สุภลักษณ์ กาญจนขุนดี วิจารณ์การผูกขาดนิยาม “ชาติ” และ “เอกราช” โดยรัฐราชการและกองทัพไทย ซึ่งมักยึดโยงกับ “แผ่นดิน” มากกว่าประชาชน ส่งผลให้กองทัพมีอำนาจในการกำหนดนโยบายด้านความมั่นคงและชายแดน แทนที่รัฐบาลพลเรือนจะควบคุมได้อย่างแท้จริง

ศ.วิจิตร ลุลิตานนท์ เน้นทำภารกิจบริหารและประสานงานขบวนการเสรีไทยภายในประเทศ เพื่อธำรงเอกราชและอธิปไตยในสงครามโลกครั้งที่ 2 เขาทำหน้าที่เลขาธิการกองบัญชาการเสรีไทย ดูแลค่ายกักกันสัมพันธมิตร ส่งคนฝึกการรบ และประสานงานกับฝ่ายสัมพันธมิตร

เรื่องราวของ “พระประศาสน์พิทยายุทธ (วัน ชูถิ่น)” หนึ่งในทหารผู้ร่วมก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475 นำเสนอชีวิตในหลายบทบาทผ่าน หนังสือเก่าและบันทึกสำคัญ โดยเฉพาะแผนการปฏิวัติ

พรรณิการ์ วานิช อธิบายว่า "เอกราษฎร์" คืออำนาจของประชาชน พร้อมเสนอแนวคิด "ชาตินิยมพลเมือง" ที่รักชาติบนพื้นฐานของความหลากหลายโดยไม่เกลียดชาติอื่น เธอชี้ว่าชนชั้นนำใช้วาทกรรมรักชาติเบี่ยงเบนปัญหาการบ่อนทำลายเอกราษฎร์ และเชื่อว่าหากประชาชนเข้าใจปัญหานี้ จะนำไปสู่รัฐบาลที่สามารถพิทักษ์เอกราษฎร์ได้อย่างแท้จริง

ประชาธิปไตยตามเจตนารมณ์คณะราษฎร คือ การที่อำนาจสูงสุดเป็นของประชาชนทุกกลุ่ม ไม่ใช่เพียงชนชั้นนำ พร้อมวิพากษ์แนวคิดชาตินิยมที่เน้นผลประโยชน์เฉพาะกลุ่มว่าเป็นต้นเหตุความขัดแย้งและสงคราม

ในวาระ 93 ปี อภิวัฒน์สยาม 24 มิถุนายน 2475 สถาบันปรีดี พนมยงค์จัดงานเสวนาทางวิชาการในหัวข้อ “เอกราษฎร์ และอธิปไตย ยุคประชาธิปไตย 2475 ถูกท้าทาย” เพื่อเป็นการรำลึกถึงคุณูปการของการอภิวัฒน์สยาม 24 มิถุนายน 2475 เหตุการณ์ที่นำมาสู่การริเริ่มการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์สู่ระบอบราชาธิปไตยใต้รัฐธรรมนูญแบบประชาธิปไตย

วันที่ 24 มิถุนายน 2568 ทายาทสมาชิกคณะราษฎรร่วมทำบุญให้แก่บรรพบุรุษ ณ วัดพระศรีมหาธาตุวรมหาวิหาร บางเขน กรุงเทพมหานคร เนื่องในวันครบรอบ 93 ปี แห่งการอภิวัฒน์สยาม หรือเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาสู่ระบอบราชาธิปไตยใต้รัฐธรรมนูญประชาธิปไตย

วาระ 93 ปี การเดินทางของประชาธิปไตยไทยยังคงผันผวนและไม่มั่นคง กระทั่งความทรงจำเรื่องคณะราษฎรถูกปลุกขึ้นอีกครั้งผ่านขบวนการเคลื่อนไหวร่วมสมัยที่สะท้อนเจตนารมณ์ในการจำกัดอำนาจและเรียกร้องการปฏิรูปอย่างแท้จริง.

บางส่วนของเนื้อหาในวันก่อการอภิวัฒน์เกี่ยวกับบทบาทและลักษณะนิสัยของพระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) จากหนังสือเบื้องหลังการปฏิวัติ 2475

คณะราษฎรชาวบ้าน เป็นกลุ่มบุคคลระดับสามัญชนที่ร่วมขบวนการอภิวัฒน์สยาม 2475 โดยพวกเขามีส่วนสำคัญในฐานะสมาชิกสายพลเรือนผ่านการจัดตั้งเครือข่ายร่วมอุดมการณ์ เพื่อก่อการปฏิวัติครั้งสำคัญในหน้าประวัติศาสตร์