มนุษย์ไม่ได้กินแกลบ : การชำระบิลค่าหัววเราะ (ตอนที่ 38)

สถาบันปรีดี พนมยงค์ 16 February 2025

กุหลาบ สายประดิษฐ์ หรือศรีบูรพา

เรื่องหลวงกาจสงครามยังคงเปนข่าวพาดหัวของหนังสือพิมพ์อยู่ คําพูดของใครต่อใครในวงการเมืองที่กล่าวถึงเรื่องหลวงกาจฯ ในทางเปนเรื่องตลกบ้าง, น่าทุเรศบ้าง, น่าสังเวชบ้างและอย่างอื่น ๆ ในจําพวกเดียวกัน ยังจะคงมีผู้พอใจฟังไปอีกหลายสัปดาห์หรือหลายเดือน

เปนเวลานับปีที่ประเทศไทยได้ถูกหล่อเลี้ยงไว้ด้วยความรู้สึกตื่นเต้นต่าง ๆ นานา ในทางการเมืองดูราวกับว่า ความตื่นเต้นในทางการเมืองนั้น เปนเส้นชีวิตของประเทศไทย ยิ่งกว่าข่าวหรือเสถียรภาพในทางเศรษฐกิจ เพียงแต่ใครคนหนึ่งเขียนบัตรสนเท่ห์แสดงความเห็นทางการเมืองไปถึงรองผู้บัญชาการทหารบกที่กรุงเทพฯ ก็แทบไม่เปนอันจะทําอะไรกัน นอกจากจะคอยฟังอย่างหูผึ่งและพูดกันเซ็งแซ่อยู่หลายสัปดาห์ถึงบัตรสนเท่ห์และคำตอบของรองผู้บัญชาการทหารบก แต่เหตุการณ์เช่นที่คณะผู้แทนไทยได้สดับมาในการประชุมสหประชาชาติสมัยที่แล้ว และที่เกี่ยวข้องกับทางได้ทางเสียของประเทศไทยนั้น ดูไม่มีใครจะสนใจฟังกันเลย แม้แต่ในวงการรัฐบาลก็ดูจะพอใจให้ประชาชนได้ฟังข่าวเล่าลือตื่นเต้นยิ่งกว่าเหตุการณ์ที่เปนเรื่องเปนราวจริง ๆ เพราะว่าข่าวตื่นเต้นทางชายแดนหรือข่าวจำพวกเดียวกันนั้น ได้ถูกปล่อยออกมาจากวงการของรัฐบาลอยู่บ่อยๆ ไม่มีใครจะบอกได้ว่า ประเทศไทยจะกินอยู่หลับนอนไปกับข่าวและถ้อยคำอันมีแต่ความตื่นเต้นไร้สาระเช่นนี้ไปอีกนานเท่าใด เมื่อเกิดเหตุการณ์วันที่ ๒๖ กุมภาพันธ์ พวกทารกในประเทศนี้อาจได้กินน้ำนมไม่กี่หยด แต่ก็ดูเหมือนว่าจะอิ่มหมีพีมันอยู่กับความตื่นเต้นของเหตุการณ์เรื่องนั้นมาได้ตั้ง ๖-๗ เดือน

เมื่อไหร่หนอ ประเทศไทยจึงจะเลิกแสดงความสนุกขบขันในเวลาที่กำลังนั่งดูลครเรื่องเศร้าที่สุดได้เสียที

การที่ใคร ๆ จะแสดงความสนใจอย่างจริงจังต่อเหตุการณ์เมืองเช่นการจับกุมและ
“เนรเทศ” รองผู้บัญชาการทหารบกนั้นเปนการสมควรและเปนที่ปรารถนา การที่จะพิจารณาว่าการใช้อำนาจจับกุมและบังคับให้รองผู้บัญชาการทหารบกออกจากประเทศไทยเปนการใช้อำนาจนอกเหนือตัวบทกฎหมาย และเปนการฝ่าฝืนรัฐธรรมนูญหรือไม่ รวมทั้งการที่จะสอบถามกันขึ้นว่า การจัดส่งรองผู้บัญชาการ ทหารบกออกไปนอกประเทศ ได้ใช้จ่ายเงินของประเทศไปเท่าใด และได้ใช้โดยอาศัยหลักเกณฑ์อื่นใดนั้น เปนการแสดงความสนใจที่เปนแก่นสาร เปนที่พึงปรารถนาและก็สมควรจะได้แสดงออกอย่างจริงจัง แต่การที่นักการเมืองชั้นผู้ใหญ่บางคนจะพูดถึงเรื่องนี้อย่างสนุกขบขันทำนองว่า “ทุกคนมีสิทธิจะทำรัฐประหาร” นั้นเปนเรื่องไร้สาระ

