การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 24 : การทำความสัมพันธ์ทางทูตกับจีน

ภาพถ่ายย่านสำเพ็งในอดีต ซึ่งมีชาวจีนอาศัยอยู่อย่างหนาแน่นมาจนถึงปัจจุบัน
ที่มา: NGThai

แต่ไหนแต่ไรมาแล้ว คนจีนเข้ามาพำนักประกอบการหาเลี้ยงชีพในประเทศไทยเป็นจำนวนมาก อาศัยความขยันหมั่นเพียร สามารถมีบทบาททางเศรษฐกิจอย่างกว้างขวาง ประเทศไทยไม่มีการกีดกันการเข้าเมือง ถือคนจีนเป็นเสมือนหนึ่งพี่น้อง เมื่อเข้ามาตั้งถิ่นฐาน ทำการสมรสกับสตรีไทยแล้วมักจะไม่กลับ ตั้งครอบครัวอยู่ในประเทศไทยต่อมา ครั้นเมื่อประเทศทางยุโรปเข้าทำความสัมพันธ์ทางการทูตกับไทย เฉพาะอย่างยิ่งเมื่อไทยต้องรับความผูกพันมัดฝ่ายเดียวทั้งในด้านการศาลและการภาษีอากร ให้ผลประโยชน์พิเศษแก่คนต่างชาติเหล่านั้น เกิดปัญหาเรื่องคนสังกัดชาติขึ้น คนจีนจำนวนไม่น้อยถือเอาประโยชน์จากการที่เป็นคนในบังคับอังกฤษ เรียกร้องเอาสิทธิพิเศษตามคนอังกฤษด้วย ยิ่งกว่านั้นเมื่อคนจีนเข้าประเทศไทยโดยพาภริยามาด้วย เกิดเป็นสังคมจีนแยกต่างหากจากสังคมไทย ลูกหลานที่เกิดขึ้นในประเทศไทยได้รับการอบรมให้นิยมจีน มีโรงเรียนจีนโดยเฉพาะ จึงเกิดเป็นปัญหาเรื่องชาตินิยมขึ้น ทางฝ่ายรัฐบาลจีนเป็นธรรมดาอยู่เองที่จะต้องหาทางคุ้มครองผลประโยชน์ของคนจีนในประเทศไทย เช่นเดียวกันกับในดินแดนอื่น ๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่มีคนจีนเข้าไปอาศัยอยู่ เป็นปัญหาเรื่องคนจีนโพ้นทะเลให้ทุกประเทศหรือดินแดนที่เกี่ยวข้องต้องหาทางขบกันมา สำหรับประเทศไทย วิธีแก้วิธีหนึ่งได้แก่การพยายามหลีกเลี่ยงไม่ทำความสัมพันธ์ทางการทูตกับประเทศจีน จนกระทั่งปี ๒๔๘๕ ไทยยินยอมรับรองรัฐบาลจีนของวังจิงไวที่นานกิงตามคำขอของญี่ปุ่น เมื่อวันที่ ๗ กรกฎาคม แต่ก็ไม่ทันได้ทำการแลกเปลี่ยนผู้แทนทางการทูตต่อกัน

ระหว่างสงคราม คณะต่อต้านญี่ปุ่นภายในประเทศไทยลักลอบติดต่อกับรัฐบาลจอมพล เจียงไคเช็ค ซึ่งแสดงท่าทีเห็นอกเห็นใจไทยในความจำเป็นที่ต้องร่วมมือกับญี่ปุ่นเป็นประเทศแรกในบรรดาสัมพันธมิตร โดยประกาศเป็นทางการทางวิทยุกระจายเสียงเมื่อวันที่ ๒๖ กุมภาพันธ์ ๒๔๘๖ ว่า จีนถือไทยเป็นประเทศพี่น้องที่ถูกญี่ปุ่นบังคับให้เข้าร่วมสงคราม จีนไม่ถือไทยเป็นศัตรู แต่เป็นดินแดนที่ถูกทหารญี่ปุ่นยึดครอง การติดต่อระหว่างคณะต่อต้านญี่ปุ่นภายในประเทศไทยกับสัมพันธมิตร อาศัยการส่งผู้คนผ่านออกไปทางประเทศจีนเป็นเบื้องแรก ซึ่งจีนสนับสนุนให้ความช่วยเหลือเอื้อเฟื้อเพื่อประโยชน์ทางการเมืองในภายหน้า จีนไม่ลืมการลิดรอนสิทธิเสรีภาพของคนจีนสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม ในด้านโรงเรียนจีนและการประกอบธุรกิจของคนจีน รัฐบาลจีนเคยขอร้องให้อังกฤษช่วยปรับความเข้าใจกับรัฐบาลไทยให้ด้วย

