สงครามอินโดจีนโดยไม่มีประกาศสงคราม

 

 

-1-

ภายหลังที่ฮิตเลอร์ได้ประสบความสำเร็จในการผนวกดินแดนของเชคโกสโลวาเกียต่อจากความสำเร็จที่ได้ผนวกออสเตรียเข้ากับเยอรมันแล้วภายในรัฐบาลไทยได้มีการเปลี่ยนแปลงตำแหน่งรัฐมนตรีที่สำคัญ คือ เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ ลาออกเนื่องจากสุขภาพไม่สมบูรณ์เมื่อวันที่  14 กรกฏาคม พ.ศ. 2482 หลวงพิบูลสงครามซึ่งเลื่อนยศเป็นนายพลตรีดังกล่าวท้ายบทที่ 2 นั้น ได้เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศด้วยอีกตำแหน่งหนึ่ง และนายดิเรก ชัยนาม เป็นรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการต่างประเทศ

รัฐบาลไทยได้ตกลงทำกติกาสัญญาไม่รุกรานต่อกันกับอังกฤษ, ฝรั่งเศส และญี่ปุ่น เมื่อวันที่ 12  มิถุนายน พ.ศ. 2483 (ค.ศ. 1940)

เพียงลองวันต่อมา คือในวันที่ 14 เดือนเดียวกันนั้น กองทัพเยอรมันยึดกรุงปารีสได้โดยรัฐบาลฝรั่งเศสประกาศเป็นเมืองเปิด ต่อมาวันที่ 22 เดือนเดียวกันนั้น รัฐบาลฝรั่งเศสภายใต้จอมพลเปแตง (Pétain) ลงนามในสัญญาสงบศึกกับเยอรมัน ยอมให้เยอรมันยึดครองดินแดนฝรั่งเศสส่วนหนึ่ง รัฐบาลฝรั่งเศสจึงได้ย้ายรัฐบาลไปตั้งอยู่ที่เมืองวิชี (Vichy) ในดินแดนฝรั่งเศลที่ปลอดจากการยึดครองของเยอรมัน

ส่วนทางด้านอินโดจีนของฝรั่งเศสนั้น ญี่ปุ่นบีบบังคับรัฐบาลฝรั่งเศสให้ปิดพรมแดนระหว่างอินโดจีนกับประเทศจีนและให้ญี่ปุ่นควบคุมเมืองท่าและเมืองสำคัญหลายแห่งในอินโดจีน อีกทั้งขอร้องที่จะนำทหารญี่ปุ่นเข้ามาในอินโดจีน

 

-2-

ข้าพเจ้าได้ไปสนทนากับนายกรัฐมนตรีเพื่อแลกเปลี่ยนความคิดเห็นถึงสถานการณ์ ข้าพเจ้าเสนอความเห็นว่า สมควรที่ฝ่ายไทยจะเปิดการเจรจากับฝรั่งเศสให้คืนดินแดนที่ฝรั่งเศสได้ไปจากไทยโดยมีเหตุผลว่า ดินแดนที่ฝ่ายไทยได้มอบให้ฝรั่งเศสไปนั้น ก็เพื่อให้อยู่ในอารักขา (Protectorat) ของฝรั่งเศส แต่เมื่อฝรั่งเศสยอมแพ้เยอรมันและยอมต่อการคุกคามของญี่ปุ่น ก็แสดงว่าฝรั่งเศสไม่มีสมรรถภาพในการเป็นรัฐอารักขา จึงควรที่จะโอนดินแดนนั้นกลับมาให้ไทยปกครองตามเดิม การเจรจานั้นทำอย่างสันติ ถ้าฝรั่งเศสไม่ยอมตกลง เราก็มีเหตุผลที่จะนำคดีขึ้นสู่ศาลยุติธรรมระหว่างประเทศให้เป็นผู้วินิจฉัย (ต่างกับกรณีปรับปรุงเส้นเขตแดนแม่น้ำโขงและเขาพระวิหารในสมัยที่ฝรั่งเศส ยังไม่แสดงให้ประจักษ์ถึงการไร้สมรรถภาพ ในการเป็นรัฐอารักขา)

