Focus
- 1 ปี หลังจากที่นายปรีดี พนมยงค์ เสนอเค้าโครงการเศรษฐกิจหรือสมุดปกเหลืองต่อรัฐบาล ณ วันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2475 (นับตามปฏิทินเก่า) จนต้องออกจากสยามไปยังประเทศฝรั่งเศสโดยการสนับสนุนของสมาชิกคณะราษฎรเพื่อลดความขัดแย้งทางการเมือง หากภายหลัง ‘การยึดอำนาจ 20 มิถุนายน 2476’ โดยพระยาพหลพลพยุหเสนา ส่งผลให้มีข้อเสนอประนีประนอมต่อนายปรีดีจนนำมาสู่การเดินทางกลับสยามในเดือนกันยายน พ.ศ. 2476 แล้วเข้าทำงานร่วมกับรัฐบาลของพระยาพหลพลพยุหเสนา ซึ่งในระหว่างเดือนสิงหาคมถึงตุลาคมได้มีราษฎรทั่วประเทศส่งจดหมาย และโทรเลข ทั้งเรียกร้องให้นายปรีดีกลับสยามและแสดงความยินดีที่เดินทางกลับสยามในเวลาต่อมา
- ในระหว่าง พ.ศ. 2475-2476 ซึ่งมีราษฎรทั่วประเทศเขียนจดหมาย และส่งโทรเลขมายังรัฐบาลใหม่สมัยพระยาพหลพลพยุหเสนา เป็นนายกรัฐมนตรีที่มีเนื้อหาเรียกร้องให้นายปรีดีกลับมารับราชการเช่นเดิมนั้นในบทความตอนที่ 2 จะนำเสนอจดหมายของราษฎรและคณะจำนวน 5 ฉบับ ได้แก่ จดหมายของนายชุบ วงศ์พุทธา จดหมาย ร.อ.ต.น้อย อณุตนนท์ จดหมายของหลวงประสาทนรกิจ จดหมายของชาวพระนครศรีอยุธยา และจดหมายของนายเทียม ศรีพิสิฐ
“…หัวข้อสำคัญในการประชุมวันนี้ เนื่องจากหลักหกประการ ที่ได้ประกาศไว้ในข้อ ๓ มีใจความอยู่ ๓ ประการ ในการบำรุงความสุขสมบูรณ์ของราษฎรในทางเศรษฐกิจ คือจะจัดมิให้ราษฎรอดอยาก จะหางานให้ราษฎรทุกคนทำ จะวางโครงการเศรษฐกิจแห่งชาติ ในการจัดการไม่ให้ราษฎรอดอยากนั้น ต้องจัดให้มีความเป็นอยู่พอควร หางานให้ราษฎรทำ เหมือนกับพวกเราที่อยากทำงาน
ข้อความละเอียดมีอยู่ในหนังสือ(สมุดปกเหลือง-กองบรรณาธิการ)นี้แล้วแต่เราไม่ทำโครมครามทีเดียว จะทำตามกำลังของเรา…โครงการนี้ไม่ใช่หลักคอมมูนิสม์ เรามีทั้งแคปีตัลิสม์ และโซเซียลิสม์รวมกัน ถ้าหากพวกคอมมูนิสต์มาอ่านจะติเตียนมาก ว่ายังรับรองพวกมั่งมีให้มีอยู่…”
นายปรีดี พนมยงค์,
รายงานการประชุมกรรมานุการพิจารณาเค้าโครงการเศรษฐกิจ ครั้งที่ 1,
12 มีนาคม พุทธศักราช 2475 (นับตามปฏิทินเก่า)
คำชี้แจงเค้าโครงการณ์เศรษฐกิจ หรือสมุดปกเหลืองฉบับที่นายปรีดี พนมยงค์ นำเสนอต่อคณะรัฐมนตรี ครั้งแรก เมื่อ พ.ศ. 2475 จำนวน 200 ฉบับ
[คนกลางของภาพ] นายปรีดี พนมยงค์ ในสูทสีเข้ม เมื่อวันพุธ 12 เมษายน พ.ศ. 2476 ณ ท่าเรือ บี.ไอ. ออกเดินทางไปยังประเทศฝรั่งเศสหลังการเสนอเค้าโครงการเศรษฐกิจหรือสมุดปกเหลือง และมีรัฐประหารปิดสภาฯ โดยพระยามโนปกรณ์นิติธาดา หนังสือพิมพ์หลายฉบับรายงานข่าวในวันดังกล่าวว่ามีประชาชนมารอส่งนายปรีดีราวหนึ่งพันคน
