หมายเหตุ: เนื้อหาภายในล้อมกรอบยึดตัวสะกดตามเอกสารชั้นต้นของคุณเตียง ศิริขันธ์

“เช้าวันที่ 8 ธันวาคม พ.ส. 2484 ข้าพเจ้าตื่นนอนขึ้นที่โรงแรมไนจังหวัดอุดรธานี…เมื่อตื่นขึ้นข้าพเจ้าได้จับวิทยุฟังข่าวต่างประเทสและลไนประเท+ตามปกติธุระวิทยุนี้ข้าพเจ้ามักจะถือติดตัวเสมอลนเมื่อกลับขึ้นไปเยี่ยมบ้าน แต่วันนั้นจะเป็นวันเคร่าะห์ดีหรือเคราะห์ร้ายก็ไม่ทราบ เผอิญเสียงโคสนาข่าวจากวิทยุดังลั่นออกมาว่า ญี่ปุ่นขอยกกองทัพผ่านประเทสไทย และมีข้อความโคสนาว่า ญี่ปุ่นได้เข้าโจมตีหมู่เก่าะต่าง ๆ ไนเอเชียตะวันออก และบอกด้วยว่าได้เข้าประเทสไทยทางอรัญประเทสและทางชุมพร สงขลา ข้าพเจ้ารู้สึกตกไจเป็นอย่างยิ่ง ไม่ทราบว่าจะทำประการไดดี นั่งงงอยู่พักหนึ่งก็ลงไปข้างล่างเพื่อไต่ถามพรรคพวกดูว่าลไครได้ฟังข่าวเช่นนี้บ้าง

ข้าพเจ้าวิ่งไปบ้านข้าราชการหลายคน ถามก็ไม่ได้ความประการได และโดยมากก็มักตอบว่าไม่ได้เอาใจไส่ เพราะมั่วยุ่งอยู่กับการจัดงานรัถธรรมนูญในเช้าวันที่ 8 วันนั้นเมื่อกลับมาที่พัก ข้าพเจ้านั่งคิดอยู่คนเดียวไม่มีที่ปรึกสา ไม่รู้ว่าจะทำประการไดดี ท้ายที่สุดได้ตัดสินใจว่าจำเป็นจะต้องกลับไปสกลนครเพื่อส่งครอบครัวเสียก่อน ไนขณะนั้นข้าพเจ้ามีบุตรเล็กอายุขวบกว่า ๆ ไปด้วย จึงได้ตัดสินตกลงไจที่จะไปส่งครอบครัวเสียก่อนที่จะเดินทางกลับกรุงเทพ…ความจริงลนขณะนั้นข้าพเจ้ามีรถโดยสารอยู่ 3 คัน คือรถสิริขันธ์ 1 2 3 แต่เป็นคราวเคราะห์ร้ายที่รถสิริขันธ์ทั้ง 3 คันนี้ไม่ได้อยู่ลนอุดรไนขณะนั้น…

วันนั้นเมื่อตกสายมากแล้วรถก็ออกจากอุดรเกือบหมด ข้าพเจ้าวิ่งติดตามหาเช่ารถเพื่อจะไปสกลจึงไม่ได้ ประกอบกับรถบางคันมีความมุ่งหมายที่จะอยู่ดูงานฉลองรั%ธรรมนูญในจังหวัดอุดร จึงไม่ยอมเดินทางออกจากจังหวัดอุดรไป…เมื่อรถสิริขันธ์ 2 มาถึงอุดรและเทสินค้าเรียบร้อยแล้ว เราก็รีบบันทุกของของเราลงรถสิริขันธ์ 2 แล้วออกเดินทางไปสกลทันที เราออกจาอุดรเวลาประมาณ 20 นาลิกากว่าๆ ได้กำชับให้นายสวาสดิ์ ตราชู น้องเลี้ยงของข้าพเจ้าเป็นคนขับรถ และให้วิ่งรถเต็มที่โดยไม่ต้องหยุดพักรับคนโดยสารได ๆ ทั้งหมด นายสวาสดิ์ได้ทำหน้าที่ตามคำสั่ง ชั่วระยะทาง 165 กิโลเมตรเรามีเวลาหยุ่ดพักเพราะไฟตะเกียงรถเสีย 1 ครั้ง นอกนั้นไม่ได้หยุดัพักที่ไดเลย พอเข้าเขตต์สกลนครข้าพเจ้าสั่งลห้เด็กเก็บตั๋วรถตะโกนบอกชาวบ้านไกล้ ๆ ไห้ดับไฟ เพราะความเคยชินไนเรื่องนี้ได้เกิดมาีขึ้นแล้วไนสมัยไทยกับอินโดจีนฝรั่งเสสปะทะกัน ข้าพเจ้าไห้เด็กร้องตะโกนไปตลอดทางที่ผ่านมาทุกหมู่บ้าน