นายกรัฐมนตรีตอบว่าจะลองเอาไปคิดดู แต่นายกรัฐมนตรีซึ่งเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศด้วยนั้นจะได้ทาบทามกับฝรั่งเศสและประเทศใดบ้าง ขณะนั้นข้าพเจ้าไม่ทราบ ต่อมาจึงทราบจากนายดิเรกว่า ได้มีการทาบทามทูตฝรั่งเศสและขอความเห็นใจทูตอังกฤษ, อเมริกัน, เยอรมัน, อิตาเลียน แต่สำหรับญี่ปุ่นนั้น นายดิเรกเขียนไว้ในหนังสือ “ไทยกับสงครามโลกครั้งที่ 2” ว่า นายกฯบอกกับนายดิเรกว่านายกฯ “ได้ใช้ให้บุคคลอื่นติดต่ออย่างใกล้ชิดอยู่แล้ว”

 

–3-

ฝ่ายผู้นิยมแผ่อำนาจแบบนาซีได้สร้างมติมหาชนขึ้นเพื่อหนุนหลวงพิบูลฯให้จำใจต้องใช้วิธีทำสงคราม การเดินขบวนได้จัดให้มีขึ้นในประเทศไทยเพื่อเรียกร้องเอาดินแดนคืนจากฝรั่งเศส บางขบวนได้ทำหีบศพจำลองแห่ไปตามถนนในกรุงเทพฯและบางจังหวัดโดยสมมติว่าเป็นหีบศพนายจันทา ซึ่งเป็นคนจังหวัดหนองคายที่ข้ามไปเวียงจันทน์แล้วถูกตำรวจของฝรั่งเศสยิงตาย เนื่องจากไม่มีหนังสือเดินทาง ทั้งนี้เป็นมหกรรมที่ครึกครื้นสำหรับวัยรุ่นสมัยนั้นที่เดินขบวนถือคบเพลิงในเวลากลางคืนด้วย นายจันทากลายเป็นวีรบุรุษที่ผู้เดินขบวนได้ให้เกียรติไว้อย่างสูง โดยผู้จัดเดินขบวนจะถือเอาเป็นเหตุสำคัญเหตุหนึ่งที่เกลี้ยกล่อมให้ชาวบ้านเคียดแค้นฝรั่งเศสเพิ่มขึ้น แต่ครั้นฝ่ายไทยขอค่าทำขวัญจากฝรั่งเศสให้แก่ครอบครัวนายจันทา ฝรั่งเศสก็ยอมให้ ฝ่ายผู้จัดเดินขบวนซึ่งรัฐมนตรีบางคนในคณะรัฐบาลเป็นผู้สนับสนุนก็ยังไม่พอใจ คือ เรียกร้องให้เดินขบวนเพื่อให้รัฐบาลใช้กำลังทหารไปยึดเอาดินแดนเดิมของไทยกลับคืนมา นักศึกษามหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองได้ถูกชักชวนให้ไปร่วมเดินขบวนกับนักศึกษาอื่น ๆ

 

 

เมื่อข้าพเจ้าทราบเรื่องจึงได้นัดประชุมนักศึกษา ม.ธ.ก. ซึ่งข้าพเจ้าเป็นผู้ประศาสน์การ เพราะข้าพเจ้าเห็นว่าผู้จัดให้มีเต็งขบวนมีกโลบายทีจะให้ผู้เดินขบวนเป็นฝ่ายรับผิดชอบถ้าหากฝรั่งเศสเกิดขึ้น รัฐบาลก็จะแก้ตัวได้ว่า เพราะมีผู้เรียกร้องให้กำลังทหารไปเอาดินแดนคืนมา รัฐบาลจึงก็ต้องทำตามมติมหาชน (ที่รัฐมนตรีบางคนสร้างขึ้นเอง) ข้าพเจ้าชี้แจงนักศึกษาว่า นักศึกษาที่จะเดินขบวนจะตกเป็นฝ่ายรับผิดชอบถ้าผู้มีอำนาจทางทหารใช้กำลังทหารไปยึดเอาดินแดนมา ซึ่งจะเป็นเหตุให้ต้องเสียชีวิตทหารไปโดยได้ผลไม่คุ้มค่า เพราะสงครามด้านยุโรปนั้นเป็นเพียงชัยชนะชุดแรกของเยอรมันเท่านั้น ถ้าสัมพันธมิตรเป็นฝ่ายชนะขั้นสุดท้าย ก็จะสนับสนุนให้ฝรั่งเศสเรียกเอาดินแดนที่เราได้มาด้วยกำลังอาวุธกลับคืนให้แก่ฝรั่งเศส