ครั้นเมื่อสิ้นสุดสงครามทางมหาสมุทรแปซิฟิกลงด้วยการยอมจำนนของญี่ปุ่น จีนมีฐานะเป็นสัมพันธมิตรผู้ชนะสงครามประเทศหนึ่ง หนังสือพิมพ์ชื่อทากุงเป้าของจุงกิงลงบทความเมื่อวันที่ ๒๒ สิงหาคม ๒๔๘๘ กล่าวหาประเทศไทยว่าเป็นประเทศฟาสซิสต์สมุนของญี่ปุ่น ประเทศไทยอยู่ในเขตสมรภูมิของจีน โดยที่รัฐบาลไทยเคยเลือกปฏิบัติเป็นผลเสียต่อคนจีนในประเทศไทย จึงควรที่สัมพันธมิตรจะปลดอาวุธทหารไทยเสียให้สิ้น สัมพันธมิตรควรยื่นคำขาดให้ไทยยอมจำนนโดยไม่มีเงื่อนไขอย่างที่ทำกับญี่ปุ่น และไม่พึงปล่อยให้ไทยกลับสร้างสมกำลังทหารต่อไป อาชญากรสงครามไทยควรได้รับการพิจารณาในศาลระหว่างประเทศ ดินแดนที่ไทยลักจากมลายูและอินโดจีนควรคืนให้แก่เจ้าของเดิม เขตแดนไทยควรกลับไปสู่สถานะก่อนสงคราม ไทยควรจะให้ค่าทดแทนความเสียหายที่คนชาติสัมพันธมิตรในประเทศไทยได้รับระหว่างสงคราม รัฐบาลไทยควรชดใช้การสูญเสียต่าง ๆ ของคนจีนในประเทศไทย อันเป็นผลจากนโยบายเป็นปฏิปักษ์ต่อจีนที่ดำเนินมาแต่ปี ๒๔๗๕ ควรมีการควบคุมสอดส่องนโยบายของรัฐบาลไทย ป้องกันมิให้เกิดระบอบเผด็จการฟาสซิสต์ขึ้นอีก บรรดาตัวบทกฎหมายที่ส่งเสริมชาตินิยมไทยจะต้องเป็นอันยกเลิก คนจีนในประเทศไทยจะต้องมีเสรีภาพในการถือกรรมสิทธิ์ การศึกษาและการเข้าเมือง สัมพันธมิตรควรเข้าควบคุมการเมืองภายในของไทยเป็นเวลานาน ในระยะนั้นจีนควรมีผู้แทนที่เหมาะสมในประเทศไทย ทั้งหลายเหล่านี้เพื่อวัตถุประสงค์ที่จะให้ไทยเป็นประเทศประชาธิปไตยที่แท้จริง

เดชะบุญที่ประเทศไทยมิได้ตกอยู่ในเขตสมรภูมิของจีนอย่างที่หนังสือพิมพ์ฉบับนั้นกล่าวอ้าง ตามคำสั่งของประธานาธิบดีทรูแมน เมื่อวันที่ ๑ กันยายน ๒๔๘๘ กำลังทหารจีนได้รับอำนาจให้เป็นผู้รับการยอมจำนนของทหารญี่ปุ่นในประเทศจีนเรื่อยลงมาจนตอนเหนือของอินโดจีนที่เส้นละติจูดที่ ๑๖ ไม่ได้มาถึงประเทศไทย ซึ่งอยู่ภายในเขตของกองบัญชาการทหารสูงสุดภายใต้ลอร์ดหลุยส์ เมานต์แบตตัน กระนั้นก็ตามคนจีนในประเทศไทยเกิดมีความเห่อเหิมอยากจะทำการฉลองชัยชนะญี่ปุ่นกลางกรุงเทพ ฝ่ายไทยไม่อยากจะให้มีการกระทำเช่นนั้น เกิดการขัดขวางต่อสู้กันขึ้น กำลังทหารและตำรวจไทยเข้าล้อมเขตสำเพ็งที่คนจีนพำนักอาศัย

