เกร็ดประวัติศาสตร์

เส้นทางชีวิตทางการเมืองของครูเตียง ศิริขันธ์ ตั้งแต่การถูกกล่าวหาในคดีกบฏ การเอาชีวิตรอดจากระบอบรัฐประหาร การกลับคืนสู่สนามเลือกตั้ง จนถึงมูลเหตุทางการเมืองที่นำไปสู่การวิสามัญฆาตกรรมอย่างโหดร้ายในปี พ.ศ. 2495 อันสะท้อนความรุนแรงของรัฐต่อฝ่ายตรงข้ามทางการเมืองในทศวรรษ 2490

ก่อนที่ครูเตียง ศิริขันธ์ จะก้าวเข้าสู่เส้นทางการเมืองในฐานะผู้แทนราษฎรและรัฐมนตรี ชีวิตของท่านได้ผ่านประสบการณ์ในโลกของการศึกษา งานเขียน และความตื่นตัวทางความคิดทางการเมืองภายใต้บริบทหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 มาอย่างเข้มข้น บทความนี้ย้อนสำรวจเส้นทางชีวิตของครูหนุ่มจากสกลนคร ผู้ใช้การศึกษาและงานหนังสือเป็นพื้นที่เพาะบ่มอุดมการณ์ ก่อนจะก้าวสู่บทบาท “นักการเมืองประชาธิปไตย” อย่างเต็มตัว

หลวงธำรงนาวาสวัสดิ์ เป็นบุคคลสำคัญในห้วงเปลี่ยนผ่านทางการเมืองหลัง พ.ศ. 2475 ทั้งในฐานะข้าราชการผู้ร่วมกระบวนการอัญเชิญยุวกษัตริย์รัชกาลที่ 8 เสด็จขึ้นครองราชย์ และในฐานะนายกรัฐมนตรีผู้ทำงานท่ามกลางแรงกดดัน จากความขัดแย้งหลังสงครามโลกครั้งที่สอง บทความนี้นำเสนอพัฒนาการชีวิตราชการ บทบาททางการเมือง และภาพลักษณ์ “นายกฯ ลิ้นทอง” ที่ปรากฏในหน้าประวัติศาสตร์การเมืองไทย

บทความความคุณวันใหม่ นิยม ที่นำเสนอภาพรวมของขบวนการเสรีไทยสายอีสาน ทั้งในด้านการจัดตั้ง เครือข่ายบุคคลสำคัญ และบทบาทของผู้นำท้องถิ่นในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง โดยเนื้อหาได้ร้อยเรียงพัฒนาการของขบวนการ ตั้งแต่การเริ่มต้นรวมตัว ไปจนถึงการขยายตัวของเครือข่ายในหลายจังหวัดภาคอีสาน

บันทึกความทรงจำของครอบครัว “ครอง จันดาวงศ์” ผู้นำการเมืองท้องถิ่นสายอีสานผู้ยืนหยัดต่อสู้เพื่อความเป็นธรรมให้ประชาชน ผ่านเรื่องราวตั้งแต่วัยเด็กในอำเภอสว่างแดนดิน ชีวิตเรียบง่ายในชนบท ความผันผวนจากการเมืองแห่งยุคเผด็จการ ไปจนถึงผลกระทบอันยาวนานต่อครอบครัว การถูกจับกุม ประหารชีวิต และความยากลำบากที่มารดาและลูก ๆ ต้องเผชิญ บทความสะท้อนให้เห็นถึงต้นทุนชีวิตของผู้ต่อสู้ทางการเมืองในภาคอีสาน และความเข้มแข็งของครอบครัวที่ยืนหยัดแบกรับผลของอุดมการณ์อย่างไม่ย่อท้อ

บทความนี้วิเคราะห์บทบาททางการเมืองของนายเตียง ศิริขันธ์ ต่อประชาชนจังหวัดสกลนคร ผ่านการทำงานทั้งในสภาผู้แทนราษฎรและนอกสภา ที่สะท้อนให้เห็นถึงความพยายามปกป้องผลประโยชน์ของราษฎรในยุคต้นรัฐธรรมนูญ แม้จะมีระยะเวลาปฏิบัติหน้าที่ไม่นาน แต่ความเข้มแข็งบนเวทีสภา การยืนหยัดต่อสู้กับอำนาจรัฐ และความรับผิดชอบต่อปัญหาปากท้องของประชาชน ได้ส่งผลให้เตียง ศิริขันธ์ ได้รับการยอมรับทั้งในพื้นที่สกลนครและสื่อระดับชาติ

บทความนี้กล่าวถึงบทบาทและความเคลื่อนไหวของถวิล อุดล ในขบวนการเสรีไทย ซุึ่งแม้ว่าภารกิจของนายถวิลจะปฏิบัติงานไม่ประสบผลสำเร็จมากนัก แต่สิ่งหนึ่งที่ปรากฏคือการแสดงออกถึงความจริงใจในการต่อสู้เพื่อเอกราชของชาติ และส่งผลให้กลุ่มแกนนำสายอีสานได้รับการยอมรับและถูกกล่าวถึงในเวลาต่อมา

ย้อนรอยกลับไปเมื่อครั้งการเลือกตั้งครั้งแรกในหน้าประวัติศาสตร์ไทยเมื่อวันที่ 15 พฤศจิกายน พ.ศ. 2476 ซึ่งพระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) ก็ได้รับเลือกตั้งเป็นนายกรัฐมนตรีคนแรกที่มีที่มาจากการเลือกตั้ง

สวัสดิ์ ตราชู ได้ร้อยเรียงชีวิตที่พลิกผันจาก “พ่อค้าพริก“ มาเป็น ”เสรีไทย“ ร่วมกับเตียง ศิริขันธ์ หรือ ”ขุนพลภูพาน“ แม้ว่าจะต้องละทิ้งอาชีพการงานและต้องฝ่าฟันอุปสรรคนานัปการก็ตาม

บทความนี้ได้นำคำพิพากษาคดี “ย่างสด” นายเตียง ศิริขันธ์ กับพวก ซึ่งได้ประกาศในปี พ.ศ. 2502 มาตีแผ่และนำเสนอแก่ผู้อ่านทุกท่าน เพื่อเปิดเผยข้อเท็จจริง เหตุการณ์ และบริบททางการเมืองในยุคนั้นอย่างละเอียด และชวนคิดต่อไปว่า “ใคร” คือผู้อยู่เบื้องหลังเหตุการณ์สังหารโหดในครั้งนี้