ข้าพเจ้าเห็นว่าเราควรเจรจาโดยสันติวิธีที่จะได้ดินแดนเดิมของไทยกลับคืนมา (ขณะนั้นข้าพเจ้ามิได้เปิดเผยสาส์นของนายคอร์เดลฮัลล์ ร.ม.ต.ว่าการต่างประเทศอเมริกันที่มีถึงข้าพเจ้าระหว่างเป็น ร.ม.ต.ว่าการต่างประเทศที่เตือนทุกประเทศมิให้ใช้กำลังทหารบุกรุกดินแดนชาติอื่นทำนองฮิตเลอร์ทำในยุโรป และต่อมาอุปทูตอเมริกันที่กรุงเทพฯได้นำสาส์นนี้ให้แก่นายดิเรกฯ ร.ม.ต.ช่วยว่าการเพื่อเสนอ พล.ต.หลวงพิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี เพื่อตระหนักถึงท่าทีของรัฐบาลอเมริกันภายใต้ประธานาธิบดีรูสเวลท์ ข้าพเจ้ามีได้เปิดเผยว่า ทูตอังกฤษเคยบอกว่า ถ้าฝรั่งเศสจะมอบดินแดนเดิมของไทยให้แก่ญี่ปุ่นแล้ว ก็มอบคืนให้ไทยเจ้าของเดิมดีกว่า การเปิดเผยเอกสารลับและการสนทนาลับกับทางต่างประเทศนั้น จะเปิดเผยต่อมหาชนยังไม่ได้ตามมารยาทนอกจากได้รับความยินยอมก่อน) ข้าพเจ้าได้เดือนนักศึกษาว่าเป็นปัญญาชนต้องใช้สติและปัญญาอย่างรับผิดชอบ อย่าหลงเชื่อคำชักจูงที่จะก่อสงคราม (ภายหลังที่ข้าพเจ้ามาอยู่ปารีสตั้งแต่ พ.ศ. 2513 ได้มีนักศึกษาเก่า ม.ธ.ก. บางคนมาพบข้าพเจ้าและได้กล่าวระลึกความหลังขึ้นเองว่า เขาจำความที่ข้าพเจ้าเตือนครั้งนั้นได้)

 

-4-

ส่วนทางนายกรัฐมนตรีซึ่งเป็นรัฐมนตรีว่าการต่างประเทศด้วยนั้น ในชั้นแรกก็ดำเนินวิธีเจรจาทางการทูต แต่เมื่อมีการสร้างมติมหาชนให้ใช้กำลังอาวุธด้วยแล้ว นายกรัฐมนตรีก็กล่าวสุนทรพจน์ทางวิทยุกระจายเสียงขอบใจและรับความเห็นของผู้เดินขบวน ในฐานะที่นายกรัฐมนตรีเป็นผู้บัญชาการทหารสูงสุดด้วยนั้น ได้สั่งเรียกทหารกองหนุนเข้าประจำการเพิ่มขึ้นและตระเตรียมการรบตามอัตราศึก ได้ขอให้กระทรวงการคลังตั้งงบประมาณเพิ่มเติมโดยจ่ายจากเงินคงคลังหลายสิบล้านบาท (เงินขณะนั้น) ข้าพเจ้าจำต้องจ่ายให้เพราะเห็นแก่ทหารที่ถูกเรียกเข้าประจำอัตราศึกจะได้เงินเดือนและค่าใช้สอยโดยไม่อัดคัด นอกจากนี้ข้าพเจ้าเห็นว่า ผู้สนับสนุนเดินขบวนและผู้เดินขบวนแสดงว่ารักชาติและยอมเสียสละเพื่อชาติ จึงได้ออกพันธบัตรช่วยชาติขึ้น ข้าพเจ้าได้สละเงินเดือน 1 เดือนซื้อพันธบัตรนี้ แต่ไม่ปรากฏว่าผู้ที่เรียกร้องให้เดินขบวนได้สละเงินซื้อพันธบัตรช่วยชาติ เพราะบางทีอาจคิดว่าได้ค่าใช้จ่ายจากเงินคงคลังของรัฐแล้ว