ภาพนายปรีดี และท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ ระหว่างพำนักเพื่อรอต่อเรือที่สิงคโปร์เพื่อกลับสยามในเดือนกันยายน พ.ศ. 2476 ภายหลังจากนายปรีดีต้องเดินทางออกจากสยามด้วยกรณีสมุดปกเหลืองเมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. 2476
จดหมายของราษฎรเรียกร้องให้ปรีดี พนมยงค์ กลับสยาม พ.ศ. 2476
จดหมายของนายชุบ วงศ์พุทธา
จดหมายของนายชุบ วงศ์พุทธา
(สำเนา)
ที่ น.๓๑๒๙/๒๔๗๖ กรมเลขาธิการคณะรัฐมนตรี
วันที่ ๓๑ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๔๗๖
แจ้งความมายัง นายชุบ วงศ์พุทธา เนติบัณฑิต กับพวก
หนังสือเรียนนายกรัฐมนตรีลงวันที่ ๒๔ เดือนนี้ ขอให้เรียกตัวหลวงประดิษฐมนูธรรมกลับมาจากต่างประเทศ เพื่อได้ทำประโยชน์ให้แก่ชาติสืบต่อไปนั้น ได้รับทราบแล้ว เรื่องนี้จะได้แจ้งให้ทราบภายหลังว่า รัฐบาลจะได้ดำเนินการต่อไปอย่างไรในเรื่องนี้.
ขอแสดงความนับถือ
(ลงนาม) หลวงธำรงนาวาสวัสดิ์
เลขาธิการคณะรัฐมนตรี.
จดหมาย ร.อ.ต.น้อย อณุตนนท์
จดหมาย ร.อ.ต.น้อย อณุตนนท์
๖/๑ ก.ย. ๗๖
เขียนที่บ้านเลข ๑๔๒ข ปลายถนนราชวิถี
วันที่ ๑ กันยายน พ.ศ. ๒๔๗๖
กราบเรียนเจ้าคุณนายกรัฐมนตรี
ด้วยเกล้าฯ ได้อ่านหนังสือพิมพ์ศรีกรุงเมื่อเดือนก่อน มีใจความว่า “หลวงประดิษฐมนูธรรม จะยังไม่กลับประเทศสยามจนกว่าจะขอร้องให้กลับ”
เหตุนี้เกล้าฯ มีความวิตกแลคิดถึง อยากจะขอร้องให้คุณหลวงประดิษฐฯ กลับสยามโดยเร็วที่จะเร็วได้ ขอเจ้าคุณได้กรุณาเรียกคุณหลวงประดิษฐฯ กลับสยาม เข้ามารับราชการบริหารแผ่นดินไปตามเดิม ทั้งได้เปนที่อุ่นใจเพิ่มขึ้นอีก.
ขอได้โปรดกรุณา
ร.อ.ต.น้อย อณุตนนท์
จดหมายของหลวงประสาทนรกิจ
จดหมายของหลวงประสาทนรกิจ
บ้านหัวรอหมู่ที่ ๑๘ อำเภอกรุงเก่า อยุธยา
วันที่ ๒ กันยายน พ.ศ. ๒๔๗๖[1]
กราบเรียน นายพักเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา นายกรัฐมนตรี
ด้วยประชาชนชาวพระนครศรีอยุธยาเปนส่วนมาก ได้ปฤกษาและมีเอกฉันท์ร่วมกันเข้าชื่อทำหนังสือขึ้นฉบับหนึ่ง จะยื่นมายังใต้เท้าในหน้าที่นายกรัฐมนตรี ขอให้เรียกหลวงประดิษฐ์มนูธรรมกลับจากต่างประเทศ ข้อความพิศดารแจ้งอยู่ในหนังสือนั้นแล้ว ความคิดที่จะยื่นหนังสือนี้ได้ปฤกษาเห็นชอบพร้อมกันมาช้านาน ตั้งใจว่าจะได้รีบจัดส่งมากราบเรียนโดยเร็ว แต่การทำต้องล่าช้าไปกว่าความคิด เพราะเปนการทำพร้อมด้วยคนหมู่มากอันอยู่ในท้องที่ห่างไกลและบางคนก็ติดธุระไปเสียต่างจังหวัด จำเปนต้องรอ จึงเปนการเสียเวลาอยู่หลายวัน ในวาระกำลังจัดส่งหนังสือนี้ไปให้ลงนามก็มาได้อ่านหนังสือพิมพ์ว่า โปรดเกล้าฯ ให้หลวงประดิษฐ์มนูธรรมกลับประเทศสยามแล้ว
