วิเคราะห์ท่าทีของอังกฤษต่อประเทศไทยช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 โดยเน้นความขัดแย้งระหว่างผลประโยชน์เชิงยุทธศาสตร์กับหลักเอกราชของชาติไทย เปิดเผยเบื้องหลังทางการทูตและการเจรจาลับระหว่างอังกฤษ สหรัฐฯ และไทย ที่หล่อหลอมอนาคตประเทศไทยหลังสงคราม

ไดอารี่ปี 2485 ของพุทธทาสภิกขุสะท้อนบทบาทของพระสงฆ์หัวก้าวหน้าในยุคสงครามและการเมืองแปรผัน โดยเอกสารนี้เป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่แสดงให้เห็นถึงความพยายามประสานพุทธธรรมเข้ากับโครงสร้างรัฐในห้วงเวลาสำคัญของชาติไทย

ภายหลังการเข้ามาของกองทัพญี่ปุ่นทำให้เกิดการรวมตัวของกลุ่มบุคคลเพื่อจัดตั้งขบวนการต่อต้านญี่ปุ่น ขนานนาม "เสรีไทย"ภายใต้การนำของนายปรีดี พนมยงค์ ซึ่งการดำเนินงานได้ส่งสมาชิกเสรีไทยในประเทศไปต่างแดน รวมไปถึงการส่งสมาชิกขบวนการเสรีไทยในต่างประเทศและทหารฝ่ายสัมพันธมิตรเริ่มเข้ามาในประเทศไทย

นิสิตจุฬาฯ กว่า 298 คนสมัครเป็นพลพรรคในขบวนการเสรีไทยโดยสมัครใจเพื่อสู้กับญี่ปุ่นในสงครามโลกครั้งที่ 2 ต่อมาจึงสร้างอนุสรณ์สถาน นร. สห. 2488 ขึ้นเพื่อเป็นสัญลักษณ์แห่งการเสียสละและกุญแจไขความจริงทางประวัติศาสตร์ที่ถูกลบเลือน

MONGREL คือภาพยนตร์ที่เจาะลึกความทุกข์ของแรงงานผิดกฎหมายในไต้หวัน ถ่ายทอดผ่านสายตาของตัวละครไทยชื่อ “อุ้ม” ที่ต้องเผชิญกับทางเลือกอันจำกัดระหว่างศีลธรรมและความอยู่รอด โดยหนังชี้ให้เห็นถึงความเป็นมนุษย์ในสถานะของ “ผีน้อย”

กุหลาบ สายประดิษฐ์ วิจารณ์การใช้เหตุผลบิดเบือนเพื่อสร้างสงคราม และยกย่องการเคลื่อนไหวของประชาชนทั่วโลกที่เรียกร้องสันติภาพอย่างมีศักดิ์ศรี โดยเขาย้ำว่าการรักสันติภาพไม่ใช่ความผิด แม้จะถูกกล่าวหาว่าเป็นคอมมิวนิสต์ก็ตาม

เมื่อวันที่ 8 ธันวาคม 2484 กองทัพญี่ปุ่นได้เข้ารุกรานประเทศไทยทำให้รัฐบาลภายใต้การนำของจอมพลป.พิบูลสงครามตัดสินใจ เข้าเป็นส่วนหนึ่งของฝ่ายอักษะ แต่การกระทำของรัฐบาลได้นำมาสู่การรวมตัวกันของกลุ่มบุคคลที่รักชาติเพื่อหาวิธีการติดต่อฝ่ายสัมพันธมิตร และการจัดตั้งขบวนการต่อต้านกองทัพญี่ปุ่น

เมื่อวาทกรรม “ราชาธิปไตยตามรัฐธรรมนูญ” ถูกใช้เพื่อลดทอนความชอบธรรมของคณะราษฎร บทความนี้จึงชวนทบทวนว่า ประชาธิปไตยไทยบิดเบี้ยวเพราะอภิวัฒน์ หรือเพราะการบิดเบือนประวัติศาสตร์กันแน่

ข้อเสนอ 3 ประการ ขององค์อิสระในระบอบประชาธิปไตย ที่ต้องยึดโยงกับประชาชน ประกอบด้วย ความโปร่งใสและการมีส่วนร่วมของประชาชนในกระบวนการสรรหา การสื่อสารและแสดงความรับผิดชอบต่อสาธารณะอย่างต่อเนื่อง และ การสร้างวัฒนธรรมความรับผิด เพื่อให้องค์กรอิสระเป็นองค์กรที่อยู่ข้างประชาชน

เราต้องยอมรับความจริงว่า ฝ่ายเผด็จการซึ่งแม้เป็นบุคคลจํานวนส่วนข้างน้อยของสังคม แต่พวกเขาก็มีพลังทางเศรษฐกิจ การเมือง และอิทธิพลทางทรรศนะเผด็จการอยู่มาก ดังนั้น ... ฝ่ายต่อต้านเผด็จการ... ขอให้คํานึงคติ 'กําหนดตัวศัตรูให้น้อย หาเพื่อนให้ได้มาก'