นายกรัฐมนตรีได้สั่งกระทรวงการต่างประเทศดำเนินการเรียกร้องจากฝรั่งเศสให้ปรับปรุงเขตแดนกับไทย และให้คืนดินแดนที่เป็นมณฑลบูรพาเดิมของไทยและดินแดนบางส่วนบริเวณฝั่งขวาแม่น้ำโขงให้แก่ไทย หรือรับรองว่า ถ้าจะต้องโอนดินแดนนี้ให้แก่ชาติอื่นก็ต้องคืนให้ไทยก่อน แต่ฝรั่งเศสได้ตอบปฏิเสธ

ต่อมารัฐบาลไทยได้แถลงว่า ฝรั่งเศสได้ส่งเครื่องบินล่วงล้ำน่านฟ้าไทยหลายสิบครั้ง เป็นการท้าทายและมีการล่วงล้ำชายแดนกับเตรียมทหารที่จะคุกคามไทย ดั่งนี้แสดงว่า จอมพลเปแตงที่เป็นอาจารย์วิชาทหารได้ละทิ้งคำสอนของตนเสียแล้ว โดยคิดทำศึก 2 ด้าน คือ ด้านหนึ่งจะรบกับไทยและอีกด้านหนึ่งทำลังถูกญี่ปุ่นคุกคามอยู่ข้างหลัง จอมพลเปแตงไม่สำนึกว่า ฝ่ายฝรั่งเศสยอมแพ้ฮิตเลอร์เหลือทหารไม่เท่าใดและในอินโดจีนก็มีทหารอยู่ประมาณ 25,000 คนเศษ จะส่งจากฝรั่งเศสหรือจากอาณานิคมยื่นมาเพิ่มเติมในอินโดจีนก็ทำได้ลำบาก ราษฎรในอาณานิคมอื่นๆ หลายแห่งก็ตกอยู่ภายใต้นายพลเดอโกลด์แห่งฝรั่งเศสเสรีที่คุกคามแผ่นดินใหญ่ฝรั่งเศสอยู่เอง ยิ่งกว่าทำศึก 2 ด้านแล้วฝรั่งเศสยังทำศึกอีกด้านหนึ่งรวมเป็น 3 ด้านด้วยกัน คือ ภายในอินโดจีน มีขบวนการเวียดมินห์ ที่จัดตั้งกองกำลังขึ้นทางทิศเหนือของอินโดจีนแล้ว แต่อาจเป็นเพราะจอมพลเปแตงหน้ามืดตามัวขึ้นมา จึงคิดทำศึกถึง 3 ด้านในอินโดจีน

 

-5-

ครั้นถึงวันที่ 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2483 กองทัพไทยที่เตรียมพร้อมอยู่ชายแดนไทยกับอินโดจีนฝรั่งเศส ได้เปิดฉากการรบโดยรุกเข้าไปในดินแดนอินโดจีนฝรั่งเศสด้วย ข้าพเจ้าจึงได้ถามหลวงพิบูลฯว่า เริ่มรบเข้าแล้วหรือหลวงพิบูลฯตอบว่ายังไม่ทันออกคำสั่ง แต่มีกองพันไทยกองพันหนึ่งที่ตั้งอยู่ชายแดนนานเข้าก็ทนไม่ไหวจึงรุกไปก่อน ฉะนั้น หลวงพิบูลฯว่า เมื่อเป็นเช่นนั้น ก็ปล่อยเลยตามเลย จึงออกคำสั่งรบภายหลัง

ภายในเวลาไม่ถึง 1 เดือนกองทัพไทยก็ยึดได้ส่วนหนึ่งแห่งรัฐหลวงพระบาง, สำโรง, จงกัล, กุมเรียง, ห้วยเขมร, ตะวันตกของไพลิน และรุกเข้าไปยึดพื้นที่ห่างจากศรีโสภณประมาณ 17 กิโลเมตรเท่านั้น ถึงตอนนี้ฝรั่งเศสได้ต้านทานเหนียวแน่นขึ้น กองทัพไทยได้ใช้วิธีเอาปืนใหญ่ระดมยิงเครื่องกีดขวางและส่งเครื่องบินไปรังควานแนวหลังฝรั่งเศส แต่ต้องใช้เวลารอคอยอยู่หลายวันที่แนวรบนั้น ก่อนที่จะรุกคืบหน้าต่อไป