ฉนั้น เพื่อไม่ให้เสียความตั้งใจของบรรดาผู้ที่ร่วมเอกฉันท์เข้าชื่อ กระผมจึงขอประทานส่งหนังสือฉบับที่กล่าวแล้วมากราบเรียนพร้อมกับหนังสือนี้ เพื่อใต้เท้าได้พิจารณาดู แต่โปรดเข้าใจว่าประชาชนชาวพระนครศรีอยุธยาเท่าที่ได้ลงชื่อมาแล้ว เปนส่วนนิดหน่อยเท่านั้น ยังมีอีกเปนอันมากที่ได้งดเสีย เพราะเห็นไม่จำเปนแล้ว
ในที่สุด ณะโอกาศที่ได้โปรดเกล้าฯ ให้เรียกหลวงประดิษฐ์มนูธรรมกลับประเทศสยามแล้วนี้ บรรดาพวกกระผมทั้งหลายที่ได้ลงชื่อมาแล้วทั้งยังไม่ได้ลงชื่ออีกเปนอันมาก มีความปิติโสมนัศเปนอย่างยิ่ง จะเว้นเสียไม่ได้ในอันที่ต้องขอพระราชทานถวายพระพรแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จงทรงพระเจริญ และขอประทานอำนวยพรให้คณะสภารัฐมนตรีมีใต้เท้าเปนประธาน ทั้งคณะสภาราษฎรจงมีความสวัสดีทั่วกัน
ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด
หลวงประสาทนรกิจ ผู้ได้รับฉันท
จดหมายของชาวพระนครศรีอยุธยา
จดหมายของชาวพระนครศรีอยุธยา
จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
วันที่ ๑ กันยายน พุทธศักราช ๒๔๗๖
ข้าพเจ้า ชาวพระนครศรีอยุธยาบรรดาที่มีชื่อท้ายหนังสือนี้ ขอประทานเรียน นายพันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา นายกรัฐมนตรี
ด้วยในการที่สภาผู้แทนราษฎรได้เปิดทำการใหม่เปนเวลาเกือบ ๒ เดือนแล้ว พวกข้าพเจ้ามีความยินดีเปนอย่างยิ่ง ด้วยเปนที่เชื่อแน่และไว้วางใจในท่านและคณะว่า สิทธิเสรีภาพและความยุติธรรมของประชาชนชาวสยามจะวัฒนาถาวรสืบไป แต่มีอยู่เรื่องหนึ่งซึ่งพวกข้าพเจ้ารอฟังมาช้านาน ยังไม่ปรากฏว่ารัฐบาลได้จัดให้บังเกิดผลเด็ดขาดเปนที่พอใจ คือเรื่องหลวงประดิษฐ์มนูธรรมผู้ซึ่งคณรัฐบาลพระยามโนฯ จัดให้ออกไปอยู่ต่างประเทศ มีข้อกล่าวหาว่าจับไปในทางคอมมิวนิสต์ แต่เปนข้อหาที่ปราศจากการใต่สวนโดยเปิดเผย แม้ว่าได้มีคำแถลงการณ์ของพระยามโนฯ ผู้เปนนายกรัฐมนตรีในเวลานั้นบรรยายไว้ในหน้ากระดาษหนังสือพิมพ์บ้าง ก็เท่ากับได้ฟังความข้างเดียว ไม่ชอบด้วยทำนองคลองธรรม เพราะหลวงประดิษฐ์มนูธรรมไม่มีโอกาศจะได้แก้ข้อหา และหลวงประดิษฐ์มนูธรรมผู้นี้เปนผู้หนึ่งในจำพวกที่ได้นำรัฐธรรมนูญมาสู่ประชาชาติสยาม นับว่าเปนผู้มีบุญคุณอยู่แก่ประชาชนเช่นพวกข้าพเจ้าเปนเอนกประการ ฉนั้นในกรณีย์ที่หลวงประดิษฐ์มนูธรรมถูกกล่าวหาโดยไร้การใต่สวน หรือไม่มีโอกาสได้แก้ตัวเช่นนี้ จึงเปนที่สลดใจแก่พวกข้าพเจ้าเปนอันมาก
