บทบาท-ผลงาน

เมื่อพระเจ้าหงสาได้ส่งคณะทูตไปเจรจาขอช้างเผือกจากพระเจ้าจักราแห่งกรุงอโยธยา ซึ่งพระเจ้าจักราทรงตระหนักดีถึงเจตนาอันชั่วร้ายของพระเจ้าหงสา จึงได้ปฏิเสธคณะทูตด้วยพระสุรเสียงอันมั่นคงแน่วแน่ว่าพระองค์มีความพร้อมเป็นอย่างยิ่งที่จะใช้กำลังตอบโต้ฝ่ายหงสาหากเกิดสงครามขึ้น

พระเจ้าหงสา กษัตริย์เจ้าสำราญผู้กระหายสงครามแห่งกรุงหงสาวดี ได้เห็นพ้องต้องกันกับกษัตริย์โมกุลผู้ยิ่งใหญ่ว่า กรุงอโยธยาจะต้องถูกบดขยี้ให้ราบเป็นหน้ากลองเพื่อไม่ให้เป็นเสี้ยนหนามต่อการแผ่ขยายอำนาจของตนสืบไป พระเจ้าหงสาจึงส่งคณะทูตไปเจรจาขอช้างเผือกจากพระเจ้าจักราเพื่อสร้าง "ความชอบธรรม" ในการประกาศสงครามกับกรุงอโยธยา

อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ ได้ร้อยเรียงเรื่องราวที่น่าสนใจของ "นางสาวเล็ก" ผู้เป็น "แรงดาลใจ" ให้ "นายผี" ได้บรรจงร้อยเรียงบทกวี "เราชะนะแล้ว, แม่จ๋า" อันโด่งดังขึ้นมาเพื่อสะท้อนภาพการต่อสู้ของชนชั้นกรรมาชีพภายใต้ระบบทุนนิยมที่กดขี่ และเรื่องราวการต่อสู้ของนางสาวเล็กก็ยังเป็นฟันเฟืองขับเคลื่อนพลังแห่งกรรมกรสตรีให้โลดแล่นมาจวบจนปัจจุบัน

ในตอนที่ 4 ของ “พระเจ้าช้างเผือก“ ผู้อ่านจะได้เห็นถึงลักษณะนิสัยส่วนพระองค์ของพระเจ้าจักราที่ทรงยึดมั่นถือมั่นในหลักพระพุทธศาสนาและหลักสันติภาพเหนือสิ่งอื่นใด อีกทั้งผู้อ่านจะได้เห็นเหตุการณ์สำคัญที่ทำให้พระเจ้าจักราทรงได้รับความสุขอย่างที่ “ไม่เคยมีมาก่อน“ ในตอนนี้

ในวันฉัตรมงคล พระเจ้าจักราทรงเสด็จมายังที่ประทับพร้อมด้วยเสนาอำมาตย์และเหล่าพหลพลโยธาหาญ หากพระองค์ไม่ได้สนพระทัยในบรรยากาศโออ่าภายในท้องพระโรง รวมถึงการแสดงของเหล่านางรำผู้ล้วนแต่อ่อนช้อยงดงามแต่อย่างใด เนื่องด้วยทรงทราบข่าวว่ากษัตริย์โมกุลได้เข้าร่วมเป็นพันธมิตรกับกษัตริย์หงสา ทำให้กรุงอโยธยาเปรียบเสมือนลูกไก่ในกำมือที่จะถูกบดขยี้ได้ทุกเมื่อ

ในตอนแรกของนวนิยาย “พระเจ้าช้างเผือก“ ปรีดี พนมยงค์ ได้พรรณนาถึงความเจริญรุ่งเรืองของ “อาณาจักรอโยธยา” ภายใต้การปกครองของยุวกษัตริย์ “จักรา“ อย่างวิจิตรพิสดารชวนให้ทุกท่านติดตามเรื่องราวต่อไปอยู่ไม่น้อย

ปรีดี พนมยงค์ ได้กล่าวถึงที่มาของนวนิยายเรื่อง "พระเจ้าช้างเผือก" ก่อนจะนำพาทุกท่านเข้าสู่เรื่องราวภายในอาณาจักรแห่งพระเจ้าช้างเผือกให้ทุกท่านได้ติดตามต่อไป โดยจะเห็นได้ว่านวนิยายเรื่องนี้ถูกเขียนขึ้นเพื่ออุทิศให้แก่ “สันติภาพ” เพราะว่า “ชัยชนะแห่งสันติภาพนั้นมิได้มีชื่อเสียงบรรลือนามน้อยไปกว่าชัยชนะแห่งสงครามแต่อย่างใด”

สาเหตุการก่อตั้งมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองจากคำกล่าวของผู้ประศาสน์การในวันเปิดมหาวิทยาลัย รวมทั้งการเรียนการสอนภายในมหาวิทยาลัยที่นายปรีดีพูดกับศิษย์เก่าตมธก. ณ บ้านพักชานกรุงปารีส

ภายหลังสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่ 2 ประเทศไทยประสบกับความผันผวนทางเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองอย่างรุนแรง อีกทั้งยังต้องเผชิญกับข้อกล่าวหาเกี่ยวกับบทบาทของขบวนการเสรีไทย ตลอดจนการถูกตั้งข้อครหาว่าเป็นอาชญากรสงครามของนักการเมืองบางกลุ่ม

เรื่องราวการก่อสร้าง “โรงพยาบาลสวนสราญรมย์” หรือโรงพยาบาลจิตเวชแห่งแรกของภาคใต้ ภายใต้นโยบายของนายปรีดี พนมยงค์ ในสมัยดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีมหาดไทยช่วง พ.ศ. 2477–2478 เนื้อหายังสะท้อนความตื่นตัวของประชาชนต่อรัฐนิยมผ่านบทลำตัดที่นายบุญเกริก เขียนส่งถึงรัฐบาล