ชีวิต-ครอบครัว

เมื่อสงครามสิ้นสุดแล้ว คุณไสวได้สมัครเป็นผู้แทนราษฎร และได้รับเลือกตั้งเป็นผู้แทนราษฎรจังหวัดนครศรีธรรมราช ซึ่งเป็นบ้านเกิด ต่อมาได้รับแต่งตั้งให้เป็นเลขานุการนายกรัฐมนตรี

'อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ' เล่าเรื่องราวความรัก ความห่วงใย และความพยายามของผู้เป็นพ่อ ในการศึกษาค้นคว้าและติดตามข่าวสารเกี่ยวกับวิธีการรักษาโรคมะเร็ง ส่งผ่านคำแนะนำรวมถึงกำลังใจเป็นถ้อยคำในจดหมายที่เขียนถึงปาล ภายหลังเมื่อบุตรชายต้องล้มป่วยจากโรคร้าย ด้วยความหวังที่อยากจะเห็นปาลหายขาดจากอาการป่วยและกลับมามีสุขภาพแข็งแรง สามารถทำคุณประโยชน์เพื่อประเทศชาติได้อีกครั้ง

9 กันยายน พ.ศ. 2524 เป็นวันที่ ‘ปาล พนมยงค์’ บุตรชายคนโตของรัฐบุรุษอาวุโส ปรีดี พนมยงค์ และท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ ได้จากไปอย่างสงบ

พี่หน่อยเป็นธิดาของ ม.จ.ศุภสวัสดิ์วงศ์สนิท สวัสดิวัตน (ท่านชิ้น) ซึ่งเป็นพระเชษฐาของสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีในรัชกาลที่ 7

ม.ร.ว.สายสวัสดี สวัสดิวัตน หรือ “ป้าหน่อย” เปรียบเสมือนญาติผู้ใหญ่ของครอบครัวปรีดี-พูนศุข ที่มีความใกล้ชิดผูกพันกันมายาวนาน

เนื่องในวาระคล้ายวันเกิด 16 กรกฎาคม ของ วาณี พนมยงค์ สายประดิษฐ์ บุตรสาวคนสุดท้องของครอบครัวปรีดี-พูนศุข ที่ได้รับมรดกทางความคิดและนิสัยรักในความรู้ทางประวัติศาสตร์คล้ายปรีดี พนมยงค์ บิดา

ความเพียรพยายามที่จะก้าวข้ามสภาวะทุกข์ครั้งสุดท้ายด้วยจิตใจที่กล้าหาญ จนกระทั่งเมื่อลมหายใจสุดท้ายได้สิ้นสุดลง ท่านผู้หญิงได้มีพินัยกรรม "คำสั่งถึงลูกๆ ทุกคน" ให้ปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัดโดยไม่ขอรับเกียรติยศใดๆ ทั้งสิ้น นี่คือความเรียบง่ายและงดงามแห่งชีวิตในเบื้องปลายของมนุษย์ผู้หนึ่งที่ถือเป็นแบบอย่างอันทรงคุณค่า...ตราบนานเท่านาน

'ดร.วรวิทย์ กนิษฐะเสน' ผู้ที่มี "คุณปู่ปรีดี" เป็นแบบอย่างในชีวิต ได้ย้อนวันวานบอกเล่าเรื่องราวในความทรงจำ เมื่อครั้งที่ใช้ชีวิตอยู่ที่ประเทศฝรั่งเศส ใกล้ชิดกับคุณปู่ปรีดีและคุณย่าพูนศุข ณ บ้านเดี่ยวหลังอบอุ่น บ้านอองโตนี อีกทั้งความประทับใจที่ได้ใช้สถานที่แห่งนี้จัดงานแต่งงาน โดยเจ้าภาพในงานครั้งนั้น ก็คือ นายปรีดีและท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์

'สุภา ศิริมานนท์' ได้บอกเล่าถึงความเอาใจใส่ที่มีต่อชาติและราษฎรไทย โดยกล่าวว่า "ความเพ่งเล็งเอาใจใส่ของ 'ดร.ปรีดี พนมยงค์' อย่างล้ำลึกและจำหลักหนักแน่นในทุกกรณีในทุกปัญหา ไม่ว่าจากข้อเขียนของท่าน หรือ จากการสนทนาพาที

"ขอให้คิดถึงชาติ และราษฎรไทย" ดุษฎีเล่าว่านี่คือสิ่งที่เธอเห็นในผู้เป็นพ่อมาตลอดช่วงชีวิต “ตลอดเวลานึกถึงคนอื่น นึกถึงบ้านเมือง นึกถึงประชาธิปไตย ตลอดเวลาเลย คือไม่ว่าจะสนทนาในครอบครัว หรือสนทนากับลูกศิษย์ที่มาพบ (ที่บ้านในฝรั่งเศส) หรือแขกที่มา จะพูดแต่เรื่องความห่วงใยต่อบ้านเมืองตลอดเวลา