ระหว่างนั้นรัฐบาลอังกฤษได้ปรึกษากับรัฐบาลอเมริกันที่จะเข้าไกล่เกลี่ยระหว่างไทยกับฝรั่งเศส รัฐบาลอเมริกันเห็นว่าจะไม่ได้ผลแต่ก็พร้อมที่จะขอให้ไทยกับฝรั่งเศสเจรจากันเองโดยอังกฤษและสหรัฐอเมริกาช่วยเหลืออยู่เบื้องหลัง

ฝ่ายญี่ปุ่นก็แถลงว่า ญี่ปุ่นไม่อาจนิ่งเฉยดูดายต่อกรณีพิพาทในอินโดจีนระหว่างไทยกับฝรั่งเศส ครั้นถึงวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2484 วิทยุโตเกียวประกาศว่า รัฐบาลไทยกับฝรั่งเศสตอบตกลงให้ญี่ปุ่นเป็นผู้ไกล่เกลี่ย หลวงพิบูลฯมิได้แจ้งให้คณะรัฐมนตรีทราบก่อนว่า เจรจาตกลงกับญี่ปุ่นว่าอย่างไร หากตกลงไปแล้วจึงแจ้งให้คณะรัฐมนตรีทราบ ดังปรากฏความในหนังสือที่นายดิเรกพิมพ์ขึ้นเล่มที่อ้างไว้แล้ว มีความตอนหนึ่งว่าดั่งนี้

“วันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2484 (ค.ศ. 1941) วิทยุโตเกียวประกาศว่า รัฐบาลไทยกับฝรั่งเศสได้ตอบตกลงให้ญี่ปุ่นเป็นผู้ไกล่เกลี่ยแล้ว ในวันเดียวกันนั้นเอง พลตรีหลวงพิบูลสงครามได้เรียกประชุมคณะรัฐมนตรีและแจ้งให้คณะรัฐมนตรีทราบว่า ญี่ปุ่นได้เสนอมา โดยที่ไม่มีทางอื่นจะปฏิเสธ จึงได้ตอบตกลงไปแล้วอย่างไรก็ดี เรื่องญี่ปุ่นเสนอเข้ามาไกล่เกลี่ยนี้ ข้าพเจ้า (นายดิเรก) ทราบจากนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศในนาทีสุดท้ายก่อนญี่ปุ่นประกาศทางวิทยุกระจายเสียงประมาณวันหนึ่ง และก็ได้รับคำสั่งให้รักษาเป็นความลับอย่างยิ่ง ฉะนั้น เมื่อทูตอเมริกันมาซักถามถึงเรื่องนี้ว่า ญี่ปุ่นเสนอมาตั้งแต่เมื่อไร ข้าพเจ้าจึงตอบตรง ๆ ว่า ข้าพเจ้าไม่ทราบ”

ครั้นแล้วได้หยุดรบทุกแนวรบนาฬิกาตั้งแต่วันที่ 28 มกราคม พ.ศ. 2484 เวลา 10 นาฬิกา และมีพิธีลงนามข้อตกลงสงบศึกบนเอรบญี่ปุ่นเมื่อวันที่ 31 มกราคม พ.ศ. 2484 (ค.ศ. 1941)

 

-6-

ต่อจากนั้น รัฐบาลไทยได้ส่งคณะผู้แทนไปเจรจาทำความสัญญาสันติภาพกับฝรั่งเศสที่โตเกียว ต้องใช้เวลาเกือบ 2 เดือนจึงสามารถตกลงลงนามย่อ อันเป็นการลงนามชั่วคราวในอนุสัญญาเช่นว่านั้นได้เมื่อวันที่ 13 มีนาคม พ.ศ. 2484 (ค.ศ. 1941) และลงนามถาวรได้เมื่อวันที่ 9 พฤศจิกายนปีนั้น ทั้งนี้เนื่องจากฝ่ายฝรั่งเศสไม่ยอมแพ้ง่ายๆ ญี่ปุ่นต้องใช้อิทธิพลบังคับฝรั่งเศสจึงยอมตกลงให้ไทยได้คืนดินแดนหลวงพระบางฝั่งขวาและดินแดนจำปาศักดิ์ตรงข้ามปากเซ ดินแดนในกัมพูชาที่ฝรั่งเศสได้ไปเมื่อ พ.ศ. 2446 ศรีโสภณและพระตะบองจดฝั่งทะเลสาบ แต่เสียมราฐกับนครวัดยังคงเป็นของฝรั่งเศสดินแดนในกัมพูชาเส้นขีดโค้งจากเวิ้งนครวัดลงไปถึงแม่น้ำโขงตอนใต้สตรึงเตง (เชียงแดง) ถือร่องน้ำลึกในลำน้ำโขงเป็นเส้นปันเขตแดน ส่วนเกาะดอนที่อยู่ขวาของร่องน้ำลึกเป็นของไทย

