แนวคิด-ปรัชญา

บทความวิเคราะห์บทเรียนจาก “สถานะสงครามโดยไม่ประกาศ” ระหว่างไทยกับเวียดนามเหนือในยุคสงครามเย็น โดยใช้ข้อเขียนของปรีดี พนมยงค์ เป็นแกนกลางสะท้อนหลักการเอกราช สันติวิธี และไม่ตกเป็นเครื่องมือของมหาอำนาจ ผ่านแนวคิด “สันติภาพเชิงรุก”

บันทึกความทรงจำกับเบื้องหลังของผู้เขียนในฐานะสมาชิกขบวนการเสรีไทยที่ได้เข้าเจรจากับสหรัฐอเมริกา ณ กรุงวอชิงตัน และเบื้องหลังการประชุมของสมาชิกขบวนการเสรีไทยกับผู้เกี่ยวข้องต่อสถานะของประเทศไทยหลังสงคราม

บทความนี้วิเคราะห์การเปลี่ยนชื่อประเทศจาก “สยาม” เป็น “ประเทศไทย” ว่าเป็นจุดปะทะระหว่างแนวคิดชาตินิยมแบบเปิดกว้างกับลัทธิคลั่งชาติซึ่งเน้นความบริสุทธิ์ทางเชื้อชาติ โดยชูแนวคิดของปรีดี พนมยงค์ ที่เสนอให้ “สยาม” เป็นสัญลักษณ์ของความหลากหลายและสันติภาพ

บทความนี้กล่าวถึงความพยายามของไทยภายใต้การนำของปรีดี พนมยงค์ในการติดต่อกับอังกฤษผ่านคณะผู้แทนต่าง ๆ เช่น คณะของถวิล อุดล และดิเรก ชัยนาม เพื่อแสดงเจตนารมณ์ต่อต้านญี่ปุ่น แม้อังกฤษยังคงถือไทยเป็นศัตรู แต่การเจรจาเหล่านี้เป็นหมุดหมายสำคัญ

ปรีดี พนมยงค์มีบทบาทสำคัญในการผลักดันการเปลี่ยนผ่านอำนาจทางการเมืองหลังจอมพล ป. พิบูลสงครามลาออก และสนับสนุนการจัดตั้งรัฐบาลใหม่ภายใต้ระบอบรัฐธรรมนูญ และยังเป็นแกนนำหลักในการประสานงานขบวนการต่อต้านญี่ปุ่น

ข้อเขียนนี้ชี้ให้เห็นว่าสงครามคือผลจากคนกลุ่มน้อยที่หิวอำนาจและผลประโยชน์ ขณะที่ประชาชนโลกซึ่งรักสันติสามารถร่วมมือกันต้านทานภัยสงครามได้ โดยกุหลาบ เสนอว่า “สันติภาพ” ที่ไม่ใช่เรื่องเพ้อฝัน หากแต่เป็นพลังจริงที่ประชาชนร่วมกันสร้างได้ด้วยความรู้และความตื่นรู้ทางการเมือง

กุหลาบ สายประดิษฐ์ วิจารณ์การใช้เหตุผลบิดเบือนเพื่อสร้างสงคราม และยกย่องการเคลื่อนไหวของประชาชนทั่วโลกที่เรียกร้องสันติภาพอย่างมีศักดิ์ศรี โดยเขาย้ำว่าการรักสันติภาพไม่ใช่ความผิด แม้จะถูกกล่าวหาว่าเป็นคอมมิวนิสต์ก็ตาม

เมื่อวาทกรรม “ราชาธิปไตยตามรัฐธรรมนูญ” ถูกใช้เพื่อลดทอนความชอบธรรมของคณะราษฎร บทความนี้จึงชวนทบทวนว่า ประชาธิปไตยไทยบิดเบี้ยวเพราะอภิวัฒน์ หรือเพราะการบิดเบือนประวัติศาสตร์กันแน่

ข้อเสนอ 3 ประการ ขององค์อิสระในระบอบประชาธิปไตย ที่ต้องยึดโยงกับประชาชน ประกอบด้วย ความโปร่งใสและการมีส่วนร่วมของประชาชนในกระบวนการสรรหา การสื่อสารและแสดงความรับผิดชอบต่อสาธารณะอย่างต่อเนื่อง และ การสร้างวัฒนธรรมความรับผิด เพื่อให้องค์กรอิสระเป็นองค์กรที่อยู่ข้างประชาชน

ภายหลังการเข้ามาของกองทัพญี่ปุ่นช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ทำให้ประเทศไทยต้องเข้าเป็นสัมพันธมิตรและเข้าเป็นพันธมิตรทางการทูต