เมื่อถึงอำเภอพรรณานิคม เราได้พบรา=ฎรหมู่ไหญ่กำลังรุมฟังวิทยุอยู่ที่ร้านพ่อค้ามีชื่อคนหนึ่ง เราหยุดรถแต่ไม่ได้ดับเครื่องยนต์ ข้าพเจ้าวิ่งลงไปถามพ่อค้าเจ้าของวิทยุก็คงได้ รับคำแน่นอนว่า ญี่ปุ่นผ่านประเทสไทย และรัถบาลยอมให้ผ่านแล้ว ข้าพเจ้ารีบกลับขึ้นรถ และเดินทางต่อไปถึงสกลนครเวลาประมาณ 21 นาลิกาครึ่ง เมื่อขนของและครอบครัวลงจากรถเรียบร้อยแล้ว เรียกกาแฟมาดื่มคนละแก้ว เรา 3 คน คือ ข้าพเจ้า สวาสดิ์ และเด็กคนรถ ก็กลับรถเดินทางมุ่งตรงมายังอุดรธานี ได้กำชับสวาสดิ์ผู้ขับรถว่าไห้ไปไห้เร็วที่สุดเท่าที่จะเร็วได้โดยไม่ต้องหยุดพักแห่งไดเลย

สวาสดิ์ตราชู ได้ ทำตามคำสั่งโดยเคร่งครัด คืนวันนี้อากาสหนาวจัด เพราะฉะนั้นการวิ่งรถโดยเร็วนั้ นรู้สึกเย็นชาไปหมดทั้งตัว สวาสดิ์เห็นว่าข้าพเจ้าจะต้องตรากตรำไนวันรุ่งขึ้นอีก จึงได้หยุดรถที่ท้องนาแห่งหนึ่ง ไปซื้อฟางข้าวจากชาวนาคนหนึ่งมาบันทุกรถจนเต็ม เสร็จแล้วก็ไห้ข้าพเจ้าเจ้าไปนอนไนกองฟางไนรถนั้น ครั้นเสร็จแล้วสวาสดิ์และเด็กก็ทำหน้าที่ของเขา ข้าพเจ้าก็หลับไนรถไม่ร้ ู ตัวมาตื่นเอาเมื่อรถถึงอุดร โดยสวาสดิ์เป็นผู้ปลุก เวลาประมาณ 3 นาลิกากว่าของเช้าวันที่ 9 รถได้ไปหยุดที่ที่ทำการบริสัทขนส่งทางอากาสสาขาอุดรธานี ข้าพเจ้าบอกไห้เด็กลงไปปลุกเจ้าหน้าที่เพื่อติดต่อถามเรื่องที่จะเดินทางด้วยเครื่องบินกลับไปยังกรุงเทพ…”[1]

“...เวลาประมาณ 20 นาลิกาของวันที่ 9 เมื่อรถไฟมาถึงสถานี้ข้าพเจ้ารีบขึ้นรถไฟและเข้าไปนอนไนห้องชั้ นหนึ่ แต่ตลอดทางรถไฟนี้ข้าพเจ้านอนไม่หลับเลย ภาพต่าง ๆ ที่ข้าพเจ้าได้คุยกันไว้กับจำกัด พลางกูร ได้ปรากฏออกมาเป็นฉากๆ เราเคยพูดกันถึงเรื่องการคุกคามของญี่ปุ่นลนขณะที่ญี่ปุ่นยกทหารเข้าอินโดจีน

เราได้คุยถึงเกมการเมืองที่จอมพลแปลกเดินหมากรุก ว่าลยกรณีพิพาทอินโดจีนฝรั่งเสสเราได้เคยคุยกันถึงเรื่องกำลังรบของประเท+อักาะและประเท+สัมพันธมิตรเปรียบเทียบกัน ยิ่งกว่านั้นจำกัดยังไห้คำทำนายว่า การคุกคามของญี่ปุ่นนี้จะปรากฏผลไนไม่ช้า จำกัดคำนวณไปว่าประเท+สไทยจะเป็นสนามรบซึ่งข้าพเจ้ามีความเห็นว่า การที่ญี่ปุ่นเจ้ามาอินโดจีนฝรั่งเสสนั้นคงจะยังไม่ ทำการเหยียบย่ำประเท+ไทยเร็วนัก เพราะเหตุว่าการเจรจาของทูตญี่ปุ่นวอชิงตันกำลังดำเนินการอยู่