 

-7-

การที่ฝ่ายผู้แทนไทยต้องใช้เวลาประมาณ 2 เดือนในการเจรจาที่โตเกียวจึงได้มีการลงนามอักษรย่อเป็นการชั่วคราวกับฝรั่งเศส โดยฝรั่งเศสยอมโอนดินแดนอินโดจีนบางส่วนกลับมาให้ไทยนั้น ถ้าเราจะใช้ความสังเกต ก็อาจฉงนได้ว่า ทำไมใช้เวลานานเกินไปถ้าฝรั่งเศสยอมแพ้ ฝ่ายญี่ปุ่นได้บอกให้ฝ่ายไทยรับรู้ว่า ฝ่ายฝรั่งเศสกับญี่ปุ่นได้มีหนังสือแลกเปลี่ยนกันใจความว่ารัฐบาลญี่ปุ่นแนะนำให้ฝรั่งเศสตกลงยินยอมโดยไม่มีเงื่อนไข ฝ่ายฝรั่งเศสแจ้งว่าโดยสถานการณ์เช่นนี้ฝรั่งเศสจึงจำต้องยอม ซึ่งเป็นการสงวนสิทธิที่ฝรั่งเศสจะอ้างในภายหลังว่าความตกลงนั้นเป็นโมฆะ เพราะทำไปโดยถูกบังคับ คณะกรรมการแห่งชาติฝรั่งเศสภายใต้นายพลเดอโกลล์ ได้แถลงไม่รับรู้ข้อตกลงกับไทยนี้ และถือว่าสถานะสงครามระหว่างฝรั่งเศสกับไทยคงมีอยู่นับตั้งแต่วันที่ 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2483 (ค.ศ. 1940) อันเป็นเรื่องที่ฝรั่งเศสคิดว่า ฝ่ายไทยเริ่มเปิดฉากสงคราม โดยส่งเครื่องบินไปโจมตีอินโดจีนของฝรั่งเศส ถ้าเสร็จศึกด้านยุโรปและฝรั่งเศสเสรีได้เป็นรัฐบาลแล้ว ก็จะทำสงครามกับไทยต่อไป ข่าวที่ฝรั่งเศสฝ่ายจอมพลเปแตงยอมลงนามโดยถูกบังคับจากญี่ปุ่น และฝ่ายนายพลเดอโกลล์ถือว่าข้อตกลงนั้นเป็นโมฆะนั้น ข่าววิทยุสัมพันธมิตรได้กระจายออกไปโดยคนที่รับฟังรู้กัน แต่วิทยุไทยไม่ยอมแจ้งความจริงนี้แก่ราษฎรไทยให้รู้ว่า ที่ได้คืนดินแดนบางส่วนนั้น เป็นชัยชนะถาวรหรือมีเงื่อนไข

เมื่อนายพลเดอโกลล์ได้ตั้งรัฐบาลชั่วคราวขึ้นในปารีสภายหลังได้ขับไล่กองทัพเยอรมันออกไปแล้ว ก็ได้แจ้งท่าทีนี้ต่อผู้แทนรัฐบาลสหรัฐอเมริกาดังปรากฏข้อความในบันทึกของอุปทูตอเมริกันที่ปารีสดั่งต่อไปนี้

 

-8-

ส่วนชาติไทยต้องเสียอะไรเป็นค่าตอบแทนในการได้ดินแดนคืนมานั้น ขอให้ผู้อ่านสังเกตพิธีสารระหว่างญี่ปุ่นกับไทยดั่งต่อไปนี้

 

