สลายความเหลื่อมล้ำสู่ความเท่าเทียม ว่าด้วย “สิทธิของผู้มีความหลากหลายทางเพศ”

“รอบโลก ผู้คนถูกโจมตีเพียงเพราะคนที่พวกเขารัก วิธีการที่พวกเขาแต่งตัว หรือแม้แต่เพราะตัวตนของพวกเขา”

ในหลายๆ ประเทศ การเป็นเลสเบี้ยน เกย์ ไบเซ็กชวล ทรานส์เจนเดอร์ หรืออินเทอร์เซ็กส์ (LGBTI) หมายถึงการใช้ชีวิตท่ามกลางการแบ่งแยก การแบ่งแยกที่ว่าอาจมีสาเหตุมาจากรสนิยมทางเพศ (sexual orientation - ความสนใจทางเพศที่มีต่อบุคคลอื่น) อัตลักษณ์ทางเพศ (gender identity - วิธีนิยามตัวเองที่ไม่คำนึงถึงเพศโดยกำเนิด) การแสดงออกทางเพศ (gender expression - วิธีการแสดงออกทางเพศผ่านการแต่งกาย การทำผม หรือการแต่งหน้า) หรือลักษณะทางเพศ (sexual characteristics - อย่างเช่น อวัยวะเพศ โครโมโซม อวัยวะสืบพันธุ์ หรือระดับฮอร์โมน)

ไม่ว่าจะเป็นการถูกล้อเลียนชื่อหรือโดนรังแก ไปจนถึงโดนปฏิเสธไม่รับเข้าทำงานหรือไม่ได้รับสิทธิการรักษาสุขภาพที่เหมาะสม การถูกปฏิบัติอย่างไม่เท่าเทียมมีให้เห็นมากมายและรุนแรงแตกต่างกันไป จนอาจถึงขั้นเสี่ยงต่อชีวิตได้

เห็นได้จากกรณีตัวอย่างนับไม่ถ้วน ผู้ที่เป็น LGBTI ถูกคุกคามบนท้องถนน ถูกซ้อมทำร้ายร่างกาย หรือแม้กระทั่งถูกฆ่าเพียงเพราะตัวตนของพวกเขา มีการกระทำรุนแรงต่อทรานส์เจนเดอร์มากมายที่พรากชีวิตไปอย่างน้อย 369 ชีวิตตั้งแต่เดือนตุลาคม 2017 จนถึงเดือนกันยายน 2018 ผู้ที่เป็นอินเทอร์เซ็กส์ถูกบังคับให้เข้ารับการผ่าตัดที่อันตราย ล่วงล้ำเข้าสู่ร่างกาย (invasive) และไม่มีความจำเป็นโดยสิ้นเชิงซึ่งอาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงทางกายหรือจิตไปชั่วชีวิต

 

 

บางครั้ง ความรุนแรงที่มุ่งเป้าไปที่กลุ่มคน LGBTI ก็เพิ่มจำนวนเพราะรัฐบาลที่ควรปกป้องกลุ่มคนเหล่านี้เสียเอง นโยบายที่สนับสนุนโดยรัฐในเชชเนียนำไปสู่การมุ่งเป้าทำร้ายเกย์ โดยบางส่วนถูกลักพาตัว ทรมาน หรือแม้กระทั่งถูกฆ่า ในบังกลาเทศ นักเคลื่อนไหวเพื่อสิทธิ LGBTI ถูกกลุ่มติดอาวุธมีดมาเชเตทำร้ายจนเสียชีวิตโดยที่ตำรวจและรัฐบาลแทบไม่ให้ความสนใจมอบความยุติธรรมให้แก่ครอบครัวของเหยื่อ นอกจากนี้ หลายพื้นที่ในแอฟริกาใต้สะฮารา ผู้คนยังคงใช้ชีวิตอย่างหวาดกลัวการโดนจับได้ที่นำไปสู่การถูกทำร้ายหรือถูกฆาตกรรม

การร่วมเพศของคนเพศเดียวกันเป็นอาชญากรรมในกว่า 70 ประเทศ และเป็นโทษประหารชีวิตใน 9 ประเทศ ไม่ว่าจะเป็นประเทศอิหร่าน ประเทศซาอุดิอาระเบีย ประเทศซูดานและประเทศเยเมน ถึงแม้ในบางพื้นที่จะไม่บังคับใช้กฎหมายจำกัดสิทธิดังกล่าวอย่างจริงจัง การมีกฎหมายเหล่านั้นก็สนับสนุนอคติต่อกลุ่มคน LGBTI ทำให้พวกเขารู้สึกขาดการปกป้องจากภัยคุกคาม การแบล็กเมล์ หรือความรุนแรง

