แนวคิด-ปรัชญา

คำอธิบายชุดความคิดและหัวใจทางการเมืองของ 'ศ.ดร.ป๋วย อึ๊งภากรณ์' ด้วยหลัก "สันติประชาธรรม" ซึ่งเน้นย้ำถึงความสำคัญของสันติวิธีเพื่อให้ถึงพร้อมด้วยประชาธรรมของผู้คน ผ่านการวิเคราะห์แตกย่อยอุดมคติทางการเมืองและความปรารถนาที่ ศ.ดร.ป๋วยต้องการให้บังเกิดขึ้นและไหลเวียนภายในสังคมไทย

ภีรดา เขียนถึง การสร้างระบอบประชาธิปไตยให้ลงหลักปักฐานอย่างตั้งมั่น ผ่านแนวคิดสิทธิพิทักษ์รัฐธรรมนูญอันเป็นหลักการคุณค่าสูงสุดของระบอบประชาธิปไตยบนหน้าประวัติศาสตร์การเมืองไทย ท่ามกลางอุปสรรคการในการปกป้องระบอบประชาธิปไตยที่ต้องเผชิญกับการรัฐประหารด้วยอำนาจนอกระบบจากกลุ่มศักดินา

สุรชาติ บำรุงสุข ชวนค้นหานิยามของการรัฐประหาร พร้อมสำรวจปัจจัยรอบด้านที่มีอิทธิพล อันนำไปสู่การเปิดโอกาสให้เหล่านักรัฐประหารมักใช้เป็นข้ออ้างและเครื่องมือในภารกิจเข้าแทรกแซงทางการเมือง นอกจากนี้ยังชี้ให้เห็นว่าองคาพยพสำคัญใดบ้างที่จำแลงกายเป็นสะพานหรือแขนขาให้แก่ทรราชขับรถถังออกมาแย่งชิงอำนาจของประชาชน

เอกชัย ไชยนุวัติ ชวนสำรวจนิยามของประชาธิปไตย รวมไปถึงหนทางสำหรับการต่อต้านระบอบเผด็จการ ผ่านการสถาปนาอำนาจอธิปไตย กล่าวคือ ฝ่ายนิติบัญญัติ ฝ่ายบริหาร และ ฝ่ายตุลาการ อันมีหัวใจสำคัญที่ยึดโยงกับประชาชน ในฐานะเจ้าของอำนาจ ด้วยหลักการห่วงโซ่แห่งความชอบธรรม

ในบทความนี้ ชวนผู้อ่านร่วมค้นหาคำตอบของคำถามที่ว่า "ทำไมแนวทางสันติวิธีจึงเป็นสิ่งสำคัญในสนามการเมือง" โดยพิจารณาจากบทเรียนทางการเมืองและแนวทาง "สันติวิธี" (Nonviolent Action) ในฐานะเครื่องมือเพื่อโค่นล้มนักเผด็จการทั้งหลายที่กดขี่ข่มเหงประชาชน

ข้อจำกัดของความพยายามในการต่อสู้แบบสันติวิธี คือ ความรุนแรงในรูปแบบต่างๆ ล้วนมีบ่อเกิดเกี่ยวเนื่องมาจาก "ระบอบอำนาจนิยม" พร้อมทั้งข้อแตกต่างระหว่างการใช้ความรุนแรงกับแนวสันติวิธีสำหรับการขับเคลื่อนข้อเรียกร้องของประชาชน ทั้งในแง่ของเป้าหมาย ทัศนคติ หลักการ ตลอดจนวิธีการ

สันติวิธีเพื่อให้ได้มาซึ่งประชาธรรมของมวลชนนั้น เป็นหนทางที่มิอาจจะละทิ้งหรือละเลยได้ ดั่งเช่นที่ "ศ.ดร.ป๋วย อึ๊งภากรณ์" ได้ยึดมั่นและให้ความสำคัญตลอดมาท่ามกลางความผันผวนทางการเมืองไทย นับตั้งแต่วันนั้นจนกระทั่งปัจจุบัน "สันติประชาธรรม" ของศ.ดร.ป๋วย ยังคงเป็นแนวทางที่ส่งต่อไปยังอนุชนรุ่นหลังให้ตระหนักถึงปลายทางอันถาวรของเสรีภาพที่มีจุดกำเนิดตั้งต้นด้วยสันติวิธี

กล้า สมุทวณิช เขียนถึงกฎหมายรัฐธรรมนูญมาตรา 51 ซึ่งได้สถาปนาสิทธิของประชาชนที่รัฐพึงปฏิบัติ รวมไปถึงกระบวนการการเรียกร้องความคุ้มครองหากรัฐมิปฏิบัติหรือดำเนินการล่าช้า ทว่าขั้นตอนดังกล่าวกลับนำไปสู่การตั้งคำถามต่อ "อำนาจสูงสุด" ระหว่างแนวทางปฏิบัติและตามตัวบททฤษฎี

รวินทร์ คำโพธิ์ทอง เขียนถึงศัพท์เกิดใหม่อย่าง "กรุงเทพอภิวัฒน์" โดยวิเคราะห์ผ่านความสัมพันธ์เชิงอำนาจระหว่างภาษาและการเมือง พร้อมทั้งบอกเล่าความเป็นมาของคำว่า "อภิวัฒน์" ซึ่งถูกนิยามและเชื่อมร้อยเข้ากับบริบททางการเมืองไทยเมื่อราวต้นทศวรรษ 2500 โดย นายปรีดี พนมยงค์ หนึ่งในสมาชิกคนสำคัญของคณะราษฎร

กุหลาบ สายประดิษฐ์ (ศรีบูรพา) กับข้อเขียน "เสรีภาพ" ตีพิมพ์ราวเดือนกันยายน พ.ศ. 2487 โดยเริ่มต้นจากการตั้งคำถามพื้นฐานที่ว่าด้วยเสรีภาพนั้นคืออะไร? มนุษย์ได้เสรีภาพมาอย่างไร? มนุษย์จะพึงใช้เสรีภาพอย่างไร? รวมถึงประเด็นสำคัญคือ มนุษย์จะรักษาสิ่งล้ำค่านี้ไว้ได้อย่างไร? พร้อมด้วยข้อวิพากษ์ของ "ขอบเขตของการใช้เสรีภาพ"