ตามความในข้อ 2 แห่งพิธีสารนั้น โดยนัยยะแล้วก็เท่ากับรัฐบาลไทยยอมเข้าอยู่ในสิ่งซึ่งญี่ปุ่นเรียกว่า “ระบบใหม่แห่งมหาเอเชียตะวันออก” (New Order in Greater East Asia) ซึ่งญี่ปุ่นสถาปนาขึ้นอย่างที่ฮิตเลอร์ต้องการสถาปนาในยุโรปที่เรียกว่า “ระบบใหม่แห่งยุโรป” (New Order in Europe) อันเป็นบันไดขั้นแรกของญี่ปุ่นที่จะก้าวไปสู่สิ่งที่เรียกว่า “วงไพบูลย์ร่วมกันแห่งมหาเอเชียตะวันออก” (Co-Prosperity in Greater- East Asia) จึงเป็นที่น่าเสียดายที่ทหารไทยผู้เสียสละเพื่อประเทศชาติมิได้ทราบความจริงทั่วถึงกันถึงผลแห่งความเสียสละเพื่อได้ดินแดนเดิมของชาติกลับคืนมา แต่ชาติส่วนรวมต้องตกไปอยู่ใต้อิทธิพลของญี่ปุ่นซึ่งไม่ใช่ความผิดของทหารที่ทำตามคำสั่ง

 

-9-

นายกรัฐมนตรีซึ่งเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศด้วยนั้นทราบว่า การทำสงครามในอินโดจีนโดยไม่มีประกาศสงครามและไม่ได้รับความเห็นชอบจากสภาผู้แทนราษฎรนั้นเป็นโมฆะจึงได้แถลงต่อสภาผู้แทนราษฎร เมื่อวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2484 มีข้อความดังต่อไปนี้

ท่านประธานสภาฯ และท่านผู้มีเกียรติทั้งหลาย

ข้าพเจ้ามีความเสียใจอย่างยิ่ง ที่จะรายงานให้ท่านทั้งหลายทราบว่า ในระหว่างปิดสมัยประชุมสภาผู้แทนราษฎรที่ผ่านมาครั้งสุดท้ายนี้ ชาติของเราได้มีกรณีพิพาทอย่างรุนแรง ถึงกับต้องใช้กองทัพบางส่วนเข้าทำการรบชาติฝรั่งเศส ซึ่งปกครองประเทศอินโดจีนและเขมร และก่อนที่จะได้ทำการรบนั้น รัฐบาลสำนึกอยู่ดีว่าการพิพาทกับประเทศใดประเทศหนึ่งถึงต้องใช้กำลังกองทัพเข้าประหัตประหารกันนั้น รัฐบาลจะต้องได้รับความเห็นชอบจากสภาผู้แทนราษฎรเสียก่อน จึงจะเป็นไปตามวิถีทางในระบอบการปกครองของประเทศไทย แต่เนื่องด้วยรัฐบาลนี้มีนโยบายเป็นมิตรที่ดีกับนานาชาติทั่วกัน ยิ่งการใช้กองทัพรุกรานประเทศอื่นด้วยแล้ว ไม่มีความคิดแม้แต่เล็กน้อยในองค์การของรัฐบาลนี้เลย จึงในฐานะดั่งนี้เมื่อประเทศชาติของเราถูกชาติฝรั่งเศสในอินโดจีนและเขมรทำการรุกรานก่อนโดยไม่รู้ตัวในคราวนี้รัฐบาลจึงไม่มีโอกาสจะได้เสนอรับความเห็นร่วมกันเสียก่อนได้ลงมือทำการรบ หวังว่าท่านผู้มีเกียรติ ณ ที่นี้คงจะได้ให้ความเห็นอกเห็นใจต่อข้าพเจ้าและรัฐบาลโดยทั่วกัน

 

หมายเหตุ:

• คงอักขรและการสะกดตามต้นฉบับ

บรรณานุกรม

• ปรีดี พนมยงค์. “สงครามอินโดจีนโดยไม่มีประกาศสงคราม” ใน, โมฆสงคราม บันทึกสัจจะประวัติศาสตร์ที่ยังไม่เปิดเผยของรัฐบุรุษอาวุโส ปรีดี พนมยงค์ (กรุงเทพฯ: มูลนิธิปรีดี พนมยงค์, 2558)