 

ผู้คนรับมือกับการแบ่งแยกนี้อย่างไร

กลุ่มผู้สนับสนุน LGBTI ได้เอาชนะความท้าทายและความอันตรายมหาศาลเพื่อเรียกร้องต่อการละเมิดสิทธิมนุษยชนในกลุ่มคน LGBTI และผลักดันให้เปลี่ยนแปลงกฎหมายที่แบ่งแยกกลุ่มคนเหล่านี้ ตั้งแต่การนำเสนอแนวคิดของไพรด์ไปจนถึงวันเฉลิมฉลองทั่วโลกอย่างวันต่อต้านโฮโมโฟเบีย ทรานส์โฟเบีย และไบโฟเบียนานาชาติ (หรือ IDAHOTB) ทั่วโลก กลุ่มคน LGBTI ได้สร้างกลุ่มพันธมิตรและสนับสนุนความภาคภูมิใจต่อตัวตนของพวกเขา ความพยายามร่วมกันของกลุ่มองค์กรนักเคลื่อนไหวรอบโลกได้ปรากฏผลให้เห็นอย่างจริงจัง ทุกวันนี้ มีอย่างน้อย 43 ประเทศที่ออกมาประกาศว่าอาชญากรรมเกี่ยวกับโฮโมโฟเบียเป็นอาชญากรรมที่เกิดจากความเกลียดชัง (hate crime) ประเภทหนึ่ง และในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2562 มี 27 ประเทศที่ได้อนุมัติให้การสมรสของคู่รักเพศเดียวกันถูกกฎหมาย

คำนิยาม: 7 คำตอบของคำถามยอดฮิตเกี่ยวกับการเป็น LGBT

รสนิยมทางเพศ (sexual orientation) หมายความว่าอะไร

รสนิยมทางเพศของคนๆ หนึ่งสื่อถึงคนที่พวกเขาสนใจและสร้างความสัมพันธ์ด้วย รสนิยมทางเพศเป็นเรื่องส่วนตัวและขึ้นอยู่กับตัวบุคคลว่าจะตัดสินว่าจะกำหนดหรือไม่และกำหนดอย่างไร สำหรับบางคน รสนิยมเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลารสนิยมทางเพศรวมถึง เลสเบี้ยน (lesbian – ผู้หญิงที่ชอบผู้หญิง) เกย์ (gay ส่วนมากเป็นผู้ชายที่ชอบผู้ชาย) ไบเซ็กชวล (bisexual - ชอบผู้ชายและผู้หญิง) แพนเซ็กชวล (pansexual - ชอบที่ตัวบุคคล) ไม่ฝักใฝ่ใจทางเพศ (asexual - ไม่มีความชอบทางเพศต่อใคร)

 

 

ทรานส์เจนเดอร์หมายความว่าอย่างไร

ทรานส์เจนเดอร์ (หรือทรานส์) หมายถึงบุคคลที่อัตลักษณ์ทางเพศหรือการแสดงออกทางเพศต่างไปจากความคาดหวังของคนทั่วไปต่อเพศโดยกำเนิด

ทรานส์เจนเดอร์ทุกคนไม่ได้เป็นเพียงชายหรือหญิงเท่านั้น บางคนเป็นมากกว่าหนึ่งเพศหรือไม่มีเพศเลย

ทรานส์บางคนตัดสินใจข้ามเพศ (transition) ซึ่งหมายถึงกระบวนการใช้ชีวิตตรงตามเพศที่แท้จริง กระบวนการข้ามเพศไม่มีเฉพาะเจาะจง บางคนอาจเปลี่ยนสรรพนามใหม่ เปลี่ยนชื่อ ทำเรื่องรับรองเพศสถานะตามกฎหมาย และ/หรือเข้าสู่กระบวนการผ่าตัดแปลงเพศหรือบำบัดทางฮอร์โมน

การเป็นทรานส์เจนเดอร์ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับรสนิยมทางเพศแต่อย่างใด บุคคลหนึ่งอาจเป็นชายข้ามเพศและเป็นเกย์ หรือเป็นหญิงข้ามเพศและเป็นเลสเบี้ยนก็ได้

 

คนที่เป็นทรานส์เจนเดอร์จะทำเรื่องขอรับรองเพศสถานะได้ที่ไหนบ้าง

คนที่เป็นทรานส์เจนเดอร์สามารถทำเรื่องขอรับรองเพศสถานะได้ในบางประเทศ อย่างไรก็ตาม ส่วนมากมักต้องผ่านกระบวนการที่สร้างความอับอายและละเมิดสิทธิมนุษยชน ไม่ว่าจะเป็นการเข้ารับการวินิจฉัยทางจิตหรือการทำหมันถาวร มีเพียงเจ็ดประเทศเท่านั้นที่ไม่มีกระบวนการดังกล่าว คือ อาร์เจนตินา บราซิล เบลเยียม โคลอมเบีย เดนมาร์ก ไอร์แลนด์ มอลตา และนอร์เวย์