ฉนั้น เพื่อให้ความบริสุทธิ์เปนยุติธรรมแก่หลวงประดิษฐ์มนูธรรม และเพื่อความศักดิ์สิทธิ์แห่งรัฐธรรมนูญสยาม ข้าพเจ้าทั้งหลายขอวิงวอนต่อท่านในนามคณรัฐบาลปัตยุบัน ได้โปรดจัดการเรียกตัวหลวงประดิษฐ์มนูธรรมเข้ามาโดยเร็ว เพื่อจัดการใต่สวนเรื่องนี้ เพราะอย่างไรก็ดีหลวงประดิษฐ์มนูธรรมเปนคนไทยมีสัญชาติเปนไทยโดยบริบูรณ์ เมื่อหลวงประดิษฐ์มนูธรรมจะมีข้อผิดร้ายประการใด ก็ควรว่ากล่าวกันในประเทศสยาม ไม่จำเปนต้องให้ไปอยู่ต่างประเทศ ทั้งเปนการเปลืองเงินอีกโสถหนึ่งด้วย ถ้าได้ความว่าหลวงประดิษฐ์มนูธรรมเปนคอมมิวนิสต์จริง ก็ควรคัดชื่อออกจากสภาและจัดการตามกระบิลเมือง ถ้าปรากฏว่าหลวงประดิษฐ์มนูธรรมเปนผู้ปราศจากมลทิน ก็ขอให้ได้เข้ากระทำกิจการในตำแหน่งอันสมควร เพื่อให้บังเกิดประโยชน์แก่ชาติบ้านเมืองต่อไป ประชาชนจะได้เห็นว่าหลวงประดิษฐ์มนูธรรมเปนผู้ซื่อสัจประกอบด้วยความบริสุทธิ์ อันจะเป็นเหตุส่งผลให้เห็นว่า“การทำดีได้ดี” ตัดเสีย ซึ่งความท้อถอยที่จะบังเกิดแก่คนภายหลัง
ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด
บรรทึกรายนามของชาวพระนครศรีอยุธยาที่เข้าชื่อยื่นหนังสือ จำนวน 71 ราย
บรรทึกรายนามผู้ที่เข้าชื่อยื่นหนังสือฉะบับนี้ เพราะบางรายนามที่เซ็นไว้อ่านยาก เมื่อสงสัยจะได้สอบกับบรรทึกนี้ ซึ่งได้เรียงไว้ถูกต้อง
๑. พระยาอุภัยพิพากษา
๒. พระประทุมธานี
๓. พระยาสาราญนฤปกิจ
๔. ขุนบริพันธ์เสนาราช
๕. หลวงประสาทนรกิจ
๖. หลวงกิจจานุรักษ์
๗. หลวงถกลชนกิจ
๘. หลวงศรีธาญา
๙. หลวงพิสิษฐ์เวชชภูมิ
๑๐. หมื่นคล่องคำณวนการ เนติบัณฑิต ทนายความ
๑๑. ขุนระวังการสารวจ
๑๒. นายเจริญ การโชค ทนายความ
๑๓. ขุนประสาคร์สิทธิแพทย์
๑๔. นายสังวาลย์ วรเนตร์
๑๕. นายลออ ปิ่นสุวรรณ ทนายความ
๑๖ นายสนิตย์ โกลสถิตย์ ทนายความ
๑๗ นายไพฑูร วิริยศิริ ทนายความ
๑๘ หมื่นดำเนิรกิจรักษา เนติบัณฑิต ทนายความ
๑๙ ขุนพรัตนนราธร
๒๐ นายบุญมี สายสุทธิ์ เนติบัณฑิต ทนายความ
๒๑ นายเฟื่อง ฟุ้งลัดดา ผู้ใหญ่บ้าน
๒๒ ขุนศรีบางปะหัน กำนัน
๒๓ นายน้อย จุลทรัพย์ ทนายความ
๒๔ นายบุญส่ง มีแสงนิล
๒๕ นายวงษ์ ผลเจริญ ทนายความ
๒๖ นายเสวต มีสมกลิ่น ทนายความ
๒๗ นายซุ่นเฮง นุมานิต เนติบัณฑิต ทนายความ
๒๘ หลวงวิชิตสราธิกรณ์
๒๙ นายพัฒน์ อรรถสิทธิ์ ทนายความ
๓๐ นายนาค สุขสุภา ทนายความ