เมื่อเกิดเหตุการณ์เมืองที่เปนเรื่องเกรียวกราวขึ้น และประชาชนกำลังตกอยู่ในความงงงันนั้น ถ้านักการเมืองหรือบุคคลชั้นที่มีปัญญาจะพูดถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น ก็ควรเปนการพูดแนะหรือแปลเหตุการณ์นั้นให้ประชาชนเข้าใจเหตุการณ์แจ่มแจ้งขึ้น มิใช่พูดให้เปนเรื่องขบขันหรือพูดเพ้อเจ้อ จนจะกลับเปนการเพิ่มความสับสนงงงวยยิ่งขึ้น การได้มีการจับกุมรองผู้บัญชาการทหารบกตั้งแต่วันที่ ๒๗ มกราคม จนกระทั่งถึงวันนี้ก็ยังไม่มีคำแถลงการณ์อันเปนหลักฐานจากทางรัฐบาลแต่อย่างใดนั้น ควรรู้สึกกันว่าเปนเรื่องที่ผิดปกติ การที่ผู้แทนราษฎรบางท่านจะขอให้รัฐบาลตอบความข้องใจต่าง ๆ ของเขาต่อเหตุการณ์เรื่องนี้ จึงนับว่าเปนการแสดงความสนใจที่ถูกต้อง

การปกครองบ้านเมืองนั้น ไม่ว่าในกรณีใด ๆ ความต้องการคั่นมูลฐานจะต้องเปนการปกครองตามตัวบทกฎหมายที่ได้ตราไว้ ความสงบเรียบร้อยภายในประเทศนั้นเปนสิ่งที่พึงปรารถนาแน่นอน และก็เปนกิจของรัฐบาลที่จะต้องรักษาความสงบเรียบร้อยไว้ แต่การที่จะรักษาไว้ซึ่งความสงบเรียบร้อยนั้นจะต้องเปนการรักษา
โดยอาศัยอำนาจตามที่กฎหมายบัญญัติให้อำนาจไว้เท่านั้น การรักษาความสงบเรียบร้อยโดยวิธีการอย่างอื่น ซึ่งนอกเหนือไปจากที่ตัวบทกฎหมายบัญญัติให้อำนาจไว้ย่อมเปนสิ่งที่เปนไปไม่ได้ และเปนสิ่งที่ทำไม่ได้ไม่ว่าในกรณีใด ๆ หลักการในเรื่องนี้ไม่มีข้อยกเว้นอย่างหนึ่งอย่างใดและแก่ผู้ใด ไม่ว่าจะเปนรัฐบาลหรือพระมหากษัตริย์ก็ดี การที่จะให้ผู้หนึ่งผู้ใดอ้างความสงบเรียบร้อยของบ้านเมือง และดำเนินการปราบปรามบุคคลโดยวิธีการอันอยู่นอกตัวบทกฎหมายนั้น ก็เท่ากับยอมรับสภาพของการปกครองที่ผู้ใดผู้หนึ่งจะปกครองประเทศไปได้ตามอําเภอใจ ซึ่งก็หมายถึงการปกครองที่อยู่เหนือกฎหมายนั่นเอง

การปกครองโดยระบบตัวบทกฎหมายนั้น อันที่จริงก็หมายถึงสิ่งที่เรียกกันว่า ขื่อแปของบ้านเมือง อาชญากรรมหรือการล้มขื่อแปของบ้านเมืองนั้น ไม่ว่าจะมาจากทางใด ๆ จะเปนจากในป่าหรือจากในวังก็ดี และไม่ว่าจะเพื่อความฉิบหายของนรกหรือเพื่อความภิญโญของสวรรค์ก็ดี ย่อมไม่เปนสิ่งที่พึงปรารถนาทั้งสิ้น ประชาชนไทยต่างก็แลดูบ้านเมืองของเขาด้วยปรารถนาอยู่ตลอดมาว่า จะได้เห็นขื่อแปของบ้านเมืองมีอยู่โดยมั่นคง