 

 

อินเทอร์เซ็กส์แปลว่าอะไร

การที่คนเกิดมาพร้อมลักษณะทางเพศที่แตกต่างไปจากคุณลักษณะชายหญิงทั่วไปเรียกว่าอินเทอร์เซ็กส์ ยกตัวอย่างเช่น ในบางกรณี ร่างกายมีทั้งลักษณะของเพศหญิงและเพศชาย และอีกกรณีหนึ่งคือเมื่อองค์ประกอบของโครโมโซมไม่ใช่ทั้งหญิงหรือชาย ลักษณะเหล่านี้อาจปรากฏตั้งแต่กำเนิด เริ่มปรากฏชัดเจนเมื่อเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์หรือภายหลังในชีวิต

หลายคนที่เป็นอินเทอร์เซ็กส์ต้องเผชิญกับการผ่าตัดที่รุกล้ำเข้าสู่ร่างกาย ไม่ฉุกเฉิน (non-emergency) และไม่สามารถเปลี่ยนแปลงแก้ไขได้ ส่วนใหญ่มักทำขณะยังเป็นเด็กแต่บางครั้งก็ทำภายหลัง ขั้นตอนเหล่านี้สร้างอุปสรรคที่ก่อความเสียหายต่อร่างกายและจิตใจในระยะยาว

 

การมีเพศสัมพันธ์กับคนเพศเดียวกันเป็นอาชญากรรมที่ประเทศไหนบ้าง

การมีเพศสัมพันธ์กับคู่รักเพศเดียวกันเป็นเรื่องผิดกฎหมายในกว่า 70 ประเทศ ในบังคลาเทศ บาร์เบโดส กายอานา เซียร์ราลีโอน กาตาร์ ยูกันดา และแซมเบีย ถือเป็นความผิดจำคุกตลอดชีวิต มีเก้าประเทศที่กำหนดให้การรักเพศเดียวกันเป็นโทษประหารชีวิต คือ อัฟกานิสถาน บรูไน อิหร่าน อิรัก มอริเตเนีย ปากีสถาน ซาอุดีอาระเบีย ซูดาน และเยเมน

 

การสมรสของคู่รักเพศเดียวกันถูกกฎหมายที่ไหนบ้าง

ในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2562 การสมรสของคู่รักเพศเดียวกันถูกกฎหมายในประเทศ 27ประเทศ รวมถึงอาร์เจนตินา แคนาดา ไอร์แลนด์ มอลตา แอฟริกาใต้ อุรุกวัย และไต้หวัน และแอมเนสตี้กำลังเรียกร้องให้ญี่ปุ่นปฏิบัติเช่นเดียวกัน

 

ไพรด์ (Pride) คืออะไร

ไพรด์มีหลายรูปแบบ ทั้งการเดินขบวนคาร์นิวัล ไปจนถึงการฉายภาพยนตร์และการโต้วาที ไพรด์ยังเป็นช่วงเวลาแห่งการเฉลิมฉลองของกลุ่มคนที่ถูกจำกัดให้เป็นไปตามมาตรฐานของชายหรือหญิง โดยมีการจัดงานตลอดปีขึ้นอยู่กับสถานที่ ในทวีปอเมริกาและยุโรป เทศกาลมักจะเริ่มในเดือนมิถุนายน ในขณะที่แอฟริกาใต้มีเทศกาลไพรด์เดือนกุมภาพันธ์ถึงมีนาคม ไม่ว่าจะเป็นงานแบบใด ไพรด์เป็นช่วงเวลาที่กลุ่มคน LGBTI ออกมาแสดงว่ายอมรับในสิ่งที่เป็นและภูมิใจในตัวตนของตัวเอง เทศกาลไพรด์ถูกแบนในหลายประเทศทั่วโลก รวมถึงรัสเซีย ซาอุดีอาระเบีย ยูกันดา และล่าสุดตุรกี ไพรด์เฉลิมฉลองความเปลี่ยนแปลงในเรื่องความหลากหลายและเป็นการขยายประเด็นการเรียกร้องความเคารพและการปกป้องสิทธิของ LGBTI

 

 

เพราะอะไรสิทธิของผู้มีความหลากหลายทางเพศ (LGBTI) จึงสำคัญ?

