาวบ้าน เป็นกลุ่มบุคคลระดับสามัญชนที่ร่วมขบวนการอภิวัฒน์สยาม 2475 โดยพวกเขามีส่วนสำคัญในฐานะสมาชิกสายพลเรือนผ่านการจัดตั้งเครือข่ายร่วมอุดมการณ์ เพื่อก่อการปฏิวัติครั้งสำคัญในหน้าประวัติศาสตร์

นามสกุล “ณ ป้อมเพ็ชร” ซึ่งพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ ได้พระราชทานแก่พระสมุทบุรานุรักษ์ (ขำ) และทรงตั้งชื่อจากถิ่นฐานบรรพบุรุษที่เคยรับใช้ราชวงศ์ ณ บริเวณป้อมเพ็ชร อยุธยา

บันทึกนี้ถ่ายทอดบทบาทของพระยาพหลพลพยุหเสนาในฐานะผู้นำที่ยืนหยัดพิทักษ์เจตนารมณ์ของคณะราษฎร ทั้งในเหตุการณ์ 24 มิถุนา 2475 และ 20 มิถุนา 2476 ด้วยท่าทีสุขุมแต่เด็ดเดี่ยว ท่านได้แบกรับความเปลี่ยนแปลงของระบอบใหม่อย่างมั่นคง จนกลายเป็นสัญลักษณ์ของความชอบธรรมในระบอบรัฐธรรมนูญ

ครูบาศรีวิชัยเป็นพระสงฆ์ผู้บุกเบิกธรรมยาตราเพื่อสร้างและบูรณะวัดกว่า 300 แห่งตามรอยตำนานพระเจ้าเลียบโลก แม้ต้องอธิกรณ์หลายครั้ง ท่านยังยึดมั่นในอุดมการณ์เพื่อสืบทอดพระพุทธศาสนา เปรียบเสมือนกองทัพธรรมที่มีเป้าหมายสูงสุดคือการสั่งสมบารมีเพื่อบรรลุพระโพธิญาณ

ในช่วงท้ายของชีวิตนายปรีดี พนมยงค์ เสนอสิ่งที่สนใจอย่างลึกซึ้ง ประกอบด้วย "สงคราม สันติภาพ และ อาวุธนิวเคลียร์" ผ่านการวิเคราะห์การเมืองระหว่างประเทศยุคสงครามเย็นและข้อเสนออย่างแหลมคม ซึ่งในศตวรรษที่ 21 คำเตือนของนายปรีดียังคงทันสมัยและสะท้อนความจริงที่ไม่อาจปฏิเสธได้

สงวน ตุลารักษ์ เป็นสมาชิกคณะราษฎรที่ร่วมเปลี่ยนแปลงการปกครองปี 2475 และร่วมขบวนการเสรีไทยต่อต้านญี่ปุ่นในสงครามโลกครั้งที่ 2 โดยหลังสงครามได้รับแต่งตั้งเป็นเอกอัครราชทูตไทยคนแรกประจำจีน แต่ลาออกหลังรัฐประหารปี 2490 เพราะยึดมั่นในอุดมการณ์ประชาธิปไตย

รำลึกถึงบทบาทของหม่อมหลวงจิรายุ นพวงศ์ ในฐานะนักเรียนไทยในอังกฤษผู้ร่วมก่อตั้งขบวนการเสรีไทยสายอังกฤษ โดยชีวิตและภารกิจของท่านสะท้อนความยึดมั่นในอุดมการณ์เสรีภาพ ที่กลายเป็นรากฐานของบทบาททางวิชาการและสาธารณะในเวลาต่อมา

รัฐบาลไทยภายใต้การนำของผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ได้ประกาศสันติภาพ ยกเลิกการประกาศสงครามของจอมพล ป. พิบูลสงคราม โดยถือว่าเป็นโมฆะและไม่ผูกพันประชาชนชาวไทย เพื่อแสดงเจตจำนงของชาติที่แท้จริงที่ต้องการสันติภาพ และฟื้นฟูความสัมพันธ์กับสหประชาชาติ