บทความนี้วิเคราะห์การเปลี่ยนชื่อประเทศจาก “สยาม” เป็น “ประเทศไทย” ว่าเป็นจุดปะทะระหว่างแนวคิดชาตินิยมแบบเปิดกว้างกับลัทธิคลั่งชาติซึ่งเน้นความบริสุทธิ์ทางเชื้อชาติ โดยชูแนวคิดของปรีดี พนมยงค์ ที่เสนอให้ “สยาม” เป็นสัญลักษณ์ของความหลากหลายและสันติภาพ

บทความนี้กล่าวถึงความพยายามของไทยภายใต้การนำของปรีดี พนมยงค์ในการติดต่อกับอังกฤษผ่านคณะผู้แทนต่าง ๆ เช่น คณะของถวิล อุดล และดิเรก ชัยนาม เพื่อแสดงเจตนารมณ์ต่อต้านญี่ปุ่น แม้อังกฤษยังคงถือไทยเป็นศัตรู แต่การเจรจาเหล่านี้เป็นหมุดหมายสำคัญ

บทความวิเคราะห์การคล้องช้างในภาพยนตร์ พระเจ้าช้างเผือก ว่าเป็นบันทึกประวัติศาสตร์ครั้งสุดท้ายของการคล้องช้างจริงในสยาม ร้อยเรียงประวัติศาสตร์จากสมัยอยุธยา รัตนโกสินทร์ จนถึงยุครัฐบาลคณะราษฎร พร้อมชี้ให้เห็นความเปลี่ยนแปลงของความทรงจำและการเมืองเรื่องอดีต

ชีวิตและบทบาทของ ลิ่มซุ่นหงวน ลูกความของนายปรีดี พนมยงค์ในคดีพลาติศัย คดีที่นายปรีดี ในฐานะทนายความว่าความแก้ต่างให้จนได้รับชัยชนะ ด้วยวิธีการยกตัวอย่างกฎหมาย และคดีตัวอย่างสมัยสมเด็จพระเอกาทศรถ

ปรีดี พนมยงค์มีบทบาทสำคัญในการผลักดันการเปลี่ยนผ่านอำนาจทางการเมืองหลังจอมพล ป. พิบูลสงครามลาออก และสนับสนุนการจัดตั้งรัฐบาลใหม่ภายใต้ระบอบรัฐธรรมนูญ และยังเป็นแกนนำหลักในการประสานงานขบวนการต่อต้านญี่ปุ่น

บทความวิเคราะห์ข้อพิพาทชายแดนไทย–กัมพูชา ณ ช่องบก โดยเน้นบริบททางประวัติศาสตร์ การเมือง และยุทธศาสตร์ร่วมสมัย พร้อมเสนอแนวทางสันติวิธีตามแนวคิดของปรีดี พนมยงค์ เพื่อธำรงอธิปไตยควบคู่สันติภาพ

ข้อเขียนนี้ชี้ให้เห็นว่าสงครามคือผลจากคนกลุ่มน้อยที่หิวอำนาจและผลประโยชน์ ขณะที่ประชาชนโลกซึ่งรักสันติสามารถร่วมมือกันต้านทานภัยสงครามได้ โดยกุหลาบ เสนอว่า “สันติภาพ” ที่ไม่ใช่เรื่องเพ้อฝัน หากแต่เป็นพลังจริงที่ประชาชนร่วมกันสร้างได้ด้วยความรู้และความตื่นรู้ทางการเมือง

ครอง จันดาวงศ์ คือครู นักต่อสู้ และเสรีไทยผู้สร้างสนามบินลับเพื่อชาติก่อนกลับมาสิ้นใจ ณ ที่เดิมด้วยข้อหาคอมมิวนิสต์ ชีวิตเขาคือภาพสะท้อนของอุดมการณ์ ความหวัง และความรุนแรงทางการเมืองไทยตั้งแต่สงครามโลกครั้งที่สอง จนถึงสงครามเย็น

เนตร เขมะโยธิน ในรหัส “พันเอกโยธี” บันทึกประสบการณ์เข้าร่วมขบวนการเสรีไทยและการพบปะกับปรีดี พนมยงค์ หรือ “รู๊ธ” ท่ามกลางภัยจากญี่ปุ่นในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 เรื่องนี้สะท้อนความเสียสละและการวางแผนของผู้นำไทยในการกู้ชาติอย่างลับและเด็ดเดี่ยว

ในพระราชหัตถเลขา 3 ก.ค. 2476 รัชกาลที่ 7 ทรงชี้ว่าพระยาพหลฯ ได้รับความไว้วางใจจากประชาชน ทรงขอให้อยู่ในตำแหน่งนายกรัฐมนตรีต่อ เพื่อความมั่นคงและความเรียบร้อยของชาติ