ทุกคนควรได้รู้สึกภูมิใจในตัวตนและคนที่รัก และมีสิทธิที่จะแสดงออกอย่างเสรี โดยข้อ 19 ของปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน (ที่อธิบายสิทธิที่ทุกคนได้รับความคุ้มครองเป็นครั้งแรก) ปกป้องเสรีภาพในการแสดงออกของทุกคน

การหยุดโฮโมโฟเบียและทรานส์โฟเบียสามารถช่วยชีวิตคนได้ การคุกคามของพวกที่ต่อต้าน LGBTI ทำให้กลุ่มคนที่แสดงตนเป็น LGBTI ตกอยู่ในความเสี่ยงต่อร่างกายและจิตใจอย่างสูง เพราะทุกคนควรมีสิทธิต่อชีวิต เสรีภาพ และความปลอดภัย

การยอมรับกลุ่มคน LGBTI และเข้าใจตัวตนของพวกเขาจะลบล้างข้อจำกัดที่เกิดจากการเหมารวมลักษณะทางเพศ (gender stereotypes) การเหมารวมเหล่านี้ส่งผลเสียในสังคม ทั้งกำหนดและจำกัดวิถีชีวิตของคน การขจัดการเหมารวมจะปลดปล่อยให้ทุกคนบรรลุศักยภาพได้อย่างเต็มที่โดยปราศจากข้อจำกัดอันแบ่งแยกของสังคม

กลุ่มคน LGBTI โดยเฉพาะทรานส์เจนเดอร์และคนที่แสดงออกทางเพศที่ไม่ตรงกับบรรทัดฐานของสังคม (gender nonconforming) มักเสี่ยงต่อการกีดกันทางเศรษฐกิจและสังคม การต่อสู้เพื่อกฎหมายที่เข้าถึงคนมากขึ้นโดยไม่คำนึงถึงรสนิยมทางเพศและอัตลักษณ์ทางเพศจะช่วยให้กลุ่มคนเหล่านี้เข้าถึงสิทธิทางสุขภาพ การศึกษา ที่อยู่อาศัย และการจ้างงานมากขึ้น

 

 

แอมเนสตี้มีส่วนร่วมสนับสนุนสิทธิ LGBTI อย่างไรบ้าง

แอมเนสตี้มุ่งมั่นที่จะต่อสู้กับการแบ่งแยกกลุ่มคน LGBTI ทั่วโลก แอมเนสตี้ให้คำแนะนำต่อรัฐบาลและผู้นำทรงอิทธิพลเกี่ยวกับการปรับปรุงกฎหมายและปกป้องสิทธิของทุกคนโดยไม่คำนึงถึงรสนิยมทางเพศและอัตลักษณ์ทางเพศของพวกเขา

หลังจากแคมเปญทั่วโลกของแอมเนสตี้ ศาลสูงสุดของไต้หวันตัดสินว่าการแบนการสมรสของคู่รักเพศเดียวกันขัดต่อรัฐธรรมนูญ ในเดือนพฤษภาคม 2019 ไต้หวันกลายเป็นประเทศแรกในเอเชียที่ยอมรับการสมรสของคู่รักเพศเดียวกัน

ในพื้นที่อื่นๆ งานของแอมเนสตี้สร้างอิทธิพลต่อกฎหมายใหม่ในกรีซ เดนมาร์ก และนอร์เวย์ ที่อนุญาตให้ประชาชนขอรับรองเพศสถานะที่แท้จริงทางกฎหมายจากรัฐบาล

ในขณะที่ไม่มีข้อสงสัยเลยว่าการเคลื่อนไหวสิทธิ LGBTI ก้าวหน้าอย่างชัดเจน แต่งานยังไม่จบเพียงเท่านี้ แอมเนสตี้ช่วยนักกิจกรรมทั่วโลกโดยการผลิตแหล่งข้อมูลเกี่ยวกับประเด็นมากมายที่ส่งผลกระทบต่อกลุ่มคน LGBTI เช่น เครื่องมือในการสนับสนุนที่จะช่วยต่อสู้กับการแบ่งแยกในแอฟริกาใต้สะฮาราและเอกสารชุด Body Politics ที่มีเป้าหมายสร้างความตระหนักเกี่ยวกับการกำหนดให้รสนิยมทางเพศและการสืบพันธุ์เป็นสิ่งผิดกฎหมาย

 

ที่มา :  Amnesty International Thailand. “สิทธิความหลากหลายทางเพศ” เผยแพร่ครั้งแรกที่ Amnesty International Thailand 

 

หมายเหตุ : 

• ตั้งชื่อบทความโดยบรรณาธิการ
• บทความนี้ได้รับการอนุญาตจากผู้เขียนเป็นที่เรียบร้อยแล้ว