นายกรัฐมนตรีเสนีย์ ปราโมช แถลงต่อสภาผู้แทนราษฎรเมื่อวันที่ ๒๗ กันยายน อย่างยืดยาวสรุปว่า เริ่มยิงกันที่ถนนเยาวราชและประตูใหม่ พวกพ่อค้าจีนปิดร้านค้า ไทยแสดงปฏิกริยาโต้ตอบด้วยการหยุดเรือรับจ้างและจักรยานสามล้อ เข้ารูปขิงราข่าแรง กลายเป็นการใช้อาวุธปืนยิงต่อกัน เป็นการข่มขวัญมากกว่า มีผู้คนตายและบาดเจ็บไม่เท่าไร ไม่ถึงเป็นการต่อสู้กันซึ่งหน้า แล้วเหตุการณ์ก็ค่อยๆ สงบลง ทางวิทยุจากจุงกิงตักเตือนชาวจีนมิให้ก่อความไม่สงบ รัฐบาลไทยมิได้นิ่งนอนใจ แต่งตั้งคณะกรรมการผสมจีนไทยขึ้นสอบสวนหาเหตุผลข้อเท็จจริง ทางสันติบาลปฏิบัติตามหน้าที่ นายกรัฐมนตรีประมวลสาเหตุไว้สามประการใหญ่ คือ (๑) คนจีนมีความขุ่นเคืองใจในการปฏิบัติของรัฐบาลไทยสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม ที่จำกัดตัดสิทธิคนจีนมาไม่น้อย (๒) คนจีนตื่นเต้นที่มีชัยชนะสงคราม เกิดชาตินิยมรุนแรงถึงกับจะชักธงจีนฉลอง เจ้าหน้าที่ฝ่ายไทยขอร้องว่า ถ้าจะชักธงจีนก็ขอให้ชักธงไทยคู่ไปด้วยตามแบบสากลนิยม เกิดความไม่เข้าใจกันกลายเป็นจีนหาว่า ไทยตัดสิทธิไม่ให้เขาชักธงจีน และ (๓) ฝ่ายค้านฉวยโอกาสยุยงให้เกิดเรื่อง ทำให้ฐานะรัฐบาลเสรีไทยง่อนแง่นยามหัวเลี้ยวหัวต่อ เมื่อมีการทำลายความสงบสุขเป็นหน้าที่ของตำรวจที่จะต้องจัดการแก้ไข ถ้าจำเป็นก็ต้องใช้กำลังตามควรแก่กรณี มีการปิดถนนบางตอน เมื่อคลายความไม่สงบลงแล้ว ก็สั่งเปิดให้จีนเข้า ปิดร้านค้าอาหารสด รัฐบาลก็จัดให้มีตลาดนัดขึ้นแก้ เมื่อพบตัวผู้ก่อการร้ายก็ทำการจับกุมตามหน้าที่ รัฐบาลพยายามแก้ไขสถานการณ์ให้กลับฟื้นคืนดีต่อกันระหว่างคนไทยกับคนจีนไม่ให้มีการเข้าใจผิด

สถานเอกอัครราชทูตจีนที่ลอนดอนมีหนังสือถึงกระทรวงการต่างประเทศอังกฤษเมื่อวันที่ ๑ ตุลาคม ๒๔๘๘ ขอให้อังกฤษสั่งกองบัญชาการทหารสูงสุดฝ่ายสัมพันธมิตรประจำเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ให้ช่วยหาทางป้องกันกระบวนการเป็นปรปักษ์ต่อจีนเสีย และแสดงความจำนงว่า รัฐบาลจีนพร้อมที่จะส่งคณะผู้แทนไปสอบสวนสถานการณ์ในประเทศไทย ฝ่ายอังกฤษเกี่ยงให้จีนขออนุญาตไปทางกองบัญชาการทหารสูงสุด ซึ่งได้ตอบตกลงเมื่อวันที่ ๒๐ ตุลาคม ให้จีนส่งเจ้าหน้าที่ติดต่อเข้าไปประเทศไทยได้จำนวน ๒ คน โดยกำหนดให้ต้องขึ้นในบังคับบัญชาของพลโท จี. เอวิ้นส์ ผู้บัญชาการทหารบริติชในประเทศไทย

ระหว่างนั้นรัฐบาลจีนได้สั่งให้เอกอัครราชทูตที่กรุงวอชิงตัน ยกเรื่องขึ้นพูดกับอุปทูตไทย กล่าวหาว่า ตำรวจไทยได้ดำเนินการปลดธงจีนลงในระหว่างที่คนจีนทำการฉลองชัยชนะของฝ่ายสัมพันธมิตร จึงใคร่ขอให้เจ้าหน้าที่ไทยระงับการก่อให้เกิดกรณีเหตุดังกล่าว และรัฐบาลจีนสงวนสิทธิที่จะเรียกร้องค่าทดแทน

