วานนี้ (12 มกราคม 2568) “สถาบันปรีดี พนมยงค์” จัดงานเสวนา PRIDI Talks #29: 113 ปี ชาตกาล ท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ “สตรีกับสันติภาพ : บทบาทภายใต้กระแสชาตินิยมและมุมมองความมั่นคง” ณ สมาคมธรรมศาสตร์ฯ ซอยงามดูพลี เพื่อรำลึกถึงท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ ภริยาของนายปรีดี พนมยงค์ รัฐบุรุษอาวุโส และเปิดเวทีเสวนาแปลกเปลี่ยนความเห็นในประเด็นบทบาทของผู้หญิงด้านการต่อสู้เรียกร้องสันติภาพ โดยเฉพาะในภูมิภาคอาเซียน ท่ามกลางกระแสชาตินิยมร่วมสมัย รวมทั้งอภิปรายถึงความท้าทายและโอกาสของสตรีในการสร้างสันติภาพจากอดีตถึงปัจจุบัน
ภายในงานเริ่มด้วยการเปิดวีดิทัศน์กิจกรรมเนื่องในวาระชาตกาลท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ ที่จัดมาอย่างต่อเนื่องของสถาบันปรีดี พนมยงค์ และการแสดงเปียโนจาก คุณสุดา พนมยงค์ บุตรีคนที่ 3 ของนายปรีดี-ท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ และ คณะฯ ได้แก่ คุณพลศิษฎ์ โสภณสิริ คุณพิมพ์มาดา ก่ออมรทรัพย์ และคุณดนย บุญทัศนกุล
การแสดงดนตรี 3 บทเพลง ได้แก่ 1. ร้องหวนอาลัย เนื้อร้อง โดย แก้ว อัจฉริยะกุลทำนอง โดย เวศ สุนทรจามร และบันทึกโน้ตเปียโน โดย อภิชาติ อินทรวิศิษฏ์ 2. เพลงที่สอง ร้องศรีอยุธยา ประพันธ์โดย พระเจนดุริยางค์ เพื่อภาพยนตร์ พระเจ้าช้างเผือก และ 3. การแสดงไวโอลินโซโล่ 2 บทเพลง เพลงแรกจากภาพยนตร์ Schindler's List (ซินด์เลอร์ ลิสต์) และ 2. Songs my mother taught me
หลังจากนั้น ผศ.อัครพงษ์ ค่ำคูณ กรรมการบริหารสถาบันปรีดี พนมยงค์ กล่าวเปิดงานโดยกล่าวถึงความสำคัญของการจัดงานเสวนาในครั้งนี้ ทั้งบทบาทของสตรี สันติภาพ ชาตินิยม และความมั่นคง รวมไปถึงคุณูปการสำคัญของท่านผู้หญิงพูนศุข ที่ทำให้ผู้คนเกิดแรงบันดาลใจในการแก้ไขปัญหาบ้านเมืองที่กำลังเกิดขึ้นในปัจจุบัน
ลำดับถัดมาเป็นการเสวนาในหัวข้อ “สตรีกับสันติภาพ : บทบาทภายใต้กระแสชาตินิยมและมุมมองความมั่นคง” ร่วมเสวนาโดย ดร.ชญานิษฐ์ พูลยรัตน์ อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ คุณชานันท์ ยอดหงษ์ นักวิชาการอิสระ ศ. ดร.ชลิดาภรณ์ ส่งสัมพันธ์ อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ผศ. ดร.ลลิตา หาญวงษ์ อาจารย์ประจำคณะสังคมศาสตร์ฯ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และคุณลัดดาวัลย์ ตันติวิทยาพิทักษ์ ประธานคณะกรรมการรณรงค์เพื่อประชาธิปไตย [ครป.]
