ปรีดี พนมยงค์

เจาะลึกครอบครัว “รามสูต” ผู้สืบทอดอุดมการณ์เพื่อความเป็นธรรมในสังคมจากรุ่นสู่รุ่น ตั้งแต่การทำงานสาธารณสุขของ ศ. (พิเศษ) นพ.ธีระ จนถึงการต่อสู้ของ ศ.ดร.พิรงรอง กับอำนาจทุนผ่านงานนิเทศศาสตร์เชิงวิพากษ์

ภายหลังสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่ 2 ประเทศไทยประสบกับความผันผวนทางเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองอย่างรุนแรง อีกทั้งยังต้องเผชิญกับข้อกล่าวหาเกี่ยวกับบทบาทของขบวนการเสรีไทย ตลอดจนการถูกตั้งข้อครหาว่าเป็นอาชญากรสงครามของนักการเมืองบางกลุ่ม

กระแสข่าวในอดีตเกี่ยวกับการที่นายปรีดี พนมยงค์ กำลังจะเดินทางกลับประเทศไทย โดยเฉพาะข่าวที่สมาชิกพรรคประชาธิปัตย์จะเชิญนายปรีดีกลับประเทศนั้นก็ค่อนข้างหนาหูและมีแนวโน้มจะเป็นจริง

หลังจากประเทศไทยได้เข้าเป็นสมาชิกสหประชาชาติ คณะผู้แทนจากประเทศไทยนำโดยท่านรัฐบุรุษอาวุโสปรีดี พนมยงค์ ได้เดินทางเยือนประเทศต่าง ๆ เพื่อเจริญสันถวไมตรี

เรื่องราวการก่อสร้าง “โรงพยาบาลสวนสราญรมย์” หรือโรงพยาบาลจิตเวชแห่งแรกของภาคใต้ ภายใต้นโยบายของนายปรีดี พนมยงค์ ในสมัยดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีมหาดไทยช่วง พ.ศ. 2477–2478 เนื้อหายังสะท้อนความตื่นตัวของประชาชนต่อรัฐนิยมผ่านบทลำตัดที่นายบุญเกริก เขียนส่งถึงรัฐบาล

“สะพานปรีดี-ธำรง” คือสะพานคอนกรีตแห่งแรกที่เชื่อมเกาะเมืองอยุธยา สร้างในสมัยคณะราษฎรโดยมีปรีดี พนมยงค์ เป็นผู้ผลักดันหลัก ภายใต้นโยบายพัฒนาอยุธยาให้เป็น “เมืองทดลอง” ของระบอบใหม่ สะพานนี้จึงไม่ใช่เพียงโครงสร้างคมนาคม แต่เป็นอนุสรณ์ของการอภิวัฒน์ 2475 และสัญลักษณ์ของการฟื้นฟูเมืองเก่าด้วยแนวคิดรัฐประชาชน โดยเสนอให้มีการตั้งชื่อสะพานฝั่งตะวันตกว่า “พูนศุข–แฉล้ม” เพื่อรำลึกบทบาทสตรีในประวัติศาสตร์คณะราษฎร

ลอร์ดหลุยส์ เมานต์แบตตัน ได้สั่งให้พลโท จี. เอเวิ้นส์ เดินทางมากรุงเทพฯ ในวันที่ 3 กันยายน ในฐานะผู้บัญชาการทหารฝ่ายสัมพันธมิตรในประเทศไทย พร้อมด้วยกองพลอินเดียที่ 7 รวมกำลังพล 17,000 คน มีหน้าที่ในการรวบรวมและปลดอาวุธทหารญี่ปุ่นทั่วราชอาณาจักรซึ่งมีประมาณ 120,000 คน

การสืบสวนข้อเท็จจริงเกี่ยวกับ “คุ้มขุนแผน” โดยผู้เขียนตรวจสอบข้อมูลทางประวัติศาสตร์จากแหล่งปฐมภูมิ และเปรียบเทียบกับข้อมูลราชการที่คลาดเคลื่อน โดยกำพลใช้งานเขียนของ ส. พลายน้อย ซึ่งเคยมีประสบการณ์ตรงกับพื้นที่นั้นในยุคเดียวกันการย้ายและสร้างคุ้มขุนแผน

บทความสะท้อนความรักและความผูกพันอันลึกซึ้งระหว่างวาณี พนมยงค์ กับสุรพันธ์ สายประดิษฐ์ ที่แม้จะมิใช่แฝดแท้ แต่ก็ร่วมชีวิต ฝ่าฟันการลี้ภัย การเมือง และเวลาร่วมกันกว่า 36 ปี เรื่องเล่าจากความทรงจำนี้เผยให้เห็นความเหมือนและต่างของทั้งสอง โดยมีฉากหลังคือการเมืองไทยยุคเปลี่ยนผ่าน และความหมายของชีวิตคู่ที่ผูกโยงด้วยอุดมการณ์เสรีภาพและประชาธิปไตย

ปรีดี พนมยงค์ เขียนสดุดีหลวงสังวรยุทธกิจ นายทหารเรือผู้ร่วมอภิวัฒน์ 2475 และขบวนการเสรีไทยอย่างกล้าหาญ และเสียสละ บทความบันทึกบทบาทของหลวงสังวรฯ ในภารกิจลับหลายด้าน รวมถึงการช่วยเหลือสัมพันธมิตร การคุ้มครองพลร่ม และการส่งอาวุธช่วยเวียดนาม