แม้เหตุการณ์ทางประเทศไทยจะสงบลงไปบ้างจนเข้าสู่สถานการณ์เป็นปกติสุขอยู่แล้ว ทางจุงกิงหนังสือพิมพ์ยังคงประโคมกล่าวหาว่า เจ้าหน้าที่ไทยดำเนินการรุนแรงต่อคนจีนในประเทศไทย ถึงกับเอกอัครราชทูตจีน ณ กรุงวอชิงตัน ได้ยกเรื่องขึ้นปรารภต่ออุปทูตไทยอีกครั้งหนึ่ง เมื่อวันที่ ๑๗ ตุลาคม ๒๔๘๘ ซึ่งอุปทูตไทยได้ยืนยันว่า เจ้าหน้าที่ฝ่ายไทยได้ดำเนินการกับคนจีนอย่างประนีประนอมมากที่สุด บทกฎหมายที่เลือกปฏิบัติต่อคนจีนสมัยรัฐบาลเก่าเป็นอันยกเลิกไปแล้ว เอกอัครราชทูตจีนแจ้งให้อุปทูตทราบว่า รัฐบาลจีนกำลังพิจารณาจะส่งคณะทูตเข้าไปประเทศไทย เพื่อหาทางทำความเข้าใจอันดีกับเจ้าหน้าที่ฝ่ายไทย และเพื่อช่วยในการสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างสองประเทศ

ทางฝ่ายไทยมีความรู้สึกว่า ในระหว่างสงคราม เมื่อกองกำลังทหารญี่ปุ่นอยู่ในประเทศไทย คนจีนในไทยมิได้แสดงเป็นปฏิปักษ์ต่อญี่ปุ่นตามนโยบายของรัฐบาลจีนแต่ประการใด ต่างเลือกประกอบธุรกิจให้ความร่วมมือกับญี่ปุ่นเป็นอย่างดี ครั้นเมื่อญี่ปุ่นยอมจำนนต่อฝ่ายสัมพันธมิตรแล้ว และฝ่ายสัมพันธมิตรส่งกองกำลังเข้ามาปลดอาวุธกองกำลังทหารญี่ปุ่น คนจีนในประเทศไทยกลับก่อกวนความสงบด้วยวิธีต่าง ๆ ทั้ง ๆ ที่รัฐบาลไทยได้แสดงไมตรีจิตมิตรภาพต่อจีน และได้แต่งตั้งคณะกรรมการผสมไทย-จีน เพื่อส่งเสริมความเข้าใจดีระหว่างไทยกับจีน สถานีวิทยุกระจายเสียงของนครจุงกิง และผู้สื่อสารมวลชนจีนกลับกระพือเรื่องให้ร้ายประเทศไทยเป็นเนืองนิจ ถึงกับอยากจะให้ส่งกองกำลังทหารจีนเข้ามาประจำอยู่ที่กรุงเทพฯ เพื่อรักษาชีวิตและผลประโยชน์ของคนจีน เข้าขั้นจะให้จีนส่งกำลังเข้ามายึดครองประเทศไทยด้วยซํ้าไป

วันที่ ๒๔ ตุลาคม อุปทูตไทย ณ กรุงวอชิงตัน แจ้งเพิ่มเติมว่า รัฐบาลจีนประสงค์จะส่งผู้แทนมายังประเทศไทย พร้อมด้วยเลขานุการสองคน

ต่อมาในเดือนพฤศจิกายน รัฐบาลจีนอ้างว่าได้ตกลงกับสถานทูตไทย ณ กรุงวอชิงตัน จะส่งนายหลี่เที๊ยะเจิง เอกอัครราชทูตจีนจากประเทศอิหร่าน เป็นผู้แทนทางราชการเพื่อสถาปนาสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างจีนกับไทย ฝ่ายอังกฤษท้วงเมื่อวันที่ ๑๙ ธันวาคม ๒๔๘๘ ว่า อังกฤษไม่อยากจะให้จีนเปิดความสัมพันธ์ทางการทูตกับไทยก่อนที่จะมีการตกลงระหว่างอังกฤษกับไทย เลิกสถานะสงครามต่อกัน และอ้างว่า แม้สหรัฐอเมริกาก็ยังยับยั้งไม่ส่งทูตไปประเทศไทยก่อนหน้านั้น อังกฤษขอให้จีนรอการส่งคณะผู้แทนเป็นทางการของจีนไปประเทศไทยไว้ การป้องกันรักษาผลประโยชน์ของจีนในประเทศไทย อาจจะกระทำได้ด้วยการส่งเจ้าหน้าที่ติดต่อตามที่เคยตกลงกันไว้ แต่แล้วในปลายเดือน ก็ได้ยินยอมให้นายหลี่เที๊ยะเจิงเดินทางมาประเทศไทย โดยมีเงื่อนไขว่า จะรอการเปิดความสัมพันธ์ทางการทูตกับไทยจนกว่ารัฐบาลอังกฤษ และอเมริกันพร้อมจะกลับฟื้นความสัมพันธ์ทางการทูตกับประเทศไทย