ลัดดาวัลย์ ตันติวิทยาพิทักษ์ กล่าวถึง ท่านผู้หญิงพูนศุขเป็นผู้ที่มีสันติในใจ ไม่ผูกใจเจ็บกับผู้ใด ให้อโหสิกรรมกับผู้ที่ปองร้าย และเป็นผู้จิตใจประเสริฐยึดมั่นในหลักคำสอนของพระพุธทศาสนา และได้ยกตัวอย่างเปรียบเทียบท่านผู้หญิงพูนศุขกับประธานาธิบดี คอราซอน อากีโน (Corazon Aquino) ซึ่งเป็นสตรีที่มีบทบาทในการเมืองประเทศฟิลิปปินส์ท่ามกลางแวดล้อมของ “ยักษ์ใหญ่” ทางการเมือง ฟิลิปปินส์ที่เป็นผู้ชายทั้งสิ้น
ชานันท์ ยอดหงษ์ กล่าวถึง บทบาทของท่านผู้หญิงพูนศุขที่อยู่ในขบวนการชาตินิยม และขบวนการสันติภาพ บางครั้งทำให้ท่านผู้หญิงพูนศุขต้องตกอยู่ในสถานะของกบฏและการถูกคุกคามโดยอำนาจของรัฐ และเรื่องการนิยามความหมายของ “ชาติ” ในแต่ละช่วงเวลามีความหมายต่างกันขึ้นอยู่กับเงื่อนไขทางประวัติศาสตร์ ซึ่งได้ส่งผลต่อการนิยามคำว่า “ชาติ” ของขบวนการชาตินิยมในแต่ละยุคสมัย
ดร.ชญานิษฐ์ พูลยรัตน์ ชวนคุยถึงบทบาทของท่านผู้หญิงพูนศุขที่มีบทบาทต่อการสร้างสันติภาพภายในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ผ่านการตรวจสอบเอกสารของนายปรีดีที่ได้ให้ความสำคัญต่อการส่งเสริมอัตลักษณ์ของชาวมลายูมุสลิมศาสนา ภาษา และวัฒนธรรม สะท้อนให้เห็นมุมมองของท่านผู้หญิงพูนศุขต่อความคิดสันติภาพ แต่ก็ไม่ได้ถูกให้ความสำคัญมาก
ผศ. ดร.ลลิตา หาญวงษ์ ได้อภิปรายถึงเรื่องราวของ ออง ซาน ซูจี ในฐานะตัวแทนสำคัญของผู้หญิงในประวัติศาสตร์การเมืองเมียนมาสมัยใหม่ ด้วยบทบาทที่มีเอกลักษณ์จากการเป็นบุตรสาวของนายพลออง ซาน แม้ผู้หญิงมักถูกจำกัดให้อยู่ในบริบท “หลังบ้าน” และไม่ค่อยปรากฏในหน้าที่ทางการเมืองหรือการทหาร
ศ. ดร.ชลิดาภรณ์ ส่งสัมพันธ์ กล่าวถึงบทบาทของท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ที่ถูกมองในฐานะ "หลังบ้าน" และการเรียนรู้ว่าผู้หญิงที่อยู่ในบทบาทนี้ไม่ได้เป็นเพียงผู้สนับสนุน แต่มีส่วนสำคัญในการสร้างผลกระทบทั้งในเชิงนโยบายและสังคม ความเข้าใจนี้ยังเชื่อมโยงกับมุมมองของนักศึกษาที่มองแม่ว่า ‘อยู่บ้านเฉย ๆ’ ซึ่งสะท้อนถึงความเข้าใจผิดเกี่ยวกับบทบาทของผู้หญิงในครอบครัวและสังคม
โดยในช่วงท้าย เป็นการมอบของที่ระลึกให้แก่วิทยากรโดย คุณสุดา พนมยงค์ ประธานที่ปรึกษากิตติมศักดิ์มูลนิธิปรีดี พนมยงค์ และต่อมามอบของที่ระลึกให้แก่คณะจัดแสดงดนตรี โดย ผศ.อัครพงษ์ ค่ำคูณ กรรมการบริหารสถาบันปรีดี พนมยงค์ก่อนปิดกิจกรรม
งานเสวนาครั้งนี้ ได้รับความสนใจและมีผู้เข้าร่วมเป็นจำนวนมาก อาทิ ทายาทปรีดี-พูนศุข พนมยงค์, คุณชรินทร์ หาญสืบสาย กรรมการกลางมูลนิธิปรีดี พนมยงค์, คุณสันติสุข โสภณศิริ กรรมการกลางมูลนิธิปรีดี พนมยงค์, รองศาสตราจารย์ ดร.โคทม อารียา ที่ปรึกษาสถาบันสิทธิมนุษยชนและสันติศึกษา, พันตรีพุทธินาถ พหลพลพยุหเสนา ทายาทพระยาพหลพลพยุหเสนา เป็นต้น
