เกร็ดประวัติศาสตร์

สงวน ตุลารักษ์ เป็นสมาชิกคณะราษฎรที่ร่วมเปลี่ยนแปลงการปกครองปี 2475 และร่วมขบวนการเสรีไทยต่อต้านญี่ปุ่นในสงครามโลกครั้งที่ 2 โดยหลังสงครามได้รับแต่งตั้งเป็นเอกอัครราชทูตไทยคนแรกประจำจีน แต่ลาออกหลังรัฐประหารปี 2490 เพราะยึดมั่นในอุดมการณ์ประชาธิปไตย

รัฐบาลไทยภายใต้การนำของผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ได้ประกาศสันติภาพ ยกเลิกการประกาศสงครามของจอมพล ป. พิบูลสงคราม โดยถือว่าเป็นโมฆะและไม่ผูกพันประชาชนชาวไทย เพื่อแสดงเจตจำนงของชาติที่แท้จริงที่ต้องการสันติภาพ และฟื้นฟูความสัมพันธ์กับสหประชาชาติ

แนวคิดของกุหลาบ สายประดิษฐ์ ที่เสนอแนวทางปฏิวัติทางภูมิปัญญาโดยให้ความสำคัญกับ “ความเป็นมนุษย์” ที่เท่าเทียมกันในระดับพื้นฐาน ไม่ว่ามนุษย์จะมีที่มาแบบใด ล้วนมีศักยภาพแห่งเหตุผลและจิตสำนึกเท่าเทียมกัน

วิเคราะห์ช่วงอวสานของสงครามแปซิฟิก โดยเจาะลึกยุทธศาสตร์ของฝ่ายสัมพันธมิตรและการยอมแพ้ของญี่ปุ่น พร้อมทั้งชี้ให้เห็นบทบาทของไทยในฉากเปลี่ยนผ่านสู่โลกหลังสงครามภายใต้แรงกดดันของอำนาจโลก

พรบ.เลือกตั้ง พ.ศ. 2522 กำหนดคุณสมบัติเพิ่มเติมสำหรับคนไทยที่บิดาเป็นต่างด้าว ซึ่งการถูกจำกัดสิทธิเลือกตั้งทำให้เกิดกระแสคัดค้านอย่างกว้างขวาง โดยเฉพาะในกรุงเทพฯ ซึ่งข้อกำหนดดังกล่าวจึงขัดต่อหลักความเสมอภาคและสิทธิมนุษยชน

ศาลากลางจังหวัดพระนครศรีอยุธยาหลังเก่า เป็นศูนย์กลางราชการแห่งใหม่หลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ที่แฝงหลัก 6 ประการของคณะราษฎรทั้งผ่านสถาปัตยกรรมและการพัฒนาเมืองร่วมสมัย โดยประยุกต์เข้ากับประวัติศาสตร์จังหวัดอยุธยา

ทองอินทร์ ภูริพัฒน์ หัวหน้าพลพรรคเสรีไทยในอุบลราชธานี ผู้เสียสละเพื่อชาติในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 และมีบทบาทสำคัญในการวางแผนต่อต้านกองทัพต่างชาติ ด้วยความยึดมั่นในอุดมการณ์อย่างไม่ย่อท้อต่ออันตราย

จดหมายจากหม่อมงามจิตต์ บุรฉัตร ถึงท่านผู้หญิงพูนศุขเพื่อแสดงความเสียใจอย่างสุดซึ้งต่อการอสัญกรรมของนายปรีดี พนมยงค์ ซึ่งแม้กำลังพักรักษาตัวอยู่ในโรงพยาบาล หม่อมงามจิตต์ยังตั้งใจจะเข้าแสดงความอาลัยด้วยผ่านจดหมายลายมือนี้เอง

บทความวิเคราะห์การคล้องช้างในภาพยนตร์ พระเจ้าช้างเผือก ว่าเป็นบันทึกประวัติศาสตร์ครั้งสุดท้ายของการคล้องช้างจริงในสยาม ร้อยเรียงประวัติศาสตร์จากสมัยอยุธยา รัตนโกสินทร์ จนถึงยุครัฐบาลคณะราษฎร พร้อมชี้ให้เห็นความเปลี่ยนแปลงของความทรงจำและการเมืองเรื่องอดีต

ครอง จันดาวงศ์ คือครู นักต่อสู้ และเสรีไทยผู้สร้างสนามบินลับเพื่อชาติก่อนกลับมาสิ้นใจ ณ ที่เดิมด้วยข้อหาคอมมิวนิสต์ ชีวิตเขาคือภาพสะท้อนของอุดมการณ์ ความหวัง และความรุนแรงทางการเมืองไทยตั้งแต่สงครามโลกครั้งที่สอง จนถึงสงครามเย็น