แม้ว่าการรบจะเกิดขึ้นจริง ก็คงหลังจากที่ทูต พิเสสของญี่ปุ่นได้กลับจากสหรัถอเมริกาแล้ว ส่วนจำกัดมีความเห็นวา่ประเทสอักสะ จะไม่ถืออะไรเป็นธรรมเนียมหรือเป็นอารยะเลย เขาจะถือเพียงสิ่งที่เขาจะได้ ข้อนี้ข้าพเจ้ารับสารภาพว่าข้าพเจ้าเป็นผู้ผิดจำกัดเป็นผู้ ถู ก…เมื่อวันที่จ ะ จากสกลนครนั้น จำกัดได้พูดกับข้าพเจ้าว่า เอาลูกเมียไปส่งเสียก็ดี เพื่อจะได้ทำการทำงานได้เต็มที่ ข้าพเจ้าเห็นหน้าจำกัดยิ้มแย้มแจ่ไส คิดว่าพูดล้อกันเล่น ข้าพเจ้ายังตอบจำกัดเป็นเชิงล้อเล่นไปว่า ถ้านายตึงไปไกลแล้ว ข้าพเจ้าก็ ยิ่งทำงานไม่สะดวก จำกัดยังได้มาจับสีร์สะลู กชายข้าพเจ้า แล้วเราก็จากกันไป…[3]

“…แต่ความจริงการกลับขึ้นไปสกลไนคราวนี้นั้นก็โดยทุ่งหวังที่จะรีบขึ้น ไปไห้ ทันงานรัถธรรมนูญไนจังหวัดสกลนคร เพราะข้าพเจ้ามีส่วนเกี่ยวข้องไนการจัดงานคราวนี้อยู่ไม่น้อย เพราะฉะนั้นจึงได้รีบเดินทางก่อนวันปิดประชุมสภาผู้แทนรา=ฎรหนึ่งวัน แต่ข้าพเจ้าก็ไม่มีโอกาสที่จะอยู่จัดงานรัถธรรมนูญที่สกลนครได้อีกต่อไป ต้องรีบเดินทางกลับลงมาถึงกรุงเทพไนเช้าวันที่ 10 ข้าพเจ้ารู้ สึกเสียไจเป็นอย่างยิ่ง…”[4]

“อุปสรรคประการที่ 3 คือการทำลายอุปสรรคที่มาขัดขวางเรา โดยฉะเพาะอย่างยิ่งก็ คือระบอบการปกครองภายไต้การวงงานของจอมพล ซึ่งไม่เพียงแต่รวบเอาอำนาจบริหารไว้ในกำมือเท่านั้น ระบอบการปกครองของจอมพล ได้รวบเอาอำนาจนิติบัญญัติคือสภาผู้แทนราษฎรไว้ไนกำมือ ตลอดจนอำนาจตุลาการก็พลอยมีความโน้มเอียงไปด้วย เมื่อกรณีเป็นเช่นนี้ การต่อต้านของพวกเราจึงมีอุปสรรคฉะเพาะหน้าคือ ระบอบเผดจการของจอมพล เราไม่มีหนทางไดที่จะปรับความเข้าใจกับจอมพลได้ โดยฉะเพาะตัวจำกัดนั้นเป็นศัตรูกับจอมพลตั้งแต่ยังไม่ได้เข้ามาในประเทสไทยในปัญหาเกี่ยวกับการเขียนเรื่องลงในหนังสือสามัคคีสาร ในหัวข้อที่ว่า

ในบทความนี้จำกัดได้เขียนชมเชยว่า การที่ข้าพเจ้ายกเลิกพระราชบัญญัติป้องกันรักสารัถธรรมนูญนั้นเป็นบันไดคั่นแรกที่ลากเข้าไปสู่ระบอบประชาธิปไตยโดยจริงจังและตำหนิว่าการที่รัถบาลจัดตั้งกรรมการพิเสสขึ้น เป็นกรรมการรักสารรัถธรรมนูญตามความไนพระราชบัญญัตินั้นเป็นรูปลักสนะสาลพิเสสอันไม่ชอบด้วยระบอบปกครองตามวิถีทางแห่งรัถธรรมนูญ มูลเหตุอันนี้ ทำไห้จอมพลเป็นเดือดเป็นแค้น และเมื่อจำกัดกลับเข้ามาถึงจึงไม่บรรจุเข้ารับราชการ แต่กลับไห้ไปทำงานไนกระทรวงสึกสาธิการประเภทลูกจ้างได้เงินวันละ 7 บาท

นอกจากนั้นจอมพลยังสั่งไห้นายประยูร ภมรมนตรีไปเกลี้ยกล่อมให้จำกัดเขียนเรื่องไนลักสนะขอขมา หรือลักสนะชี้แจงว่าตนเข้าไจผิด เพื่อไปกล่าวทางวิทยุ แต่จำกัดแทนที่จะเขียนเรื่องตามความปราถนาของจอมพล กลับเขียนเรื่องไปพูดทางวิทยุในลักสนะปรัชญา จนไม่มีใครฟังเข้าใจได้ และแทนที่จะเป็นการขอขมาลาโทสจอมพล กลับกระหน่ำหัวตะปูยืนยันมติ ของตนเองว่า การคิดเช่นนั้นเป็นการถูกต้องซึ่งในวันรุ่งขึ้น จำกัดก็ถูกสั่งไห้ออกราชการ กระทรวงสึกสาธิการ และต่อจากนั้นมาจำกัดก็เป็นขมิ้นกับปูนกับจอมพลเรื่อยมา…”[6]