ความเงียบเหงาและว้าเหว่จู่โจมเข้ามาจับหัวใจ
เมื่อความร้อนจัดแผดเผาอยู่ ณ ที่แห่งหนึ่งไกลแสนไกล
ห่างออกไปตามความยาวของเวลา 6 ชั่วโมง
แต่สามารถรู้สึกได้จากกระแสคลื่นร้อนที่แผ่กระจายเป็นวงกว้าง
ระยิบระยับเป็นพยับเหมือนเปลวแดดที่กระพือเหนือปฐพี
น้ำค้างบนกลีบดอกไม้ระเหยหายในความกรนเกรียม
แปรแปลงไปเอ่อในดวงตาที่หม่นหมอง
อินทรีย์ที่มีสมองและสองแขนสลายสภาพ….
กระแสน้ำโค้งงามเหมือนคอห่านจากหัวรอ
ไหลรี่เรื่อยผ่านเรือแพเล็กที่จอดอยู่ริมฝั่งพระนคร
ระลอกคลื่นปะทะกราบเหมือนไม่รู้จักเหน็ดเหนื่อย
เช่นเดียวกับพลังงานที่เข้ามาสู่และกระจายออกไป
เหนือทุ่งราบกว้าง ท้องไร่ท้องนา ป่าดง และขุนเขา
บนที่ราบสูง ชาวบ้านและครูประชาบาล แผ้วถางปรับพื้นที่ให้โล่งเตียน
สำหรับรับคนและสัมภาระที่เครื่องบินจะมาทิ้งลง
เรือยนต์ลำเล็กโต้คลื่นเท้งเต้งนอกชายฝั่งเพื่อรอสัญญาณ
ที่จะผุดขึ้นมาจากท้องทะเลในความมืดของราตรี
เสียงกระสุนเสียดสีอากาศก้องอยู่ในหุบเขาในการฝึกเพื่อความชำนาญ
คลื่นวิทยุซ่อนในรหัสซ้อนรหัส
แหวกว่ายน่านฟ้าเข้าออกข้ามพรมแดนทั้งตะวันตกและตะวันออก
เหมือนกระแสน้ำที่ไหลไม่หยุดนิ่ง
กาลเวลาไหลไปสู่ทะเลแห่งประวัติศาสตร์
ขบวนการที่ได้ปฏิบัติภารกิจอันยิ่งใหญ่ในประวัติศาสตร์ของชาติเล็ก ๆ
ได้สลายตัวกลับสู่สภาพเดิมตามฐานานุรูปของเขาโดยสงบ
ด้วยปณิธานดั้งเดิมที่ไม่เคยเปลี่ยนแปลงที่จะได้ทอดตัวลงรับใช้ชาติ
ตั้งแต่หัวขบวนจนหางแถว ตามความปรารถนาของคนทั้งปวงในชาติ
ที่ไม่ต้องการอะไรตอบแทน ไม่ว่าตำแหน่งหรือรางวัลใดอื่น
อย่างมากเพียงขอสิทธิรักษาประสบการณ์นี้ไว้ในความทรงจำ
อย่างเงียบ ๆ เหมือนตัวอักษรที่ปราศจากเสียง
ตอกตรึงบนกำแพงของกาลเวลา
ประวัติศาสตร์สร้างบุคคล และบุคคลสร้างประวัติศาสตร์
อะไรเล่าจะสลดรันทดเท่ากับการบิดเบือนประวัติศาสตร์
โฮเซ่ ซานมาร์ติน และชิมอน โบลิวาร์ สิ้นใจนอกแผ่นดินที่เขาสู้จนได้เอกราชจากสเปญ
ลินคอร์นและคานธีจบชีวิตด้วยลูกปืนจากมือของคนที่จริตไม่ปกติ
แต่กิจกรรมของเขาคงอยู่ในแสงสว่างของความชอบธรรม
ชาติใดถึงจะด้อยเพียงใดก็มีคนดี
และคนดีนั้นไม่แย่งที่คนดีอื่น
เพราะยังมีที่ว่างอีกมากสำหรับบรรจุคนดีทั้งหลาย
ทั้งในเบื้องนี้และเบื้องหน้า ถ้าดีจริง
เกียรติพึงมีพึงได้แก่ผู้มีเกียรติ
ความร้อนระอุที่แผดเผาคลายตัวลง
ความดีงามอันได้บำเพ็ญมาจะเปล่งประกายจากกองเถ้าถ่านนั้น
เชื่อเถิด สัปบุรุษทั้งหลาย !
เสนีย์ เสาวพงศ์
พิมพ์ครั้งแรก: มติชนรายวัน 9 พฤษภาคม 2526