๓๑ นายวัย ธีรพจน์ ทนายความ
๓๒ นายทองคำ จามรธวัช
๓๓ นายสมจิตร์ ขันธมุติ ทนายความ
๓๔ นายเทียม ศิริพงษ์
๓๕ นายสมบูรณ์ มีศรี
๓๖ นายประเสริฐ ธีรพจน์
๓๗ นายเซียน เฟื่อง
๓๘ นายสำราญ การพจน์ ทนายความ
๓๙ นายชวน ชัยประภา
๔๐ นายดาบประวิง วรรธนานุสาร
๔๑ พระพิมลอังกากร
๔๒ นายเกลี้ยง ผู้ใหญ่บ้าน
๔๓ นายแส เรืองคาม ผู้ใหญ่บ้าน
๔๔ ขุนรองสุภมาตรา ผู้ใหญ่บ้าน
๔๕ นายเจียร ธาราวุฒิ ทนายความ
๔๖ นายพิเศษสถลกิจ
๔๗ นายดวง เกตกะคุปต์
๔๘ นายลม่อม สุนทรสุข ทนายความ
๔๙ นายฮวย ศรีไชยยันต์ ทนายความ
๕๐ นายกิมเส่ง จินดาลักษณ์
๕๑ นายฟื้น สุพรรณสาร ทนายความ
๕๒ นายแม้น ภุมรินทร์ ทนายความ
๕๓ นายเปลื้อง คล้ายสังข์ ทนายความ
๕๔ นายศุข ขันธประโยชน์ กำนัน
๕๕ ขุนสุวรรณคีรี กำนัน
๕๖ ขุนปทุมสราภิบาล กำนัน
๕๗ นายอุน สวนพลู กำนัน
๕๘ นายเลี่ยม จรัสศรี กำนัน
๕๙ นายบุญ ทิพย์กรรณ์ กำนัน
๖๐ นายเกลื่อน กำนัน
๖๑ นายสิน ขันอนันท์
๖๒ นายเนย เพิ่มลาภ กำนัน
๖๓ นายธง กำนัน
๖๔ นายหยี กำนัน
๖๕ นายจีน จินดาเรือง กำนัน
๖๖ นายจันทร์ นนทรีย์ กำนัน
๖๗ นายประเวช ธรรมารมย์
๖๘ นายประวัติ ธรรมารมย์
๖๙ นายวรากร กันตามระ
๗๐ นายวัฒนา กันตามระ
๗๑ นายปุ่น สุกใส เปรียญ
โทรเลขของนายเทียม ศรีพิสิฐ
โทรเลขของนายเทียม ศรีพิสิฐ
เรียนหลวงธำรง
วังปารุสกวัน
กรุงเทพฯ
นครปฐม 126 28 30 16:05 p.m.
ขอท่านโปรดนำเสนอนายกรัฐมนตรีว่าในนามของราษฎร และพ่อค้านครปฐมยินดียิ่งที่หลวงประดิษฐ์กลับ
เทียม ศรีพิสิฐ
เอกสารตอบรับเรื่องโทรเลขของนายเทียม ศรีพิสิฐ โดยกรมเลขาธิการคณะรัฐมนตรี
ที่ น.๔๓๔๙/๒๔๗๖ กรมเลขาธิการคณะรัฐมนตรี
วันที่ ๗ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๔๗๖
เลขาธิการคณะรัฐมนตรี แจ้งความมายัง นายเทียม ศรีพิสิษฐ์
โทรเลขท่านมีมาเมื่อวันที่ ๓๐ กันยายน ศกนี้ ว่าในนามของราษฎรและพ่อค้า จังหวัดนครปฐม ยินดีที่หลวงประดิษฐ์มนูธรรมกลับนั้น ได้นำเสนอแล้ว ขอขอบใจทั่วกัน.
ขอแสดงความนับถือ
ธำรง
เลขาธิการคณะรัฐมนตรี
เรื่องที่เกี่ยวข้อง:
- 1 ปี หลังกรณีสมุดปกเหลือง : ข้อมูลใหม่ 'จดหมายของราษฎรเรียกร้องให้ปรีดี พนมยงค์ กลับสยาม' (ตอนที่ 1)
หมายเหตุ:
- อักขรและวิธีสะกดคงไว้ตามต้นฉบับ
- ภาพประกอบจากหลักฐานชั้นต้นเรื่อง หลวงประดิษฐ์มนูธรรม
หลักฐานชั้นต้น :
- สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. (2)สร0201.73/1. เรื่อง หลวงประดิษฐ์มนูธรรม (5 ส.ค. 2476-13 ก.ค. 2496)
[1] หลักฐานชั้นต้นพิมพ์เลข พ.ศ. เป็น พ.ศ. ๒๔๖๗