นายหลี่เที๊ยะเจิงได้รับมอบอำนาจให้มาทำการเจรจาสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตกับประเทศไทย ซึ่งในตอนนั้น ไทยไม่มีทางปฏิเสธหรือเบี่ยงบ่ายได้ ทั้งนี้ เพราะจีนเป็นประเทศหนึ่งในบรรดาสัมพันธมิตร โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เมื่อระหว่างสงคราม รัฐบาลไทยเคยยอมรับรองฐานะของรัฐบาลจีนที่นครนานกิงมาแล้ว และตกลงจะเปิดความสัมพันธ์ทางการทูตต่อวัน ประกอบกับรัฐบาลชาติของจอมพล เจียงไคเช็ค เคยสนับสนุนประเทศไทยในการต่อต้านญี่ปุ่นในที่สุด ทั้งสองฝ่ายจึงได้ลงนามในสนธิสัญญาทางไมตรี เมื่อวันที่ ๒๓ มกราคม ๒๔๘๙ มีข้อความละเอียดดังนี้

หมายเหตุ :

• กองบรรณาธิการสถาบันปรีดี พนมยงค์ ได้รับอนุญาตให้เผยแพร่ต้นฉบับหนังสือการวิเทโศบายของไทย จากศูนย์ศึกษาการต่างประเทศ กระทรวงการต่างประเทศแล้ว
• ศาสตราจารย์กนต์ธีร์ ศุภมงคล, เรื่อง “การทำความสัมพันธ์ทางทูตกับจีน”, การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช ๒๔๘๓ ถึง ๒๔๙๕ (กรุงเทพฯ : ศูนย์ศึกษาการต่างประเทศ กระทรวงการต่างประเทศ, ๒๕๖๖), น. 410-419.

บรรณานุกรม :

• ศาสตราจารย์กนต์ธีร์ ศุภมงคล, เรื่อง “การทำความสัมพันธ์ทางทูตกับจีน”, การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช ๒๔๘๓ ถึง ๒๔๙๕ (กรุงเทพฯ : ศูนย์ศึกษาการต่างประเทศ กระทรวงการต่างประเทศ, ๒๕๖๖), 410-419 น.

บทความที่เกี่ยวข้อง :

• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 1 : สงครามโลกครั้งแรก
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 2 : สงครามโลกครั้งที่ ๒
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 3 : วิเทโศบายของไทย
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 4 : การเรียกร้องดินแดนคืน
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 5 : การรักษาความเป็นกลางของประเทศไทย
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 6 : ประเทศไทยเข้าสงครามข้างญี่ปุ่น
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 7 : ผลกระเทือนของการร่วมมือกับญี่ปุ่น
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 8 : สองปีในญี่ปุ่น ภาค 1 การต่างประเทศไทย หลัง ประกาศสงครามกับอังกฤษและสหรัฐฯ
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 8 : สองปีในประเทศญี่ปุ่น ภาค 2 ภารกิจหลังการตั้งกระทรวงกิจการมหาเอเชียบูรพา
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 9 : ขบวนการต่อต้านญี่ปุ่นภายในประเทศไทย
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 10 : เสรีไทยเข้าประเทศไทย
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 11 : ท่าทีของอังกฤษต่อประเทศไทย
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 12 : ความคลี่คลายของเหตุการณ์ภายในประเทศไทย
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 13 : ความพยายามติดต่อทางการเมืองกับอังกฤษ
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 14 : นายสุนี เทพรักษา
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 15 : การกระชับงานต่อต้าน
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 16 : อวสานของสงครามภาคแปซิฟิก
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 17 : ไทยประกาศสันติภาพ
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 18 : การทำข้อตกลงทางทหารกับฝ่ายสหประชาชาติ
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 19 : ท่านทูตเสนีย์ ปราโมช เดินทางกลับประเทศไทย
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 20 : การเสด็จพระราชดำเนินนิวัตพระนคร
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช  ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 21 : กำลังทหารบริติชเข้าประเทศไทย
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 22 : การเจรจาเลิกสถานะสงคราม
• การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช ๒๔๘๓ – ๒๔๙๕ ตอนที่ 23 : ฝรั่งเศสแซงเรียกร้องจากไทย