การรักษาขื่อแปของบ้านเมืองนั้นเปนกิจของประชาชนไทยทุกคนเพราะว่าเมื่อขื่อแปพังครืนลงมาแล้ว ทุกคนก็อาจประสพอันตรายได้ ความสนใจในการรักษาขื่อแปของบ้านเมืองจะต้องแสดงออกด้วยความกระตือรือร้นห่วงใยจริงจัง

มีข้อที่เราควรสำนึกอีกประการหนึ่งคือ ทุกวันนี้เหตุการณ์โลกได้ชักนำนานาประเทศไม่ว่าเล็กว่าใหญ่ให้เข้าไปเกี่ยวข้องผูกพันกันไปหมด เหตุการณ์ภายในของประเทศไทยซึ่งแต่เดิมมาไม่ได้รับความสนใจจากโลกภายนอกเท่าใด บัดนี้ก็ได้ความเปนเป้าสายตาของนานาประเทศทั่วโลก แต่เดิมมาถ้ามีใครในตำแหน่งที่เด่น ประพฤติตนเปนตัวตลกหรือตัวงั่ง แม้ว่าจะนำความเสื่อมเสียมาสู่บ้านเมือง ก็เปนเรื่องรู้และพูดซุบซิบกันในบ้านเมืองของเรา และเราอาจถือเปนเรื่องสนุกขบขันกันได้ แต่สถานการณ์ต่าง ๆ ของโลกภายหลังสงครามนั้นได้เปลี่ยนแปลงไปหมดแล้ว สิ่งที่เราเคยเห็นเปนของขบขันภายในประเทศนั้น ทุกวันนี้ เมื่อโลกแลดูมาที่เรา เขาก็จะแลดูด้วยเครื่องวัดของเขาและก็จะไม่เห็นว่าเปนเรื่องสนุกขบขันเลย แต่อาจเห็นว่าเปนความอ่อนแอและความบัดซบทีเดียว และประชาชนไทยก็จะต้องร่วมรับความละอายใจทั่วหน้ากัน

ทุกวันนี้เมื่อเราแลดูไปรอบบ้าน เราก็จะเห็นว่าทุกหนทุกแห่งเต็มไปด้วยความจริงจัง ถ้าเรามัวมานั่งพูดเพ้อเจ้อและหัววเราะเกิ้กก้ากกันอยู่ตลอดเวลา เราก็อาจจะต้องชำระบิลค่าหัววเราะนั้นในจำนวนสูงเอาการ

ที่มา : ไม่ทราบแหล่งพิมพ์ครั้งแรก
เวลา : 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2493

หมายเหตุ:

กองบรรณาธิการสถาบันปรีดี พนมยงค์ ได้รับอนุญาตให้เผยแพร่ต้นฉบับจากคุณสุชาติ สวัสดิ์ศรี บรรณาธิการหนังสือมนุษย์ไม่ได้กินแกลบฯ และคุณปรีดา ข้าวบ่อ แห่งสำนักพิมพ์ชนนิยมแล้ว
อักขรและวิธีสะกดคงไว้ตามต้นฉบับ
โปรดดูเพิ่มเติม หมายเหตุบรรณาธิการได้ที่ สุชาติ สวัสดิ์ศรี บรรณาธิการ, เรื่อง “การชำระบิลค่าหัววเราะ”, มนุษย์ไม่ได้กินแกลบ ข้อเขียนการเมืองของกุหลาบ สายประดิษฐ์ (กรุงเทพฯ: แอล.ที.เพลส, 2548), น. 381-382.
ตัวเน้นโดยผู้เขียน

บรรณานุกรม :

กุหลาบ สายประดิษฐ์, เรื่อง “การชำระบิลค่าหัววเราะ”, มนุษย์ไม่ได้กินแกลบ ข้อเขียนการเมืองของกุหลาบ สายประดิษฐ์ (กรุงเทพฯ: แอล.ที.เพลส, 2548), น. 383-386.

บทความที่เกี่ยวข้อง :